Kadı Semerkandi
Kısaca: Kadı Semerkandi on altıncı yüzyılda Semerkand’daki Meraga Rasathanesinde yetişen büyük fen alimi. İsmi, Muhammed bin Fadıl bin Ali bin Muhammed el-Miskini’dir. Kadı Semerkandi adıyla Ünlü oldu. Doğum ve vefat tarihi bilinmemekte ve hayatı hakkında kaynaklarda fazla bir bilgi bulunmamaktadır. Kadı Semerkandi, Uluğ Beyin yanında yetişmiştir. Babürlü Sultanı Hümayun Şahın (1530-1556) ilim meclislerinde bulunurdu. Cevahir-i Ulum-i Hümayuni ismiyle yazdığı ansiklopedik eserini Hümayun Şaha ith ...devamı ☟
Kadı Semerkandi eserinde, Müslüman ilim adamlarından yaptığı nakilleri yüz yirmi bölüm altında toplamıştır. Her bölüm, detaylı bir eser olabilecek şekilde uzun hazırlanmıştır. Fahreddin Razi’nin metodunu takib etmiştir. Giriş bölümünde ilim ve ilim adamının kıymetini bildirmektedir. Daha sonra üç ana bölüm gelmektedir. Her ana bölümün alt bölümleri vardır. Her alt bölümde sayıları 12 ila 33 arasında değişen bablar mevcuttur. Eserin 25 bölümü, tabiat ilimlerine ayrılmıştır. Bunların başında fizik gelmekte, madde, uzay, hareket, denge ve çekim gibi ana bilgiler verilmektedir. Maddenin sonsuz olarak küçük parçalara ayrılabileceği görüşü ve buna karşı olan görüşler ayrıntılı olarak verilmektedir. Gezegenlerin yörüngelerinin dairevi olduğu bildirilmekte ve yeryüzünün gezegenler sistemindeki özel yerine işaret edilmektedir. Hayvanlar iki bölümde incelenmiştir. En fazla bahsedilen hayvan, at ve doğandır. Hayvanların çoğalmaları, alışkanlıkları, özellikleri ve genel hastalıkları için tedavi şekilleri verilmiştir. Yaklaşık otuz tür hayvandan ve özelliklerinden bahsedilmiştir.
Eserde astronomiye altı bölüm ayrılmıştır. Kadı Semerkandi, El-Me’mun’dan Uluğ Beye kadar yapılan astronomi araştırmalarını tedkik edip, bunları zeki talebeler için bu bölümlerde özetlemiştir. Astronomi aleti usturlabdan söz edilerek, nasıl kullanılacağı bildirilmiştir. Daha sonra coğrafya için iki bölüm ayrılmıştır. Burada dünyanın büyüklüğü, çevresi, mevsimlerin uzunlukları tartışılmaktadır. Coğrafyanın diğer önemli bir bölümü ise yolcular için çeşitli yol rehberlerinin hazırlanmasıdır. Kadı, bu tür bilgileri sanki kendisi oralarda bulunmuş gibi canlı vermiştir.
Kimya ile ilgili bölümde yirmiden fazla fasıl mevcuttur. Burada toprak, bitki ve hayvanla ilgili bütün organik ve inorganik bileşikler konu edilmiştir. Bu arada pekçok kimyevi aletin tarifi yapılmıştır. Bu aletlerin büyük bir kısmı günümüzde kullanılmaktadır.
1258 senesinde Bağdat’ın Moğollar tarafından istilası, İslam medeniyetinde bir dönüm noktası olmuş büsbütün gerileme görülmüştür. Kadı Semerkandi’nin 1539’da yazdığı bu eseri, gerileme döneminden sonra ortaya çıkması ve yeniden parlamaya başlayan İslam medeniyetinin habercisi olması bakımından mühimdir.
Kaynak: Rehber Ansiklopedisi
Bu konuda henüz görüş yok.
