Bozulus ve Dulkadirli siyasi birliklerinde de adına rastlanılan Herikli Türkmenleri , XVIII. yüzyılda ise artık yerleşik hayata geçmeye başlamışlardır. Özellikle Erciyes Dağı`nın güneyinden Kırşehir yakınlarındaki Malya Ovası`nı yaylak olarak kullanan Heriklilerin, 1720 tarihinden itibaren sekiz yüz hanesi Nevşehir`e, bir kısmı ise boş, sulak ve otlak ören yerlerine iskan edilmişlerdir. Nevşehir Merkezi ile Gülşehir, Hacıbektaş ve Kozaklı ilçelerinde yerleşen Herikli Türkmenlerinden pek çok kimse günümüzde artık büyük şehirlerde yaşamaktadırlar.
Herikli Türkmenleri ile İlgili Tarihi Bilgiler
(Prof. Dr. İsa ÖZKAN-Bengü İzler adlı eserinden alıntı)Osmanlı kaynaklarında hem yerleşik ve hem de konar-göçer bir Türkmen topluluğu olarak kaydedilen Herikliler hakkındaki ilk bilgilere Başbakanlık Osmanlı Devlet Arşivi`ndeki 450 numaralı 1524 tarihine ait Tahrir Defteri`nde rastlanıyor. Sözü geçen Tahrir Defteri`nde Herikliler, Adana Sis (Kozan) sancağındaki Altunini mevkiinde ekincilikle uğraşan Oğuzların Afşar boyuna mensup Toyuranlı (Doyranlı) taifesine bağlı 51 hane 12 mücerret (bekar) ve 3350 akçe geliri bulunan bir Türkmen cemaati olarak kaydedilmişlerdir. 1525 yılındaki defterde ise Heriklilerin 76 hane, 18 mücerred ve 3350 akça gelire sahip bir topluluk olarak tespit edildiklerini görüyoruz. Daha sonra Herikliler, 1564 tarihli Tapu Kadastro Arşivi Tahrir Defteri`nde Maraş Yörükleri içinde Afşar boyuna mensup 11 hane, 3 mücerret eşkinciyan (sefere giden tımarlı sipahi) olarak yazılmışlardır. Yine aynı defterin 454b sayfasında Heriklilerin kışlakta ziraat yeri olarak Maraş sancağının,Zamantu kazasının Pınarbaşı nahiyesindeki Gökçeköy ve Küsin mevki gösterilmiştir. Herikliler, XVII. yüzyılın ortalarında Bozok, Bozulus, Halep ve Dulkadir Türkmenlerine mensup Kara Halillü, Tor Hasanlu, Avşar, Deliler, Küşne, Sermayelü, Salmanlu, Kaşıkçı,Bıçakçı, Karamanlu gibi bazı aşiretlerin bir araya gelerek oluşturdukları D a n i ş m e n d l ü kazasına tabi Türkmenler arasında görülmektedir.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(Adnan Menderes KAYA-Avşar Türkmenleri adlı eserinden alıntı)
Sis bölgesinden dağılan Herikliler, 1688-89 yıllarında Kara Şeyhli Avşarı, Beydili ve diğer bazı boylarla birlikte Hısn-ı Mansur (Adıyaman) kasabasında ekili yerleri ve köyleri tahrip edip bir çok kişiyi öldürdüler. Göçebe aşiretler devlet tarafından takip edilmelerine rağmen sürekli ayaklanıyorlardı. 1691 yılında Batı Anadolu`ya yerleştirilen ve şikayet üzere tanzimlerine karar verilen Danişmentli Türkmenlerinden ve Rum İli (Sivas) sakini olan cemaatlerden biri de Bektaş Kethüda, Kara Ömer Kethüda ve Hacı Oğlu Ahmet`e tabi Hereklilerdi. Batı Anadolu`daki Heriklilerden önemli kollar burada yerleşip kalmıştır. İzmir`in Seferihisar ilçesinde Hereke (Düzce), Bursa`nın Keles ilçesinde Hereke (Çayören), Tekirdağ`ın Malkara ilçesinde Hereke (Yürük) köyleri ile Rodos adasında Hereke adlı bir yer bunlardan hatıradır. Kocaeli`nin Hereke ilçesini de hatırlatalım. Sivas civarında bulunan Heriklilerin bazılarının da bu bölgede iskan olduklarını söyleyebiliriz. Sivas merkeze bağlı Herekli (Bedirli) ile Gümüşhane Torul`a bağlı Herek köylerinin yanında Tokat`ın Erbaa ilçesinin de eski adının Herek olması onların yerleşimiyle ilgili bize bilgi vermektedir. Ayrıca Ordu ilinin Mesudiye ilçesinde Herközü köyü de bu obayla ilgilidir. Ardından