Çanakkale Savaşları İkinci Kerevizdere Muharebeleri, Çanakkale Savaşları`nın Seddülbahir Cephesi`nin merkez ve sağ kanadında İngiliz ve Fransız birliklerince girişilen taarruzlar ve muharebelerdir. 12 Temmuz 1915 tarihinde başlayan, 13 Temmuz 1915 günü sonlanan muharebelerdir. Müttefik taarruzu cepheyi, daha önce Zığındere Muharebesi ile ileri çıkan sağ kesim ile aynı hatta getirmek için Türk mevzilerini ele geçirmeyi hedeflemiştir. Fransız kesiminde taarruz planı hedeflerine ulaşılmış, İngiliz kesiminde ise dar bir alanda ulaşılabilinmiştir.
İngiliz resmi tarihinde bu muharebe “Achi Baba-Nullah” olarak ya da “Kanlısırt Muharebeleri” olarak geçmektedir.
Savaş öncesi
General Sir Ian Hamilton, Seddülbahir Cephesi`nde, tüm cephe hattından yapılan üç taarruz da (Birinci Kirte, İkinci Kirte ve Üçüncü Kirte muharebeleri) beklediği sonuca ulaşamamıştı. Bunun üzerine daha dar bir cephe hattından taarruz etmeyi esas alan bir savaş planı uygulamaya konulmuştu. Bu plan, cephenin önce sağ, sonra sol, ardından da merkez bölümünde birbirini izleyen üç harekatı öngörmekteydi. İlk iki operasyon olan Birinci Kerevizdere ve Zığındere harekatlarının, kısmi de olsa başarı sağlaması üzerine General Sir Ian Hamilton, cephenin merkez bölümünden taarruz ederek merkez bölümü kanatlarla aynı hatta getirmeye karar vermiştir. Hamilton her ne kadar Türk tarafının Zığındere Muharebesi`nde uğradığı kayıpları karşılamadan bir an önce taarruza geçmeyi planlamışsa da, Fransız topçu bataryalarının gerekli hazırlıkları yapabilmeleri için harekat 12 Temmuz 1915 tarihine ertelemek gerekmiştir. Öte yandan İngiliz ve Fransız kolordularında salgın haline gelen ishal, bu birliklerin yeni gelen takviye birliklerle değiştirilmesini gerektirmiştir. Haziran ayı başlarında cepheye intikal eden 52. İngiliz Tümeni`nin iki tugayı (üçüncü tugay, 156. Tugay`dır ve 28 Haziran`daki Zığındere muharebelerinde mevcutlarının yarısını ve subaylarının büyük çoğunluğunu yitirmişti) General Sir Ian Hamilton`un taze kuvvetiydi. Ayrıca o günlerde İngiltere`den takviye olarak gönderilmiş olup bölgeye intikal edecek olan 13. İngiliz Tümeni de yeni harekat için kullanılabilecek durumdadır.General Sir Ian Hamilton`un acele etmesinin bir diğer nedeni de, Temmuz ayı başlarından itibaren Türk topçusunun artan faaliyetleridir. Alçıtepe`den ve Anadolu yakasından, Seddülbahir Cephesi`nin sağ bölümünü (Fransız kanadı) seyrek de olsa gece gündüz bombalanmaktadır. Cephe gerisinde dahi güvenli bir bölge kalmamıştır. Çatışma olmayan günlerde de Fransızlar sürekli olarak kayıplara uğramaktadırlar. Alçıtepe`deki Türk topçu gözetleme postaları, cephe ve cephe gerisini çok rahat gözleyebilmekte ve özellikle yemek saatlerinde, tuvalet ya da duşların çevresinde yığılma olduğunda, ateşi yönlendirebilmektedirler. Geceleri de süren bu ateş yüzünden askerin bir bölümü, daha güvenlik buldukları bomba çukurlarında gecelemeye başlamışlardı.
Taarruz planı
Taarruz, 12 Temmuz sabahı, üç saatlik hazırlık ateşi ardından İngiliz 29. Tümeni ile Fransız 1. ve 2. Tümenlerinin taarruzu ile başlamıştır. Hazırlık ateşi bu kez, Birinci Kerevizdere ve Zığındere muharebelerindeki gibi günlerce sürdürülmemiştir, ama çok daha yoğundur. Müttefik deniz ve kara topçusu üç saat içinde 60.000 top mermisi harcamıştı, ortalama saniyede beş mermi. Topa tutulan alan yine oldukça dar bir cephe hattıdır.Taarruz cephesi yaklaşık 1,5 km. olup sağ taraftaki 1 km.lik bölümden İngiliz birlikleri, sol taraftaki 500 m.lik bölümden ise Fransız birlikleri taarruz edecektir. Bu taarruz hattının gerisindeki Türk savunma hattı üç siper hattı olarak yaklaşık 350 m. derinliğe sahipti.
