Iris Murdoch

Jean Iris Murdoch, (d.15 Temmuz 1919, Dublin; ö. 8 Şubat 1999).İrlandalı yazar ve filozof. Rakamlarla belirtilecek olursa Murdoch 26 roman, 5 oyun, 5 felsefe ve bir adet toplu şiirler kitabı üretmiştir; 20. yüzyılın en zeki ve üretken yazarları arasında sayılmaktadır.

Yaşamı

Murdoch, İrlandalı bir annenin ve İngiliz bir babanın çocuğu olarak dünyaya geldi.Evin tek çocuğuydu, dokuz yaşından itibaren yazmaya yöneldi.1932`de Bristol`de genc kızların gittiği Badmington College`a başladı.Burada gecen altı yılın ardından, klasik edebiyat okumak üzere Oxford`daki Sommerville College`a kaydoldu.Üniveriste yıllarında pek çok önemli şair ve entelektüelle tanıştı.Franz Steiner ile uzun süreli bir aşk yaşadı.

1938`de Iris Murdoch Komünist Parti`ye girdi.Klasik Edebiyat diplomasını aldı ve 1940`lardan sonra Londra`ya yerleşip Ekonomi Bakanlığına çalıştı.Komünistlerin siyasi tutumlarından hayal kırıklığına uğrayarak partiden ayrıldı. II. Dünya savaşının sonlarında Birleşmiş Milletler`de çalıştı.Belçika ve Avusturya mülteci kamplarında görev aldı.Bu görev için avrupada yer aldığı sıralar Sartre ve Simone de Beauvoir ile tanıştı.Bu tanışma gele olarak felsefeye özel olarak da varoluşculuğa yönelmesini etkiledi.Cambridge`de Wittgenstein`ın görev yaptığı Nevnham Üniversitesi`nde dersler alarak felsefe doktorasını aldı.1948`de Oxford`da St.Anne College`da felsefe preofesörü oalarak göreve başladı ve 1963`e kadar burada çalıştı.Elias Cannetti`yle yakın ilişkisi oldu.

1954`te ilk romanını (``Under the Net``) yayınladı.1956`da ölene kadar hiç ayrılmayacak olan Oxford Üniversitesi`nde ingilizce profesörü ve eleştirmen John Bayley ile evlendi. Çocukları olmadı.70`li yıllardan itibaren felsefe yazıları yazmaya da yöneldi.1996 yılından itibaren ortaya çıkmaya başlayan unutkanlıklarıyla birlikte hastalığı belirginleşti. 1997`de Bayley, karısının alzheimer hastası olduğunu açıkladı.Binlerce okuru ve hayran kitlesi olan yazar Murdoch kendi kitaplarının adını dahi hatırlayamıyordu.Kendi durumunun farkında olan ve bunu "çok kötü, sessiz ve karanlık bir yerde olmak" şeklinde tanımlayan Murdoch, 8 Şubat 1999`da Oxford`da alzheimer hastalığından dolayı öldü.

