Türkiye Komünist Partisi`nin 1973-1983 yılları arasında genel sekreterliğini üstlenen siyasetçi.
İsmail Bilen, küçük yaşta ailesi ile göçettiği İstanbul`da motor makinistliği yaptı ve İstanbul`un itilaf devletleri tarafından işgal edildiği 1918-1922 yılları arasında çeşitli eylemlere katıldı. 1922`de yasa dışı Türkiye Komünist Partisi`ne girdi; ardından parti tarafından eğitim görmesi için Sovyetler Birliği`ne gönderildi. 3 yıl boyunca Doğu Emekçi Halkları Üniversitesi KTUV`de eğitim gördü. 1925`te Türkiye`ye döndükten sonra Adana`da işçiler arasında örgütlenme faaliyetlerinde bulundu. 1927 Adana Demiryolu işçileri grevinin gerçekleşmesini sağladı. 1929`da İzmir`deki TKP tevkifatta yakalandı, yargılandı ve mahkum oldu. 1933`te cumhuriyetin 10. yılı için çıkartılan af yasası ile serbest kaldıktan sonra Moskova`ya gitti ve yaşamının sonuna dek bir daha ülkesine dönemedi.
Komintern`de çeşitli görevler üstlenen Bilen, Türkiye Komünist Partisi`nin gerek Komintern gerekse Sovyetler Birliği ile olan ilişkisinde, ölümüne dek anahtar isim oldu. 1960`lı yıllarda Zeki Baştımar ile birlikte parti merkezinin Doğu Almanya`ya taşınmasını sağladı. 1973 yılında Baştımar`ın ölümünün ardından partinin en yüksek unvanı olan genel sekreterlik görevini üstlendi. Bu dönem TKP`nin, tarihindeki en kitlesel ve en yoğun siyasi faaliyet yürüttüğü bir süreçti ve Atılım dönemi olarak adlandırılmaktadır.
12 Mart`ın ardından gerek yurtiçi gerek yurtdışında TKP`ye yönelen kesimlerin partiye katılmasını ve partinin yeniden güçlenmesini sağladı. Bilen, bu dönemde partinin yeni bir örgütlenmeye yönelmesine önayak oldu. Partinin ülkedeki siyasi faaliyetinin yoğunlaştığı bu dönemde yurtdışında bulunduğu halde parti ve ülkeye yönelik doğru siyasi müdahalelerin yapılmasını sağladı. Partiye katılan ve partinin kadro yapısını tamamen değiştiren yeni bir kuşağın hem örgütlenmesinde hem de parti geleneğinin bu kuşak üzerinden yeniden üretilmesinde çok önemli bir işlev üstlendi.
1983 yılında yapılan 5. parti kongresi ile genel sekreterlik görevinden ayrıldı ve sembolik bir işlevi olan parti genel başkanlığı görevini üstlendi. Bu kongreden birkaç gün sonra 18 Kasım 1983`te Berlin`de yaşama veda etti.
İsmail Bilen`in, partinin nicel ve nitel olarak gücünün zirvesine ulaştığı atılım döneminin genel sekreteri olarak parti tarihinde son derece önemli bir yeri bulunmaktadır. Marat, Laz İsmail, Savaş Üstüngel gibi isimler ile anılır. İstanbul Hemşehrileri, Savaş Yolu, TKP`nin kuruluşu isimli kitaplarına ulaşmak mümkündür.
