Göktürk Yazıtlarının Türk Yazı Dili Açısından Önemi

Göktürk Yazıtları Türk Dilinin ilk yazılı örnekleri olmasından dolayı önemlidir.

ilk yazılı eserimiz türk kelimesi ilk defa burda geçiyor bu yazıt moğolistandadır 3 taştan oluşuyor hitabet türünün ilk örneğidir anı türüde olabilir eserde bilge kağan kül tigin ve tonyukuk tan bahsediliyor oldu mu canımm:)))

Göktürk yazıtları üç taştan oluşur: Tonyukuk anıtı 716, Köl Tigin (Kültigin) anıtı 732, Bilge Kağan anıtı 735 yılında dikilmiştir. Köl Tigin yazıtı, Bilge Kağan''ın ağzından yazılmıştır. Kültigin, Bilge Kağan''ın kardeşi, buyrukçu ihtiyar Tonyukuk ise veziridir. Anıtların olduğu yerde yalnızca dikilitaşlar değil, yüzlerce heykel, balbal, şehir harabeleri, taş yollar, su kanalları, koç ve kaplumbağa heykelleri, sunak taşları bulunmuştur. Kültigin Anıtı: 3,35 metre yükseklikte, kireçtaşından yapılmış ve dört cephelidir. Doğu-batı cephelerinin genişliği aşağıda 132, yukarıda 122 santimetredir. Kuzey-güney cepheleri de aşağıda 46, yukarıda 44 santimetredir. Üst kısım kemer şeklinde ve yukarıda beş kenarlı olarak bitmektedir. Anıttaki satırların uzunluğu 235 santimetredir. Yazıtın doğu yüzünde 40; güney ve kuzey yüzlerinde 13''er satır Göktürk harfli Türkçe metin vardır. Batı yüzünde ise, devrin Tang İmparatoru''nun Köl Tigin''in ölümü dolayısıyla gönderdiği Çince mesajına yer verilmiştir. Batı yüzde Çince yazılar dışında yazıta sonradan eklenmiş Göktürk harfli iki satır bulunmaktadır. Yazıtın kuzeydoğu, güneydoğu, güneybatı yüzlerinde de (pahlarda) Göktürk harfli Türkçe metinler mevcuttur. Kültigin yazıtında Göktürk tarihine ait olaylar, Bilge Kağan''ın ağzından nakledilerek birlik, bütünlük mesajı verilir. Yazıtın doğu, kuzey ve güney yüzlerinin yazıcısı, Yollug Tigin, batı yüzünün yazıcısı ise, Tang İmparatoru Hiuan Tsong''ın yeğeni Çang Sengün''dür. Köl Tigin yazıtının doğu yüzünde, bütün Türk boylarının ortak damgası olduğu sanılan dağ keçisi damgasına; doğuya ve batıya bakan "tepelik" kısımlarında ise, kurttan süt emen çocuk tasvirlerine yer verilmiştir. Yazıt, geçen yaklaşık 1300 yıllık süreç içinde önemli ölçüde tahrip olmuştur. Zira yazıtın doğu ile kuzey yüzlerini birleştiren kısım yıldırım düşmesi sonucunda parçalanmıştır. Orijinalinde kaplumbağa kaide üzerinde bulunan yazıt, bu kaidenin de parçalanması üzerine 1911 yılında, sunak taşından kesilen granit bir blok üzerine oturtulmuştur. Bilge kağan Anıtı: Kültigin Anıtının bir kilometre uzağındadır. 734 yılında ölen Bilge Kağan adına oğlu Tenri Kağan tarafından yaptırılan bu anıt 735 yılında dikilmiştir. Yazıtta Bilge Kağan''ın ağzından devletin nasıl büyüdüğü anlatılmakta ve Kültigin''in ölümünden sonraki olaylar ilave edilmektedir. Ayrıca kağanın konuşmasından başka yeğeni Yuluğ Tigin''in kayıtları da yer almaktadır. Yaklaşık 3,75 metre yüksekliğinde olan yazıt, dört cephelidir. Yazıtın doğu yüzünde 41, kuzey ve güney yüzlerinde 15''er satır Göktürk harfli Türkçe metin bulunmaktadır. Batı yüzünde ise, (Köl Tigin yazıtında olduğu gibi), Çince bir metne yer verilmiştir. Batı yüzün tepelik kısmının ortalarına da Göktürk harfli Türkçe manzum metin yazılmıştır. Yazıtın güneydoğu, güneybatı ve batı yüzlerinde de (pahlarda) Göktürk harfli Türkçe küçük metinler bulunmaktadır. Yazıtta olayları nakleden, öğütler veren Bilge Kağan''dır. Yazıta Köl Tigin''in ölümünden sonraki olaylar da ilave edilmiştir. Tonyukuk Anıtı:Tonyukuk anıtı dört cepheli iki dikilitaş halindedir. Yazılar, diğer taşlara göre daha silik durumdadır. Tonyukuk, Bilge Kağan''ın babası İlteriş Kağan''ın amcası Kapgan Kağan''ın ve Bilge Kağan''ın baş bilicisi yani başveziri idi. Bu anıtı ihtiyarlık devrinde kendisi diktirmiştir ve yazılar da kendisine aittir. Taşlarda Göktürklerin Çin esaretinden nasıl kurtulduğu, kurtuluş savaşının nasıl yapıldığı ve Tonyukuk''un neler yaptığı anlatılır. Birinci yazıt, 243 cm; ikinci yazıt ise, 217 cm yüksekliğindedir. Birinci yazıtta 35, ikinci yazıtta 27 satır Göktürk harfli Türkçe metin bulunmaktadır.