İngiliz taarruz planı, 52. İngiliz Tümeni`nin 155. Tugayı sabah 07:35`de, 157. Tugayı ise öğleden sonra taarruz edecek şekildedir. Eğer 155. Tugay`ın saldırısı başarısız olursa taarruzdan vazgeçilecekti. Eğer başarılı olursa, (her ne kadar bu tugayın taarruz saati 16:00 olarak belirlenmişse de) 157. Tugay derhal taarruza geçecektir. Her iki tugayın taarruz düzeni dört dalga halinde başlayacaktı. İlk iki dalga en gerideki Türk siperlerine kadar ileri harekatını sürdürecek, arkadan gelen 3. ve 4. dalgalar da Türklerin ilk siperlerine yerleşecektir. Siperler ele geçirilir geçirilmez istihkamcılar Türk siperleri ile İngiliz siperleri arasında bağlantı siperleri kazmaya başlayacaklardır. 52. İngiliz Tümeni`nin 156. Taburu, Zığındere Muharebesi`nde fazlasıyla hırpalanmıştı, bu kez ihtiyatta tutulmaktadır.
Savaş
Hazırlık ateşi süresince Türklerin ilk hat siperleri tümüyle çökmüştü, İngiliz birlikleri bu siperleri hemen hemen hiçbir kayba uğramadan ele geçirdiler. İkinci hat siperlerinde boğaz boğaza geçen çatışmalarda 155. İngiliz Tugayı, mevcutlarının yüzde altmışını ve biri haricinde tüm subaylarını kaybetmiştir. Türklerin hemen giriştikleri karşı taarruzla bu siperlerde tutunamayıp ilk hat siperlerine geri çekildiler. Öğleye doğru ihtiyattaki 156. İngiliz Taburu`nun tüm unsurları cepheye sürülmüş, ancak böylece Türklerin ilk hat siperlerinde kalınabilmişti. Öğleden sonra saat 13:00`da General Hunter Weston, Hamilton`un emriyle 157. Tugay`ın taarruzuna karar vermiştir. saat 16:00`da başlayan bu taze taarruz dalgasıyla İngilizler Türklerin ilk üç hat siperlerini işgal ettiler. Ancak ağır kayıplar ve Türklerin karşı taarruzları sonucu saat 16:00 dolaylarında üçüncü hat siperlerinden çekildiler.Gece boyunca Türk müfrezeleri İngiliz kesiminde cephenin değişik bölümlerinde süngü hücumuna geçmişti. İngilizleri sabaha kadar uyutmadılar. 13 Temmuz günü sabaha karşı saat 04:30 dolaylarında İngiliz cephesinin sağ kanadında iki tabur kadar asker birden bire cephe gerisine doğru akmaya başladı. Subaylar, eratı güçlükle siperlerine geri gönderebildilerse de bu durum İngiliz askerinin moral durumunun pek sağlam olmadığını gösteriyordu. General Hunter Weston, bir genel taarruz daha düzenleyerek Türk siperlerini ele geçirmeden durumu güven altına alamayacağına karar vermiştir. Taarruzun, ele geçirilen Türk siperlerinden yapılamayacağı ortaya çıktı, bağlantı kanalları yaralılarla doluydu ve taarruza katılacak birliklerin bu kanallardan ileri kaydırılması olanağı yoktu. Bu yüzden taarruz öncesi İngiliz siperlerinden çıkış yapılmıştır. Saat 16:30`da başlayan ve açıktan yapılan bu taarruzu Türk topçusunun ateşi karşılamıştır. İngiliz cephesinin sağ kanadında hiçbir ilerleme gösterilemedi. Orta bölümde en gerideki Türk siperleri ele geçirildiyse de ard arda gelen Türk taarruzlarıyla geri çekilindi. Sol kanattan yapılan taarruz da 24 subay ve 500 eratın kaybı dışında bir sonuç getirmedi. Fransız kesiminde ise harekat daha başarılı olmuş, Türk siperleri ele geçirilmişti.
İki gün boyunca süren çatışmalarda Türk tarafının kayıpları 9.700 (600`ü esir) kişi, Müttefik kayıpları ise 5.800 kişidir. Müttefik kuvvetler ancak birkaç ön hat siperini ele geçirdiler. Cephenin sol tarafında çok dar bir alanda taarruz öncesi belirlenen hedeflere ulaşılmıştı, İngiliz cephesinin büyük bir bölümünde ise ulaşılamadı. Fransız bölümünde ise belirlenen hedeflere ulaşıldı.
Kaynakça
- 1915 Çanakkale Savaşı - İbrahim Artuç
- Büyük Harbin Tarihi Çanakkale Gelibolu Askeri Harekatı - General C.F.Aspinall - Oglander (General Ian Hamilton`un karargah subaylarından)
- Türk Kurmay Subaylarının Gözüyle Çanakkale Savaşı - Burhan Sayılır
Linkler
- Osmanlı belgeleri arşivi
- İngilizce Wikipedia`daki konuyla ilgili alt başlığı:
