İnsani Gelişme Endeksi

[[Image:HDImap2006.png|thumb|right|400px|Dünya haritası üzerinde İnsani Gelişme Endeksi (2004). legend|#007D00|yüksek (0.800-1) legend|#FFFF00|orta (0.500-0.799) legend|#FF0000|az (0.300-0.499) legend|#c0c0c0|bilinmiyor
]] İnsani Gelişme Endeksi (``Human Development Index``), Dünya`daki ülkeler için hayat uzunluğu, okur yazar oranı, eğitim ve yaşam standardı doğrultusunda hazırlanan bir ölçümdür. İnsanların düzgün yaşaması, özellikle çocuk hakları için bir standart teşkil eder. Bu araştırma sonucunda bir ülkenin gelişmiş, gelişmekte olan ya da gelişmemiş bir ülke olduğu; bunun yanı sıra ekonomisindeki etkinin yaşam kalitesini ne seviyede etkilediğini gösterir. Dağılım ilk olarak 1990 yılında Pakistanlı ekonomist Mahbub ul Haq tarafından geliştirilmiştir ve 1993 yılından bu yana Birleşmiş Milletler Gelişme Programı tarafından yıllık Gelişme Raporu`nda sunulur.

İnsani Gelişme Endeksi ülkelerde üç başlıca gelişimleri göz önünde tutar:

  • Uzun ve sağlıklı bir hayat; ölçümü ortalama hayat süresi ile yapılır.
  • Bilgi, ölçümü okur yazar oranı (2/3`ü) ve ilkokul, lise ve üniversite kayıtları yüzdesi (1/3`ü) ile yapılır.
  • Standart yaşam standartları, ölçümü kişi başına düşen gelir ve alım gücünün Amerikan Doları`ndan hesaplanmasıyla yapılır.


Alternatif bir ölçüm olarak, ülkelerdeki fakirliği ölçmek için de Beşeri Fakirlik Dağılımı mevcuttur.

Metodoloji

Genel olarak değişken bir sayıyı tanımlamak için, misal olarak x`i 0 ila 1 arasında bir ekonomik dağılım arasında gösterebilmek için aşağıdaki formül kullanılır:

  • x-index = \frac


Burada \min\left(x\right) ve \max\left(x\right); x`in alabileceği en yüksek (max) ve en az (min) değerdir.

İnsani Gelişim Endeksi bu doğrultuda üç genel veriyi temsil eder ve ortalamasını alır:

  • Hayat uzunluğu dağılımı = \frac
  • Eğitim dağılımı (ED) = \frac \times ED + \frac \times GED
    • Yetişkin okur yazar oranı = \frac
    • Okullara kayıtlı öğrenci sayısı = \frac
  • Gayri Safi Yurtiçi Hasıla dağılımı = \frac


HU: Hayat uzunluğu
YOYO: Yetişkin okur yazar oranı
OKÖS: Okullara kayıtlı öğrenci sayısı yüzdesi
GSYHD: Amerikan Doları üzerinden Safi Yurtiçi Hasıla] dağılımı


2006 Raporu

[[Image:HDImap spectrum2006.png|thumb|right|300px|İnsani Gelişim Endeksi`nin detaylı haritası (2004) legend|#006000|0.950 ve üstü legend|#00a000|0.900-0.949 legend|#00d000|0.850-0.899 legend|#00ff00|0.800-0.849 legend|#e0ff00|0.750-0.799 legend|#ffff00|0.700-0.749 legend|#ffdf00|0.650-0.699 legend|#ffc160|0.600-0.649 legend|#ffa552|0.550-0.599 legend|#ff8000|0.500-0.549 legend|#ff0000|0.450-0.499 legend|#c00000|0.400-0.449 legend|#a00000|0.350-0.399 legend|#800000|0.300-0.349 legend|#400000|0.300`dan aşağısı legend|#c0c0c0|N/A
]] 2006 raporu Güney Afrika`nın Cape Town şehrinde 9 Kasım 2006 tarihinde açıklandı. Odak noktası güç, fakirlik ve uluslararası su krizi üzerineydi. Kullanılan verilerin büyük bir çoğunluğu 2004 ve öncesine de dayanıyordu, bu vesdil ile 2004`deki rapora benziyordu. Birleşmiş Milletler`e üye ülkeler arasında gerekli istatistikleri veremeyen bazı ülkeler de mevcuttu.