ilk yazılı eserlerdir(bilinen) göktürk alfabesile yazılmış moğolistanda bulumnuyor ilk tercümesini thomsen yapmış 3kitabeden oluşuyo bunlar;tonyukuk,kül tigin,bilge kağandır

1) ilk türk adının geçtiği eser 2) ilk edebi eser 3) ilk söylev örneği 3) ilk yazılı kaynak

peki köktürk yazıtlarının türk kültür medeniyet ve edbiyatı açısından önemini belirten bir yazı hazırlayın diyo ne yazcam ki benim sorumada cevap verin fazla uzun olmasın fazlada kısa olmasın olduuuuumu? hadi ekrana kilitlendim cevap bekliyorum. good by

ilk yazılı eserlerdir ilk kez bu eserde türk kelimesi geçmiştir ilk okuyan kişi thomsen dir gök tanrı inancını yansıtırlar ama din de vardır köktürk yazıtları günümüzde muhalistan sınırları içindedir köktürk yazıtları 8. yy da göktürk devleti tarafından dikilmiş ve yolluk tigin tarafından yazılmıştır bu bilgiler işine yarar mı???

Kül Tegin 684 yılında doğdu. Babası İlteriş öldüğünde ağabeyi Bilge 8, Kül Tegin ise 7 yaşındaydı. Ağabeyiyle birlikte amcası Kapağan Kağan tarafından büyütüldü. Bilge Kağan 32 yaşında ülke yönetimini ele aldığında, Kül tegin de 31 yaşında onun yardımcısı oldu ve ordunun başına geçti. Ağabeyi ile birlikte ülkelerindeki isyanları bastıran Kül Tegin'e ilişkin en sağlıklı bilgiler Orhun Abideleri'nde yer alır. Kül Tigin, 16 yaşında iken amcası Kapağan Kağan ile birlikte 50 bin kişilik Çin ordusuyla yapılan savaşa katıldı ve kahramanlığı ile dikkat çekti. Kül Tegin, 21 yaşında iken Çinli general Caca ile yapılan savaşta da yer almış ve üç atını kaybetmişti. Çinli askerlerin attığı 100'den fazla oktan kurtulmayı başararak, bu savaşın kazanılmasında büyük payı olduğu abidelerde yazılıdır. Kül Tegin, 26 yaşında iken Göktürk Devleti'ne başkaldıran Kırgızlara karşı düzenlenen sefere de katıldı. Sanga Dağı'nın eteklerinde 710 yılında yapılan savaşta, Kül Tigin'in savaşçılığı Çinlilerin de dikkatini çekti ve Çin kaynaklarında onu Yenilmez Savaşçı' olarak gösterdiler. Kül Tegin 27 Şubat 731'de 47 yaşında iken öldü. 1 Kasım 731'de kendisine büyük bir cenaze töreni düzenlendi. Törene Çin, Tıtan, Tatabı, Tibet, İran, Soğd, Buhara, Türgiş, Kırgız ve diğer devlet boyları da katıldı.Kül Tigin, Bilge Kağan''ın kardeşi, Kutlukhan''ın oğlu ve İstemi Kağan''ın torunudur. Kendisi Orhun Yazıtlarında emeğini bulundurmuştur. Kül Tigin ismi günümüzde Türkçe de Gültekin olarak da kullanılır. Bilge Kağan Vikipedi, özgür ansiklopedi Git ve: kullan, ara Bilge Kağan, (d. 683 (684 ?) ö. 25 Kasım 734). Türk kağanı. 