GNU Hür Belgeleme Lisansı (``GNU FDL`` veya basitçe GFDL), GNU projesi için Hür Yazılım Vakfı (FSF) tarafından tasarlanmış Hür içerik için bir telif lisansıdır. GNU GPL`nun açık içerik karşılığıdır. Lisansın mevcut son sürümü 1.2 olup, resmi metni http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html adresinde bulunabilir.
Lisans; el kitapları, ders kitapları ve diğer kaynak ve yol gösterici materyaller için tasarlanmıştır. Ancak, konusu ne olursa olsun herhangi bir ders temelli çalışma için kullanılabilir. Materyalin herhangi bir kopyasının, değiştirilmiş dahi olsa, aynı lisansı taşımasını şart koşar. Bu kopyalar satılabilir ancak eğer çokça üretilirse daha sonra düzenlenebilecek bir formatta olmalıdır.
GFDL hakkında
İkincil Bölümler
Lisans, herhangi bir "Doküman"ı Dokümana eklemlenmemiş, fakat ön materyal veya ek olarak var olan "İkincil Bölümler"den açık olarak ayırır. İkincil bölümler konuyla yazarın ya da yayımcının ilişkisine değinen bilgiler içerebilir ancak kendisi ile ilgili hiçbir bilgi içermemelidir. Dokümanın kendisi de tamamen değiştirilebilir ve gerekli biçimde GNU Genel Kamu Lisansı`na denk olan (fakat her iki yönden de onunla bağdaşmayan bir lisans kapsamında olduğundan, ikincil bölümlerin bazıları, daha önceki yazarların katkılarına uygun olması için daha önceden tasarlanan bir takım sınırlamalara sahiptir.
Özellikle, daha önceki sürümlerin yazarları kabul edilmelidir ve orijinal yazar tarafından belirlenen bir takım "değişmez bölümler" ve onun konuyu ele alışı değiştirilemeyebilir. Eğer materyal değiştirildiyse, (önceki yazarlar başlığın korunması iznini vermemişse) başlığı da değiştirilmelidir. Lisans aynı zamanda, "Tarihçe", "Kabuller", "Katkılar" ve "Onaylar" bölümlerinin olduğu kadar ders kitabının ön-kapak ve arka-kapaklarının ele alınmasıyla ilgili koşullara da sahiptir.
GFDL kullanımı
Ticari olarak tekrar dağıtımı yasak olan materyaller Ticari olarak tekrar dağıtımı yasak olan materyaller, genellikle GFDL-lisanslı bir dokümanda kulanılamaz, ör., bir Vikipedi makalesi, çünkü lisans ticari tekrar-kullanmayı dışlamamaktadır. Ancak bazı özel durumlarda, ticari tekrar-kullanmalar adil kullanım olabilir ve bu durumda bu tür materyaller, eğer bu adil kullanım bütün potansiyel sonraki kullanımları da kapsıyorsa, GFDL altında lisanslanmak zorunda değildir. Bu tür serbest ve ticari adil kullanımın güzel bir örneği parody dir.GFDL`nin eleştirelliği
Pek çok insan ve gruplar, özellikle de (Debian Özgür Yazılım Kuralları`na dayanan) Debian projesi, GFDL`yi özgür-olmayan bir lisans olarak görmektedir. Bunun nedenleri, GFDL`nin değiştirilemeyen veya kaldırılamayan "değiştirilmez" metine izin vermesinden ve geçerli kullanımları da etkileyen dijital hakların yönetimi (DRM) sistemlerine karşı olan yasaklarıdır.(Yaratıcı Beraberlikler lisansı gibi) alternatif lisanslar kullanılmasını öneren bazı eleştirilerle birlikte, GNU FDL`ye hatta GNU GPL`ye yönelik bir dizi itiraz getirilmiştir. Debian projesinin itirazlarının detaylarını içeren[1] ve Nathanael Nerode`un itirazlarını özetlediği [2] sayfaları vardır. GFDL`ye karşı sıkça kullanılan argümanlar şunlardan oluşmaktadır:
Genel DRM hükümleri
GNU FDL aşağıdaki cümleleri içerir.``Okumayı veya yaptığınız ya da dağıttığınız kopyaların daha sonra kopyalanmasını kontrol edemez ya da engelleyici teknik önlemler kullanamazsınız.``
Bu dile yönelik bir eleştiri çok geniş bir ifade olmasıdır, çünkü yapılan ancak dağıtılmayan özel kopyalara da uygulanır. Bu demektir ki, `yaptığınız` doküman kopyalarını bir özel dosya formatında veya şifreleme kullanarak saklamanıza izin verilmez.