Romanları

Iris Murdoch ilk romanı ``Under the Netzden (türkçesi ``Ağ``) itibaren edebiyat dünyasında dikkat çekti ve büyük bir hayran kitlesine sahip oldu.İçinde psikolojik temaların yer aldığı bir dedektif romanı olan bu ilk kitabında, aynı zamanda sonraki bütün romanlarında da görülecek olan ``varoluşcu felsefenin`` izleri belirgin olalark görünür.Romanın kahramanı Jack Donague bir tür Sartrecı kahraman olarak ortaya çıkmıştır. ``A Severed Head`` (Kesik Bir Baş) romanında ise Karl Gusteva Jung`un psikanalitik teorisinin temeli olan arketipler teorisini kullandı ve çok etkili oldu.bu kitap daha sonra tiyatro oyunu olarak sahnelendi. "Çan", "Kara Prens", "Deniz, Deniz" gibi kitaplarıyla Murdoch her zaman büyük bir ilgiyle karşılandı, birçok kez ödülledirildi. 1978`de kendisine Broker Ödülü verildi.60`lı yıllardan itibaren hemen her yıl bir kitap üreten Murdoch zamanının en üretken yazarları arasında sayıldı, ancak Murdoch`un romanlarında çok yazan ve çok okunan bir yazar olmanın ötesinde onu 20. yüzyıl edebiyatının en önemli isimlerinden biri haline getiren bir ``nitelik`` de her zaman kabul edildi.Murdoch, genel olarak romanlarında popüler polisiye ve gerilim roman teknikleriyle felsefi/kuramsal sorunları ortaya koyan bir yol izledi denilebilir.Onun roman kahramanları çoğunluk varoluşcu felsefecilerin ürettiği kahramanlara benzer, varoluşuyla ve yaşamıyla uyumsuz, sanatçı ya da sanatçı ruhlu, başarısız, hem kendileriyle hem de çevrelerindeki insanlarla sorunlu kişileri anlatır. Bu kişiler karamsar, umutsuz, ikilemler içinde yol bulmakta tereddütlü, şaşkın, yanılgı içerisinde, yalnız ve tedirgin kişilerdir.Bu kişiler her zaman bir ağ`a yakalanmış, bir çemberin içine alınmış, kuşatılmış gibidirler.Bunların Ççoğu zaman ``modern bireyin`` bazı açmazlarını sergilediği söylenebilir.Hemen her kitabında Murdoch psikolojik gerilim ögesini ya da psikilojik diğer ögeleri kullanır.Bunun yanı sıra yaşam-sanat, cinsellik-aşk, aşk-özgürlük, din, evlilik, platonik-erotik aşk, yalnızlık, raslantısallık, öteki insanlarla ilişkiler gibi meseleler sürekli olarak olayların akışı içerisinde değerlendirilir.Edebiyat Murdoch`a göre etik meselelerin ve insansal ilişkilerin karmaşasını değerlendirmek bakımından daha elverişli bir alandır. Murdoch`un romanlarında bu temalara bağlı olarak umutsuzluk ve ironi derinden işleyen temalar olarak sürekli kendisini hissettirir.Zaman zaman kara mizah örnekleri ortaya çıkar.Romanın kurgusal yapısı üzerinde ya da dil üzerinde oyunlara girişmez Murdoch, ancak kurgusal şaşırtmacalarla ve belirsizliği çok iyi kulanmasıyla sürekli okurun dikkatini uyanık tutar, olayların gelişimini merak ettirir, her seferinde okuru kendi kurguladığı sonuçların çok ötesinde sonuçlarar götürür.

Felsefi çalışmaları

Murdoch teorik ve felsefi metinlerde kaleme almıştır; meslekten bir felsefeci olarak bu alandaki çalışmalarında da önemli bir yazar olduğunu gösterir.İlk teorik yapıtı sayılan ``Sartre, Yazarlığı ve Felsefesi`` onun Sartre üzerine eleştirel bir değerlendirmesini sunar.Varoluşçuluk Murdoch için önemli olmuş bir felsefe yönelimidir.Edebiyatı, yaşamın ve ahlaki sorunların değerlendirilmesinde daha verimli br alan olarak düşündüğü için kullanan Murdoch, bu alanda felsefi/etik/estetik sorunları irdeler.Bununla birlikte ayrıca felsefe metinleri kaleme almış ve bunlarla bazı konulara açıklık getirmeye çalışmıştır. Varoluşcu felsefenin yanı sıra dil, gerçeklik, yanılsama vb konularda ilgi alanı içinde yer alır ve onun edebi metinlerinde doğrudan ya da dolaylı olarak işlenir.

``Ateş ve Güneş`` adlı çalışması, Platon`un sanat üzerine düşüncelerinin değerlendirilmesi olduğu gibi, Murdoch`un kendi sanat anlayışını da sunduğu bir çalışma olarak değerlendirilebilir.Platon`un, Murdoch`a göre, sanatçıları sevmemesinin nedeni, sanatçıların akıllarını tehlikeli bir şekilde kullanmaları ve yaratıcılıklarını akıldışı şekilde ortaya koymalarıydı.Biz zaten gölgeler dünyasında yaşıyorduk ve bu gölgelerin yeniden gölgelere dönüştürülmesi, Tanrı`ya meydan okumak olacaktır.Şairler, yazarlar, ressamlar vs.nin varlığı, Tanrı`nın varlığına tehdit oluşturur.Bu nedenle Platon sanatçıları felsefe ülkesinden dışlamıştır. Murdoch etik sorunsalın yanı sıra estetik sorunsala ilişkinde değerlendirmelerini geliştirir; Platon değerlendirmesinde sanat ile gerçek arasındaki ilişki bağlamında değerlendirmeler üretir.Kant, Kierkegaard, Wittgenstein gibi filozoflardan hareketle sanatın yerini belirlemeye çalışır ve Platoncu teze karşı çıkar.

