Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Kitabu'l-Müntehab

Kısaca: Kitabu'l-Müntehab, Abdülvehhab bin Yusuf bin Ahmed el-Mârdânî tarafından 1420 yılında Osmanlı padişahı Yıldırım Bâyezid'in oğlu Çelebi Mehmed'e ithaf edilmiş Osmanlı tıp kitabı. Eski Anadolu Türkçesi ile kaleme alınan eser bir Osmanlı padişahına ithaf edilmiş ilk tıp kitabıdır. ...devamı ☟

Kitabu'l-Müntehab
Kitabu'l-Müntehab

} Abdülvehhab bin Yusuf bin Ahmed el-Mardaní tarafından 1420 yılında Osmanlı padişahı Yıldırım Bayezid'in oğlu Çelebi Mehmed'e ithaf edilmiş Osmanlı tıp kitabı. Eski Anadolu Türkçesi ile kaleme alınan eser bir Osmanlı padişahına ithaf edilmiş ilk tıp kitabıdır. Kitap ilk defe 1949 yılında Mesut Koman tarafından Konya İzzet Koyunoğlu kitapları arasında tespit edilmiştir. Müntehab'ın Köprülü Kütüphanesi, Tire Necip Paşa Kütüphanesi ve İstanbul Fatih-Millet Kütüphanesinde nüshaları bulunmaktadır. Eserin Prof. Dr. Ali Haydar Bayat tarafından hazırlanan tıpkıbasım nüshasıyla birlikte sadeleştirilmiş halinin 2005 yılında yayımı yapılmıştır (ISBN 9750002407). Yazarı Kitabın ilk tespitini yapan Mesut Koman, yazarın Mısır'a yerleşmiş Türklerden olduğu kanaatindedir. El-Mardaní'nin 13.yüzyılda Kıpçaklardan Mısır'a gelen Memlük Türklerinden olduğu düşünülmektedir. Hekim olan ve Türkçe bir tıp kitabının bulunmayışının eksikliği hisseden el-Mardaní, kitabının yazılış amacını şu sözleriyle ifade etmiştir: "Tıp ulu bir ilim olup, kaideleri sayılamaycak kadar çok olduğundan günümüzün hekimleri onu öğrenmeye yeteri kadar gayret göstermiyorlar....Pes bu şerif ilm, bu iki taifenin ortasında nisyen mensiyyen kalıbdur ve onunla adanmak yahut ana mensub olmak key horluk ve hakaret olıbdur, hassaten memalik-i Rum'da, zíra hazık tabíbleri az kaldı. Ve dahı tıbbın mu'teber kitabları vardır Arabidür ya Parisídür ve Türkí dilince bir müfíd kitab yoktur, ta kim Müslümanlar ondan haz ve fayide alalar ve derdlerine derman bulalar." İçerik Kitabu'l-Müntehab her biri fasıllara ayrılmış on bölümden oluşmaktadır. Bazı fasıl başlıkları: *Tıbbın sınırları ve esasları *Mizac ve dört hılt (unsur) *Organlar ve beden kuvvetleri *Kemir, sinir, deri, kas, damar anatomisi *Nabız ve idrar tetkiki (üroskopi) *Kültür fizik ve masajlar *Görme, işitme hastalıkları *Cinsel rahatsızlıklar Kitabın Yapısı Kitap geleneksel İslam tıbbının bakış açısını yansıtmaktadır. Mardani'nin tıp tanıtımı bu açıdan önemlidir. Mardani'ye göre "Tıp, sağlıklı bedenin sağlığını nasıl koruyacağını ve sağlığın kaybolduğunda nasıl normale döndürüleceğini bildiren bir sanattır. Calínus der ki, tıp sağlığı ve sağlığa ait bilgilerle hastalığı, hastalığa ait bilgileri bildiren bir sanattır. Sağlığın ve hastalığın nasıl bilineceğini bildirir." Mardani geleneksel İslam hekimlerinin yaptığı gibi Galen'e atıfta bulunmaktadır. Bilindiği gibi İslam hekimleri Unani dedikleri Yunan tıbbından Hipokrates ve Galen'in teorilerinden etkilenmişlerdir. Humoral Patoloji Teorisi veya İslam kaynaklarında geçen ifadesiyle Ahlat-ı Erbaa (dört unsur) kitabın temel bakış açısı içinde önemli bir yere sahiptir. Mardani'nin temel dört unsurla ilgili kitapta şu ifadeleri kullanmaktadır: "Umur-i tabi'iyyenin birincisi erkan/temellerdir. Bu temeller basit cisimlerdir. İnsan ve diğer canlıların bedeninin birinci parçalarıdır. Erkan dörttür: birisi oddur ve odun tabiatı harr-yabisdir. Birisi yeldir ve yelin tabíatı harr-ı ratbdır. Birisi sudur ve suyun tabíatı barid-ratbdır. Birisi toprakdır ve toprağın tabíat barid-yabisdir. (Dört Unsur Teorisi anlatılmaktadır" Sözkonusu 4 unsur insanda mizaç denilen 4 unsurun da kaynağıdır. Mizacı bir nitelik olarak tarif eden Mardani, "Keyfiyyat-ı mütezadde/zıt niteliklerin, birisi hararet/sıcaklık, birisi bürudet/soğukluk, birisi rutubet/nemlilik, birisi yübuset/kuruluktur. Hararetin kuvveti, bürudet kuvvetini, bürudetin kuvveti, hararet kuvvetini, rutubetin kuvveti yübuset kuvvetini, yübusetin kuvveti rutubet kuvvetini genellikle sırır/koparır. Kaynaşmış maddelerin parçalarından benzer bir nitelik ortaya çıkar ki, buna mizaç denir." Göz At *Humoral Patoloji Teorisi *İslam tıbbı

Kaynak

* Abdülvehhab bin Yusuf ibn-i Ahmed el-Mardaní, Kitabu'l-Müntehab fi't-Tıb, Yayına Hazırlayan Prof. Dr. Ali Haydar Bayat, Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği, İstanbul, 2005 * Mesut Koman, Abdülkahir, Müntehab, Çelebi Sultan Mehmed'e İthaf Olunan Türkçe Tıp Kitabı, İ.Ü. Tıp Tarihi Enstitüsü Yayınları, İstanbul, 1949.

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Kitabu'l-Müntehab Resimleri