Richard Stallman yukarıdaki cümle hakkındaki görüşleri ve debian-legal e-postalistesi:
"Bu demektir ki, kopyaların sahipliliğini sınırlamak için DRM sistemleri altında yayımlayamazsınız. Kendi kopyanızın dosya erişim kontrolü veya şifrelemenin kullanımına gönderme yapmamanız gerekir. Avukatlarımla görüşüp bu cümlenin daha açık biçimde ifade edilmesinin gerekli olup olmadığına bakacağım."
Değiştirilmez kısımlar
Bir GNU FDL çalışması çabucak bir anlamla yüklenebilir; çünkü, farklı bir başlık verilmelidir ve önceki başlıkların bir listesi de saklanmalıdır. Bu, başlık sayfaları, yönlendirmelerden oluşan, her birinin ve eğer uzun bir silsileye sahipse her bir kitap kopyasının büyük bir seri olarak yer alacağı bir duruma sebebiyet verebilir. En azından telif hakkı dolduktan sonra iş kamu bölgesi`ne girene kadar, bu sayfalar ``asla`` kaldırılamaz.Her iki yönle de bağdaşmayan GPL
GNU FDL, GPL`nin her iki yönüyle de bağdaşmaz: yani GNU FDL materyali bir GPL programına konulamaz ve bir GNU programından alınan metin GFDL`ye konulamaz. Bu nedenle, kod örnekleri genelde çift-yönlü lisanslanır ki dokümantasyonda görünebilsinler.Baskı sırasındaki mükellefiyetler
Bu lisans altındaki bir dokümanın çıktısını alırken GNU FDL şunların yapılmasını da ister: "bu Lisans, telif hakkı ikazı ve Dokümana bu Lisans uygulanmaktadır diyen bir lisans uyarısı, bütün sayfalarda yer almalıdır". Bunun manası, eğer Wikipedia`daki bir makalenin çıktısını alıyorsanız, buna aynı zamanda bir telif hakkı ikazı ve GNU FDL`nin fiziki bir çıktısını eklemelisiniz..Tarihçe
FDL, 1999`un sonuna doğru görüş alınmak üzere taslak halinde çıkarılmıştır. Düzeltmelerden sonra, sürüm 1.1 Mart 2000`de, sürüm 1.2 Kasım 2002`de yayımlanmıştır.Diğer özgür içerik lisansları
Bunların bir kısmı, GNU FDL`den bağımsız olarak geliştirilmiştir, diğerleri ise GNU FDL`deki algılanan kusurlara karşılık olarak geliştirilmiştir.- Yaratıcı Beraberlikler "CC-by-sa" ve "CC-nc-sa" lisansları
- Tasarım Bilimi Lisansı
- Açık İçerik Lisansı
- Açık Yayın Lisansı
- MIT lisansı
İlgili maddeler
- Telif hakkı
- Copyleft
- Özgür yazılım lisansı
- GNU
- Açık içerik
- Açık donanım
- Özgür makine
- Paylaşım-benzerliği
- Yazılım lisanslama yukarıdaki "alternatifler" listesi yazılım lisanslama altına mı taşınmalı? -->
Dış bağlantılar
GFDL`nin uygunluğunu tartışan kaynaklar:- GNU Özgür Belgeleme Lisansı
- GFDL hakkında Debian`ın konumu açıklama taslağı (ing)
- Neden GNU FDL`yi kullanmamalısınız? (ing)
- Neden Wikitravel GFDL değil?: Kısa basılı metinlerde GFDL kullanımıyla ilgili sorunlar (ing)
- Özgür Evrensel Ansiklopedi ve Öğrenme Kaynakları (ing)
Yazılım lisansları