Kitapları

Romanlar

  • ``Under the Net`` (1954)
  • ``The Flight from the Enchanter`` (1956)
  • ``The Sandcastle`` (1957)
  • ``The Bell`` (1958)
  • ``A Severed Head`` (1961)
  • ``An Unofficial Rose`` (1962)
  • ``The Unicorn`` (1963)
  • ``The Italian Girl`` (1964)
  • ``The Red and the Green`` (1965)
  • ``The Time of the Angels`` (1966)
  • ``The Nice and the Good`` (1968)
  • ``Bruno`s Dream`` (1969)
  • ``A Fairly Honourable Defeat`` (1970)
  • ``An Accidental Man`` (1971)
  • ``The Black Prince`` (roman) (1973)
  • ``The Sacred and Profane Love Machine`` (1974)
  • ``A Word Child`` (1975)
  • ``Henry and Cato`` (1976)
  • ``The Sea, the Sea`` (1978), Bu kitap ile Man Booker Ödülü`nü kazandı.
  • ``Nuns and Soldiers`` (1980)
  • ``The Philosopher`s Pupil`` (1983)
  • ``The Good Apprentice`` (1985)
  • ``The Book and the Brotherhood`` (1987)
  • ``The Message to the Planet`` (1989)
  • ``The Green Knight`` (1993)
  • ``Jackson`s Dilemma`` (1995)
  • ``Something Special`` (Short story reprint, 1999; originally published 1957)


Felsefe

  • ``Sartre: Romantic Rationalist`` (1953)
  • ``The Sovereignty of Good`` (1970)
  • ``The Fire and the Sun`` (1977)
  • ``Metaphysics as a Guide to Morals`` (1992)
  • ``Existentialists and Mystics`` (1997)


Oyunlar

  • ``A Severed Head`` (with J.B. Priestly, 1964)
  • ``The Italian Girl`` (with James Saunders, 1969)
  • ``The Three Arrows & The Servants and the Snow`` (1973)
  • ``The Servants`` (1980)
  • ``Acastos: Two Platonic Dialogues`` (1986)
  • ``The Black Prince`` (1987)


Şiirler

  • ``A Year of Birds`` (1978; revised edition, 1984)
  • ``Poems by Iris Murdoch`` (1997)


Türkçedeki Kitapları

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Iris Murdoch Resimleri

Jim Broadbent
3 yıl önce

verilen Volpi Kupasını (Volpi Cup) kazandı. 2001 yılında Iris Murdoch'ın yaşam öyküsüne dayanan Iris'te yazarın eşi John Bayley rolüyle En İyi Yardımcı Erkek...

Nazan Aksoy
7 yıl önce

eleştirisi ile tiyatro tarihi dersleri vermektedir. 1989 yılında ilk kitabı Iris Murdoch,Felsefesi ve Sanatı'nda yazarın eserlerini derinlemesine inceleyen Aksoy...

Serdar Rifat Kırkoğlu
6 yıl önce

Guy de Maupassant, Maurice Blanchot, Emmanuel Mounier, Milan Kundera, Iris Murdoch, Julian Barnes (ve Dan Kavanagh), John Fowles gibi yazarların eserlerini...

Serdar Rifat Kırkoğlu, Türkiye ülke bayrağı, Türkiye Cumhuriyeti, 1956, 8 Ocak, Deneme, Edebiyat, Edebiyat Portalı, Guy de Maupassant, Iris Murdoch, Jean-Paul Sartre
Somerville College, Oxford
6 yıl önce

Kamarası üyesi Rose Macaulay, romancı Peter Morris, oyun yazarı (1973-) Iris Murdoch, romancı Esther Rantzen, gazeteci, çocuk hakları savunucusu Michèle Roberts...

Kate Winslet
3 yıl önce

buna Quills, Enigma ve canlandırdığı Iris Murdoch karakteriyle üçüncü Akademi Ödülü adaylığını aldığı film Iris ile devam etmiştir. 2004 senesinde Johnny...

Kate Winslet, 1975, 1998, 2001, 5 Ekim, Enigma, Eternal Sunshine of the Spotless Mind, Golden Globe, Grease, Hamlet, Holy Smoke
15 Temmuz
3 yıl önce

Remzi Oğuz Arık, Türk arkeolog, yazar ve politikacı (ö. 1954) 1919 - Iris Murdoch, İrlandalı yazar ve filozof (ö. 1999) 1921 - Robert Bruce Merrifield...

15 Temmuz, 1099, 10 Temmuz, 11 Temmuz, 12 Temmuz, 13 Temmuz, 14 Temmuz, 16 Temmuz, 17 Temmuz, 1840, 18 Temmuz
8 Şubat
3 yıl önce

Laxness, İzlandalı yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1902) 1999 - Iris Murdoch, İrlandalı yazar ve filozof (d. 1919) 2001 - Ahmet Kabaklı, Türk gazeteci...

8 şubat, 8 şubat
Felsefi roman
3 yıl önce

Hermann Hesse'nin yazdığı çoğu roman Stanislaw Lem'ın yazdığı çoğu roman Iris Murdoch, Anthony Burgess, Jean Paul Sartre, Andre Malraux, Marcel Proust, Stendhal...