Geleneksel Türk Sanatlarından, Ebru, yoğunlaştırılmış su üzerine toprak ve toz boyalarla resim yapma sanatıdır. Koyulaştırıcı bir madde ile kıvamı arttırılmış suyun üzerine, içine öd katılmış, suda erimeyen boyaların serpilmesi ve su yüzeyinde meydana gelen şekillerin bir kağıda geçirilmesiyle yapılır.
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
Ebru türleri
- Battal ebru : Su üzerine serpilen boyalara hiçbir müdahale olmaksızın yapılan ebru
- Gelgit ebru : Battal ebrudan sonra önce enlemesine boydan boya, daha sonra yukarıdan aşağıya çizgiler çekildiğinde elden edilen ebru
- Şal ebru : Gelgit ebrudan sonra çapraz çizgiler çekilerek elde edilen ebru
- Somaki ebru
- Taraklı ebru
- Bülbül Yuvası
- Çiçekli ebru
- Hafif ebru
- Koltuk ebrusu
- Hatip ebrusu
- Yazılı ebru :
- Akkase ebru : "Akkase" (عاكسه), "yansıma" veya "kalıp" manesidir. "Aks" (عكس) "negatif" Arapca dilde asli ve şimdi Farscadan Türkce`ye geldi. Bir oyma kağıti kalıp veya Arap zamkı kullanılarak ebrunun figür ya da yazı şeklinde kapatılan yerlerinin ebru almaması sağlanarak yapılan figüretif ebru türü.
- Kumlu ebru : Yüzey gerilimi düşük bir teknede, sürekli aynı noktaya boya damlatarak yapılan ebru çeşidi.
- Neftli ebru : Battal ebru türünde tekneye atılan son boyanın içine neft katılarak yapılan ebru çeşidi.
Ebru malzemeleri ve ön hazırlık
Kitre
Ebru yapımında kullanılan suyun belli bir yoğunluğa sahip olması ve özel olarak hazırlanan boyayı üzerinde tutabilmesi gerekmektedir, her hangi bir suyla ebru yapılamaz. Ebrunun suyuna bu özelliği veren maddenin ismi kitredir. Kitre, Türkiye`nin güney ve güneydoğu bölgelerinde kırlarda yetişen yabani bir dikenin özsuyudur. Köylüler kırlarda geven dikeninin gövdesine bıçakla çizik atar, birkaç gün beklerler. Bitkinin özsuyu çizik bölgeden akar ve kurur. Bir ağaç kabuğuna benzer görünüm alır. Bu kabuklar tek tek toplanır. Kabuk şeklinde olan kitre aktarlarda satılmaktadır. Ebrunun suyu hazırlanırken musluk suyunun içine belli ölçülerde kitre konulur. Su ağzı kapalı bir kapta bu şekilde bir süre bekletilir. Belli zaman aralıklarıyla çalkalanarak eriyen kitre özünün dağıtılması gerekir. Suyun yeterli yoğunluğa ulaşmasından sonra, içinde kalan erimemiş kitre kalıntılarını ayırmak için, ebru suyu iyice süzülmelidir.Kitre ebru yapımında kullanılan, suyun belli bir yoğunlukta olması için suya karıştırılan maddelerden biridir. Ünlü Ebrucu Sacid Okyay ebru yapımında en iyi sonucu salepin verdiğini ancak kitrenin daha ucuz olması sebebi ile kitre kullandığından bahseder.
Ebruda boyalar
Ebruda boya hazırlamak için özel bir hazırlık gerekmektedir. Ebruda çok çeşitli özellikte boyalar kullanılmıştır. Günümüzde bitkisel esaslı lahor, demir oksitler, oksit yeşil ve çeşitli sentetik-organik boyalar kullanılmaktadır. Toz pigment mermer veya cam tezgah üzerinde suyla ezilmelidir. Hazırlanan boyanın içine kasaptan alınan öd suyu eklenerek karıştırılarak bir süre bekletildikten sonra kullanılır. Boyanın içine katılan öd, boyanın yüzey gerilimini arttırarak yayılmasını ve şekil verilecek hale gelmesini sağlar; ne kadar çok katılırsa boya o kadar çok yayılacağından eklenen öd miktarına dikkat edilmelidir.Fırça, tarak, bız
Kullanılan fırçalar geleneksel ebrucuların kullandığı şekilde atkılı ve kuru ağaç dallarından imal edilebilir ya da ebru için satılan fırçalardan alınabilir. Ebru yapımında kullanılan diğer malzemelerden tarak ve bız ise evde imal edilebilir ya da tığ şiş gibi bir çok araçla ikame olunabilir. Ebru için hazırlanmış tekneye aktarılan özel sudaki hava kabarcıkları "bız" denilen ve figür yapımında da kullanılan araçla alınmalıdır. Aksi takdirde kabarcık olan bölümde boya dağılamaz ve ebrunun alınacağı baskı yüzeyinin fonrengi yüzeyde leke şeklinde kalabilir.Tarihçe
