İbn-I Macid
Kısaca: on beşinci asırda, Arabistan’da yetişmiş meşhur Müslüman coğrafyacısı ve denizcisi. İsmi, Ahmed bin Mâcid bin Muhammed bin Amr, lakabı Şihâbüddîn’dir. Eserlerinden anlaşıldığına göre, 15. ...devamı ☟
Kendisi gibi alim olan babası ve dedesinden din ve fen bilgilerini öğrendi. Küçük yaştan itibaren denizciler arasında yetişti. Denizcilik ilim ve sanatını ve tarihini iyice öğrendi. Aynı zamanda iyi bir edip oldu. Portekizli ünlü denizci Vasko de Gama’ya rehberlik ederek gemisiyle onu Hindistan’a götürdü.
Birçok araştırmalarda bulunan İbn-i Macid, bazı deniz cisimlerinin, ağaç ve balıkların yaydığı fosfor ışınları sebebiyle bölge tayini yapılabileceğini, bunun astronomik hesaplamalarda, yıldızların mesafelerini tayinde yanıltıcı etkisi olabileceğini keşfetti. Astronomik hesaplamalarda usturlab aletini çok mükemmel bir şekilde kullandı. Pusula bozulduğu zaman, değişik metodlarla yönün nasıl tayin edilebileceği hususunda önemli bilgiler ortaya koydu. Pusulanın tam ve doğru bilgi vermesi için gerekli hususları tesbit ederek açıkladı.
Yazdığı eserlerinde kendinden önce gelen bütün deniz bilimcilerinin ortaya koydukları bilgi ve teknikleri özetledi. Bunlara ilave olarak kendi araştırma, inceleme ve tecrübeleri sonucu elde ettiği yeni bilgi ve neticeleri de kaydetti. İbn-i Macid, nazari bilgilerden çok, pratik bilgilere önem verdiğinden, eserlerinde Batlemyüs coğrafyasına uymadı. Eski Yunanlıların ortaya koydukları nazariyelere de itibar etmeyerek tecrübe ve müşahadelerinin sonuçlarını ortaya koymaya çalıştı. Eserlerinde, Hindistan, Endonezya, Kızıldeniz, Akdeniz bölgeleri ile ilgili çok ilgi çekici bilgiler ve hikayelere yer vermiştir.
Eserleri:
Kitab-ül-Fevaid: En önemli eseri olup, bir giriş ile on iki bölümden meydana gelmektedir. İbn-i Macid, bu eserinde, gemicilik, denizcilik hakkında gemicilikte kullanılan aletler, denizde yıldızlar vasıtasıyla yön tayini, sahillerin tesbiti, rüzgarları, med ve cezir olaylarını, güneş ve ay tutulmalarını ve bunların hesaplanmasını açıklamıştır. Astronomi, coğrafya ve matematik konularında denizcilerin okuması ve bilmesi gereken eserlerin tanıtımını yapmıştır.
Beytülibreyi, yani gemilerde kumanda odasının ve pusulanın önemini, gemilerin inşa metodlarını ve techizatını ve personelin nasıl yetiştirileceğini izah etmiştir. Seyrüseferde istifade edilecek çeşitli işaret ve alametleri anlatmakta, muhtelif denizlere ait kuş ve balıklar ile bu yörelerin tanınmasını izah etmiştir. Arabistan, Afrika, Kızıldeniz, Hind Okyanusu ve Büyük Okyanus sahillerini, belli başlı büyük adaları ve sahillerini, Bahreyn, Madagaskar, Cava, Sumatra, Seylan, Zengibar adaları ile sahilleri hakkında bilgi vermektedir.
Diğer önemli eseri Haviyet-ül-İhtisar’dır. Bin beyitten meydana gelen eser, on bir bölüm halindedir. Eserde, gemilerin yaklaşabileceği deniz sahillerindeki işaret ve alametleri, denizciler için lüzumlu astronomik bilgiler, vakitler, gün, hafta, ay ve yılların hesaplanması üzerinde durulmaktadır. Kameri ve Şemsi yılın izahı yapılmaktadır. Yıldızlar ile bölge tayinini açıklamaktadır. Muhtelif deniz yollarını tarif ederek, sahillerin mesafelerini belirtmektedir. Zamanın hesaplanması ve mesafelerin ölçümü üzerinde durmaktadır. Denizlerin ölçümü ele alınmıştır. Burçlar ve yıldızlar vasıtasıyla takvimin ve zamanın hesaplanması metodları izah edilmiştir.
İbn-i Macid’in yazdığı diğer eserlerin bilinenleri şunlardır: 1) El-Kasidet-ul-Müsemmat bil-Hediyyeti, 2) El-Merasi ala Sahil-il-Hind-il-Garbiyye, 3) Şerh-uz-Zehebiyye, 4) Kitab-ül-Menafi.
Ünlü Osmanlı denizcisi Seydi Ali Reis, Muhit adlı eserinde İbn-i Macid’in eserlerinden istifade etmiştir.
Tuğrul Murad Saydam - 3 yıl önce