Türkçe Bilgi: Irmak İyesi

Irmak İyesi – Türk ve Altay inancında ırmağın koruyucu ruhu. Irmag (Yırmag) İyesi olarak da söylenir. Moğollar Mür (Mör) Ezen veya Müren (Mören) Ezen derler. Azeri dilinde olarak da bilinir. Özellikleri Her ırmak için farklı bir İye vardır. Türklerde bazı ırmaklara özel önem verilir ve saygı duyulur. Özellikle Ötüken bölgesindeki ırmaklar On Irmak, Otuz Irmak gibi tabirlerle sınıflandırılır. Kutsal ırmaklar kaynaklarını genellikle Uçmağ’dan (Cennetten) veya Yaşam Ağacı’nın kökünden alırlar. Türklerde iki ırmağın kesiştiği yerler özel öneme sahiptir. Buralarda bulunan adalar ise kutlu sayılır. Bu birleşme soyun iki kolunu Ana ve Atayı temsil eder. Örneğin Kıtan’ların ak ata binmiş ataları ile boz öküze binmiş anaları iki ırmağı izleyerek böyle bir yerde rastlaşmış ve evlenmişlerdir. Onlardan da sekiz boy türemiştir. Bu nedenle Bahar ve Güz mevsimlerinde ak bir aygırla boz bir inek kurban ederlermiş. Öteki dünyada “Doymadım (Toybadım) Irmağı” adı verilen bir akarsu vardır. Ölümü ve öteki dünyanın nimetlerinin sürekliliğini simgeler. Öğüz İyesi Öğüz İyesi
– Türk ve Orta Asya halk inancında akarsu ruhudur. Irmak İyesi ile benzer özellikler taşıyan ve ona çok yakın olan bir varlıktır. Hatta kimi görüşlere göre aynı canlıdır. Öz İyesi olarak da bilinir. Eşanlamlı olarak Akar İyesi veya Akarsu İyesi tabiri de kullanılır. Dere İyesi de benzer bir anlam içerir. Akarsuyun koruyucu ruhudur. Her akarsu için farklı bir İye vardır. Yaşlı kadın kılığındadır. Çaylarda, derelerde yaşar. Köprüden geçerken suya bakanlara kızar ve başını döndürür. O kişi de suya düşer ve bazen boğulur. Suların kirletilmesi onu çok üzer. Suya kirli şeyler dökenlerin başına belalar getirir. Su kenarlarında yaşar. Bazen kuraklık ve hastalık getirir. İlk defa su doldurmaya giden bir gelin kendisine saçı verir. Bozuk para atılabilir. Veya sudaki canlıları beslemesi için peynir, çökelek, ekmek dökülebilir. İnsanları ayaklarından tutup suya çeker. Bazen aslında çok sığ olan bir yerde insanlar onlarca kulaç derinliğe batarlar. Dağınık saçları vardır. Çay (Say) İyesi küçük akarsuların koruyucu ruhudur. Öğüz sözcüğü, akarsu demektir. Bazı şive ve lehçelerde Öz olarak kullanılır. Öz sözü aynı zamanda bir varlığın temel unsuru demektir ki, su tüm canlı organizmalardaki temel unsurlardan belki de en önemlisidir. Etimoloji (Ir/Yır) kökünden türemiştir. Nehir demektir. Şırıldamak, çağıldamak, ezgi, şarkı söylemek anlamlarını taşır. Kaynak * Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt

Kaynak

larVikipedi

Irmak İyesi

Irmak İyesi Hakkında Detaylı Bilgi

Öğüz İyesi

Kaynak

Görüşler ve Yorumlar