Ortaya çıkış yeri ve tarihine ilişkin kesin bir delil bulunmamaktadır. Ancak, köklerinin 9. ve 10. yüzyıla kadar uzandığı varsayılmaktadır. Bilinen o ki, bu sanat, kağıdın tarih sahnesine girmesiyle gelişmiştir. Çin`de ``liu-şa-cien`` (æµæ²™ç®‹), XII. asırdan itibaren Japonya`da ``suminagaşi`` (墨æµã—) ve ``beninagaşi`` (ç´…æµã—) isimleriyle sulu vasatta yapılan bir takım çalışmaların mevcudiyeti, daha sonraki asırlarda Çağatay Türkçesi`yle ``ebre`` (ابره) adını alarak Türkistan`da ortaya çıkan bu sanatın tarihi gelişimi hakkında, müphem de olsa bir fikir vermektedir. Türkistan`dan en geç XVI. asır başlarında İpekyolu`nu takiben İran`a geçişinde ``ebri`` (ابری) olarak isimlendirilen bu sanat, görünüşüyle gerçekten bulut kümelerine benzer şekiller taşıdığından, buluta nisbet ifade eden bu Farsça ismi doğrulamaktadır. Osmanlı ülkesinde de revaç bulan aynı isim, telaffuz zorluğundan son yüzyılda Türkçe`de ebru`ya dönüşmüştür. Galat olmakla beraber, kaş gibi şekiller de ihtiva ettiğinden, bu sanata ebru denilmesi bir çelişki sayılmamalıdır; çünkü ebru kelimesi Farsça`da kaş manasına gelmektedir. XVI. asır ortalarında ``Mir Muhammed Tahir`` (میر Ù…Øمد طاهر) tarafından Hindistan`da yapılmaya başlandığı rivayet olunan ebruculuk, buradan İran`a ve sonra da İstanbul`a kadar yayılmıştır. Aynı yüzyılın sonlarında, İstanbul`dan Avrupalı seyyahlar tarafından kendi memleketlerine götürülen ebru kağıtları önce Almanya`da, sonra da Fransa ve İtalya`da mermer kağıdı veya Türk mermer kağıdı, hatta sadece Türk kağıdı adıyla tanınıp benimsenmiş ve oralarda da yapılmaya başlanmıştır. Zaman içinde İngiltere ve Amerika`ya da yayılan ebru kağıdı, her ülkenin sanat anlayışına göre bir başkalık gösterir. Bunda, kullanılan değişik malzemenin de rolü olmalıdır. Belgelenen en eski ebru örneği 16. yüzyıla aittir. Kağıdın süslenmesinde, kıt`a ve levhaların iç ve dış pervazlarında, yazma ciltlerinde yan kağıdı olarak sıkça kullanılmıştır. (DermanØŒ M.Uğur ``Osmanlı`` Ansiklopedisi. C.11,s.189)Ebru hakkında Türkçe kaleme alınmış bilinen en eski eser, 1615`ten sonra yazılan "Tertib-i Risale-i Ebri" (ترطيب٠رساله٠ابری) adlı yazma kitapçıktır. Günümüzde bilinen ebru tarzındaki eserler ilk kez Orta Asya - Osmanlı coğrafyasında ortaya çıkmıştır. Ebrunun tarihi ile ilgili olarak sayın Uğur Derman (Türk Santında Ebru), tarihi kestirilebilen en eski ebru olarak, üzerinde Maliki Deylemi`ye ait bir kıt`anın bulunduğu ve Gürcistan`da yazılmış olan 1554 tarihli bir ebruyu gösterir. Bu ebrunun, hafif ebru olarak yapılmış olması ve hafif ebrunun ancak belli bir ustalaşmadan sonra yapılabildiği gözönüne alınacak olursa, ebrunun orijinin çok daha eskilere dayandığı düşünülmektedir.
Osmanlı döneminde başlıbaşına bir sanat ve iş kolu olan ebruculuk, 20.yüzyıl başlarına gelindiğinde unutulma noktasına gelmiştir. Bu sanatın tekrar hayat kazanması, ebru sanatına `çiçekli ebru`yu hediye eden büyük sanatçı Necmeddin Okyay sayesinde olmuştur. Okyay`dan sonraki büyük merhale Mustafa Düzgünman`dır. Mustafa Düzgünman`ın talebelerinden Niyazi Sayın, Sabri Mandıracı,Timuçin Tanarslan,Alparslan Babaoğlu,Fuat Başar bu sanatın yeniden yaygınlaşmasında büyük gayret sarfetmişlerdir.
Tarihteki ebru ustaları
Ethem efendiSacid Okyay
Mehmet Necmedin Okyay
Mustafa Düzgünman
Günümüzde bilinen ebru ustaları
Timuçin TanarslanAlparslan Babaoğlu
Fuat Başar
Yılmaz Eneş
Sabri Mandıracı
Sedat Altınöz
Hüseyin Yalçınkaya
Füsun Arıkan
Hikmet Barutçugil
A.Burhan Ersan
Nilgün Çevik
Beki Almaleh
A.Mahmut Peşteli
=Linkler=
- Ebru kursu, ebru ile ilgili bilgiler
- Ebru malzemelerinin üretildiği ve pazarlandığı site.
- Sesver.Net Ebru Bölümü (Ebru Sanatı Hakkında Detaylı Sayfa)
- anahtarbilimsanat.com
- Ebru Sanatı ile ilgili makaleler
- Ebrucular
- Ebru Malzemelerinin bulunduğu bir site.
- " The Society of Marbling" uluslari derneği bir site (Ingilizçe dili).
- Ingilizçe dili ulusları Yahoo Grüpü
- EBRU`NUN TARİHÇESİ(M.Uğur Derman`in makalesi ``Osmanlı Ansiklopedisiden)
- Ebru sanatına ve Türk soyut resmine yeni yaklaşımlar ve dersler
Ebru nun yapimi ile ilgili videolar
- Ebru Sanatı-Birlikte Ayrılık Ebru Ustası:Hikmet Barutçugil
- Ebru Sanatı-Gülü Terk Ebru Ustası:Hikmet Barutçugil
- Turkish Islamic Art of Marbling
- EBRU Fascination Fluid Flow Part I
- EBRU Fascination Fluid Flow Part II
- tarziakdimebru.com adresinde ebrular ve videolar izlenebilir