Heriklileri, Nevşehir`e iskan edilen Boynu-inceli Türkmenleri arasında görüyoruz. Bunlardan durumu iyi olanlar kasabaya diğerleri ise Eyup-İli`ne (1727 yılı) yerleştirildi. Herikliler, Nevşehir merkezde 79 hane ile iskan oldular (1727-30). Ayrıca çevrede 16 köy kurdular. Bu köyler, Hacıbektaş ilçesine bağlı Karaburna, Karaburç, Kırıklı (Şahinler), Kızıklı (Yeşilli), Köşektaş, Kızılağıl, Kayaaltı, Cağşak (Hacıbektaş İlçesinde), Kozaklı ilçesine bağlı Gerce, Kalecik, Abdi, Karayanalak (Boğaziçi), (Kozaklı İlçesinde), İmran (kısmen) Aylı (kısmen) Halaka (kısmen. Yeni adı Dörtyol) Gülşehir ilçesine bağlı Karahöyük, Hacılar, Sığırlı, Yüksekli (Gülşehir İlçesinde) köyleridir. Onlardan bir kısmının bu iskan sırasında çevre illerde de yayıldıklarını tahmin edebiliriz. Kırıkkale`nin Delice ilçesine bağlı Herikli köyünü bu dağılanlar kurmuş olmalıdır. Nevşehir`de yerleşen bu Heriklilerin buraya Sis bölgesinden göç ederek geldiklerini anlıyoruz. Bölgede yaptığımız çalışmada Herikli büyüklerinden Ali Bey, bundan 250 yıl önce Kozan`dan geldiklerini dedelerinden duyduğunu söylemişti. Diğer Herikliler de bu düşünceye katılıyorlar. Böylece Nevşehir`de iskan edilen Heriklilerin Sis`ten alınıp Boynu-İncelilere dahil edildiğini anlıyoruz.
Sicillerde Kayseri yöresinde de Heriklilere rastlanmaktadır. Bunlardan bazı bölüklerin burada yerleştiği tahmin olunabilir. Nitekim Maraş tahrirlerinden Heriklilerin, Pınarbaşı`nın Gökçeköy ve Kösin köylerinde yerleştikleri anlaşılıyor. Günümüzde Sarız`ın Esirik köyünde oturan Avşarlar, Herekçioğlu adıyla anılıyor. Ayrıca Kuşçu köyünde de kısmen varlar. Bunların lakapları Kıllı`dır. Dadaloğlu bir şiirinde “Oymağın Kıllı” diyor. Boz Avşarların bir kolu Kıllı adını taşıyor. Bunların yörede genel adları ise Türkmenliler`dir. Heriklilerin doğuya da göç ettiklerini biliyoruz. Nitekim, Diyarbakır Lice`de Herak, Çermik`te Herekli, Hakkari Şemdinli`nin Herki (Meşelik) gibi köy adları onlardan kalmadır. Günümüzde Hakkari`nin Şemdinli İlçesinin büyük çoğunluğunu Herikliler (bölgede Herki deniliyor) oluşturmaktadır. Bu Herikliler asıl nüfusun küçük bir kısmını oluşturuyor. Aşiretin büyük bir çoğunluğu sınırlarımıza yakın Irak ve İran topraklarında yaşamaktadırlar. Kuzey Iraktaki en büyük aşiretlerden biri de bu Heriklilerdir. II. Abdulhamit tarafından Hakkari bölgesinde yaptırılan bir sayımda 4.500 hane Nesturi ile 12 hane Ermeni`ye karşın 30.500 hane Müslüman nüfus vardı. Bu Müslüman nüfus arasında 500 hanesi Şemdinli Nahiyesinde yerleşik, 3.000 hanesi göçebe olmak üzere 3.500 hane Heriki aşireti bulunuyordu. Rus ve İngilizlerin Hakkari`deki Nesturi ve Ermenileri kullanarak iç isyan çıkarma çabalarına karşı 1890`dan sonra kurulması kararlaştırılan Hamidiye Alayları`nın 17, 18, 19, 20, 26 ve 39. Alaylarına bu Heriklilerin dahil edildiğini görüyoruz. Heriklilerin bir bölümü Mardin`in Silopi ve Cizre İlçesinde yerleşmiş (Herikan) ve günümüze kadar varlığını korumuştur. Bu Herikliler Şeyh Sait İsyanı (1925) başta olmak üzere Cumhuriyet Devrindeki isyanlara katılmıştır. Osmanlı belgelerinde bu cemaatin Adana, Aksaray, Aydın, Barçınlı, Boz-Ok, Danişment - Afyon, Eyüpeli, Hacıbektaş, Halep, İzmir, Karaman, Kayseri, Keşan, Kırşehir, Konya, Kütahya, Malatya, Maraş, Mardin, Musul, Nevşehir, Rumeli, Sis, Sivas, Tekfurdağı - Çirmen, Tokat, Van, Yeni-İl ve Yenişehir - Aydın bölgelerinde yerleştiği görülmektedir.