Rapor İnsani Gelişim Endeksi bazı ilerlemelerin gerçekleşmediğini de ortaya koydu. Bazı gelişmiş ülkeler daha da fazla ilerleme gösterirken, gelişmekte olan ülkeler de gerileme içerisindeydi. Sahara altındaki Afrika`da ve Güney Asya`da önemli bir Beşeri Kalkınmışlık inişi mevcuttu. Diğer gelişmekte olan ülkeler ise az ya da hiç gelişme gösteremediler.

0.5 altındaki bir istatistik, az gelişmiş bir ülkeyi temsil ediyor ve 31 ülkeden 29`u Afrika`da bulunuyor. (Diğer iki ülke de Haiti ve Yemen) En aşağıdaki on ülkenin tamamı Afrika`dadır. Sahara altı ülkeler arasında, Ekvator Gine`si ve Güney Afrika 120 ve 121`inci olmuşlardır. (İkisi de 0.653 ortalamadadırlar)

0.8 üzerindeki bir istatistik de çok gelişmiş bir ülkeyi temsil eder. Bu tüm gelişmiş ülkeleri temsil eder. Bunlar ise Kuzey Amerika, Avrupa, Okyanusya, ve Doğu Asya`nın yanı sıra; gelişmekte olan ülkeler de Batı Avrupa, Güney Amerika, Güneydoğu Asya, Karayipler ve petrol zengini olan Arap Yarımadası`ndadır.

En gelişmiş 30 ülke (0.965 ila 0.885 arası)



  1. NOR 0.965
  2. ISL 0.960
  3. AUS 0.957
  4. IRL 0.956
  5. SWE 0.951
  6. CAN 0.950
  7. JPN 0.949
  8. USA 0.948
  9. NLD 0.947
  10. SUI 0.947
  11. FIN 0.947
  12. LUX 0.945
  13. BEL 0.945
  14. AUT 0.944
  15. DEN 0.943
  16. FRA 0.942
  17. UK 0.940
  18. ITA 0.940
  19. ESP 0.938
  20. NZL 0.936
  21. GER 0.932
  22. HK 0.927
  23. ISR 0.927
  24. GRC 0.921
  25. SIN 0.916
  26. SK 0.912
  27. SVN 0.910
  28. POR 0.904
  29. CYP 0.903
  30. CZE 0.885


Türkiye`nin durumu

Türkiye İnsani Gelişim Endeksi`nde gelişmiş bir ülke değildir; araştırılan 177 ülke arasında 92`inci sırada 0.757 ortalama ile Paraguay ile aynı seviyededir. Fiji, Surinam, Tunus, Ürdün, Peru, Ermenistan, Kazakistan, Lübnan ve Libya gibi ülkeler de bu sıralamada Türkiye`nin üstündedir. Türkiye 2003 raporunda [1] 94. sıradaydı.

  1. PER 0.767
  2. ECU 0.765
  3. PHL 0.763
  4. GRD 0.762
  5. JOR 0.760
  6. TUN 0.760
  7. VCT 0.759
  8. SUR 0.759
  9. FJI 0.758
  10. PAR 0.757
  11. TUR 0.757
  12. SRI 0.755
  13. DOM 0.751
  14. BIZ 0.751
  15. IRN 0.746
  16. GEO 0.743
  17. MDV 0.739
  18. AZE 0.736
  19. PAL 0.736
  20. SLV 0.729
  21. DZA 0.728


Dış bağlantılar





Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.