683 (ya da 684) yılında doğdu. Babası Göktürk Devleti'ni yeniden kuran İlteriş Kutlug Kağan, annesi İlbilge Hatun'dur. 8 yaşında babasını yitiren Bilge Kağan, 24 yıl boyunca Göktürk Devleti kağanlığı yapan amcası Kapağan Kağan'ın elinde büyüdü. Amcası öldüğünde yerine geçen oğlu İnal'ı devirerek 32 yaşında 716 yılında Göktürk Devleti'nin başına geçti. Devletin yönetimini ele alan Bilge Kağan'ın ilk işi iyi bir yönetim oluşturmak oldu. Bunun için, ordunun başına 31 yaşındaki kardeşi Kül Tegin'i, vezirliğe de Tonyukuk'u getirdi. Bilge Kağan'ın en büyük hayali milletini yerleşik hayata geçirip onları şehirlerde oturtmak idi. Ama buna vezir Tonyukuk karşı çıkarak: "Türkler, Çinlilerin yüzde biri kadar bile değildiler. Su ve otlak peşindedirler. Avcılık yaparlar. Belli bir yerleri yoktur ve savaşçıdırlar. Kendilerini güçlü görünce, orduları yürütürler. Güçsüz bulunca kaçarlar ve gizlenirler. Çinlilerin sayı üstünlüklerini böylece etkisiz kılarlar. Türkleri surlarla çevrili bir kentte toplarsanız ve bir kez Çin'e yenilirseniz, onların tutsağı olursunuz" dedi. Bilge Kağan, bir dönem de Türkler arasında Budizm'i yaymak hevesine kapıldı. Tapınaklar yaparak Türkleri Budist yapmak arzusunu taşıdı. Vezir Tonyukuk, bu düşünceye de karşı çıkarak, Budizm'in insandaki hükmetme ve iktidar duygusunu zaafa uğrattığını, kuvvet ve savaşçılık yolunun bu olmadığını, eğer Türk milletinin yaşaması isteniyorsa bu din ve tapınakların ülkeye sokulmaması gerektiğini söyledi. Bilge Kağan, çok itibar ettiği Veziri Tonyukuk'un tavsiyelerine uyarak, aklından geçen bu planları yapmadı. Bilge Kağan döneminde Göktürk Devleti'nin sınırları Çin'in Şan-Tung ovasından, İç Asya'da Karaşar bölgesine, kuzeyde Bayırku sahasından Ani Irmağı havalisi ve Batı Demir Kapı'ya (Ceyhun Irmağı'nın yakınında Semerkand-Belh yolu üzerinde) kadar ulaştı. Önce veziri Tonyukuk'u sonra kardeşi Kül Tegin'i kaybeden Bilge Kağan'ı, Çinlilerle işbirliği yapan bakanı Buyrak Cor (Buyrukçur) zehirledi. Yatağında hasta yatarken, kendisini zehirleten bakan ve yardımcısını öldürten Bilge Kağan, 25 Kasım 734'de öldü. Bilge Kağan'ın cenazesi 22 Haziran 735 tarihinde ("domuz" yılının 5. ayının 272''si) büyük bir törenle defnedildi. (/feray)

1) ilk türk adının geçtiği eser 2) ilk edebi eser 3) ilk söylev örneği 3) ilk yazılı kaynak

*göktürk yazıtları bilinen ilk yazılı edebi eserlerdir. *ilk türk adının geçtiği eserlerdir. *ilk yazılı kaynaklardır. *hitabet türünün ilk örneğidir. *ilk söylev örneğidir. *3 taştan oluşur; tonyukuk anıtı, köl tigin anıtı(kültügin), bilge kağan anıtı.