Türkçe Bilgi: Hadimi

Hadimi on sekizinci yüzyılda Osmanlı Devletinde yetişen büyük alimlerden. İsmi Muhammed, künyesi Mevlana Ebu Sa’id’dir. Hadim’de doğduğu için Hadimi nisbesi ile tanınmıştır. 1701 (H. 1113) deHadim’de doğdu. 1762 (H. 1176) de vefat etti.Kabri Hadim’dedir. Babası Horasan illerinden olan Buhara’dan Anadolu’ya gelip, Hadim’de yerleşen bir aileye mensuptur. Babası pekçok alim yetiştirmesi sebebiyle Fahr-ur-Rum (Anadolu’nun medar-ı iftiharı, kendisiyle övündüğü) namı ile tanınan Kara Hacı Mustafa Efendidir.

Hadimi hazretleri beş yaşında yüksek ilimler sahibi olan babasından ilim tahsiline başladı. On yaşında Kur’an-ı kerimi ezberledi. Arabi ve Farisiyi öğrendi. On sekiz yaşına girince babası onu Konya’daki Karatay Medresesine gönderdi. Bu medresede devrin Ünlü müderrislerinden olan İbrahim Efendiden beş sene aralıksız ders aldı. Bu hocası ona icazet (diploma) verdikten sonra İstanbul’da bulunan devrin en Ünlü alimlerinden Kazabadi Ahmed Efendinin medresesine gönderdi.

Hadimi, tam sekiz yıl da burada okudu. Zamanın ilim dili olan Arapça ve Farsçada çok ilerleyip, ana dili gibi öğrendi. İstanbul’da zaman zaman bazı camilerde, dinleyenlerin çok istifade ettiği vaazlar veren ve on dört sene memleketinden uzakta kalan Hadimi, babasının vefatı üzerine otuz iki yaşında, dört katır yükü kıymetli kitaplarla Hadim’e dönüp babasının medresesinde müderrisliğe başladı. Birkaç ay sonra evlendi. Sa’id isminde bir oğlu dünyaya gelince, Ebu Sa’id künyesiyle anılır oldu.

Hadimi hazretleri Özellikle fıkıh ve tasavvuf ilimlerinde yetişerek büyük bir alim olup, babasının medresesinde ders vermeye başlayınca, ilim öğrenmek için, her taraftan akın akın gelen yüzlerce talebe, bu medreseye sığmaz oldu. Hadimliler ona, o medresenin yerine yeni bir medrese yaptırdılar. Hatta kısa bir zaman sonra, bu medrese de kafi gelmeyince, Hadimi büyük izdihamla açık hava tedrisatına başladı. Yaz aylarında şehirden on iki kilometre uzaklıktaki Kervanpınar’da ders verirdi. Kışın ise Hadim’deki medresesine dönerdi. Arabi, Farisi, usul-i fıkıh, fıkıh, tefsir, hadis, kelam ve edebiyat gibi dersler okutan Hadimi; başta oğulları Sa’id, Abdullah, Emin ve Nu’man efendiler olmak üzere, “Ayaklı kütüphane” lakabıyla anılan Müftizade Muhammed Antaki, Ünlü İsmail Gelenbevi, Mehmed Kırkağaçi, Hafız Osman Üskübi, AhmedÜrgübi, Konyalı İsmail Hakkı, Hacı İsmail Kayseri gibi alimler yetiştirdi. Hem din ilimleri, hem de fen ilimleriyle mücehhez olan Hadimi’nin şöhreti, birkaç yıl sonra Hadim ve Konya’nın sınırlarını aştı. Ünü bütün Anadolu’ya yayıldı. Hatta en büyük ilim ve kültür merkezi olan İstanbul’dan bile ona talebe gelmeye başladı. Şöhreti Osmanlı sarayına kadar varan Ebu Sa’id Muhammed Hadimi’yi önce Osmanlı padişahı Sultan Üçüncü Ahmed, sonra da Birinci Mahmud Han, İstanbul’a davet ettiler.

1762 (H. 1176) senesinin kış mevsiminde 61 yaşındayken üç gün yatakta yatıp, dördüncü gün ahirete irtihal eden Ebu Sa’id Muhammed Hadimi hazretlerinin, başta çocukları olmak üzere, yetiştirdiği pekçok talebesi, memleketin her tarafına dağılmış, gittikleri yerlerde müftilik ve müderrislik yapmışlar, halkı irşad etmişlerdir. Onun soyundan gelen insanlar içerisinde de birçok ilim adamı yetişmiştir.

Eserleri:

Muhammed Hadimi’nin İslam ahlakı ve hukuku ile ilgili eserlerinden bazıları şunlardır:

1) El-Berikat-ül-Mahmudiyye: İslam ahlakını anlatan bu kitab İmam-ı Birgivi’nin Tarikat-ı Muhammediyye adlı eserinin şerhidir. İki cilt halinde basılmıştır; 2) Dürer Haşiyesi, 3) Haşiye ala Tefsir-i Nebe lil-Beydavi, 4) Risaletün-fi Süluki Nakşibendiyye, 5) Risalet-ül-Huşu’ fis-Salat, 6) Risale fi Hakk-ıl-Istihlaf, 7) Arayis-ün-Nefisi fi İlm-il-Mantık, 8) Mecami’ul-Hakayık: Bu eseri, Mecelle’nin külli kaidelerine kaynak olmuştur.

On sekiz çeşit ilim açısından Besmelenin mana ve hikmetlerini ortaya koymak için kaleme aldığı Şerh-ül-Besmele adlı eseri, Niğdeli Müderris Ahmed Efendi tarafından Tuhfet-ül-Besmele adıyla şerh edilip, basılmıştır.

Vaaz ve derslerinde vezinli ve kafiyeli şiirler söyleyip dinleyenleri coştururdu. Bugün birkaç tanesi elde bulunan şiirlerinin ve ilahilerinin aslında bir Divan dolduracak kadar çok olduğu rivayet edilmektedir.

Berika adıyla Ünlü eserinden tercüme edilen bölümler, kıymetli bir ahlak kitabı olan ve İhlas A.Ş. tarafından yayınlanan İslam Ahlakı kitabında yer almıştır.

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

Hadimi

İlgili konular

Hadim

Hadım Ali Paşa

Hadım Sinan Paşa

Hadım Süleyman Paşa

Hadım Hasan Paşa

Gürcü Hadım Mehmed Paşa

Kaplanlı, Hadim

Hadim Mesih Mehmed Paşa