lise
Osmanlıca lise kelimesinin Türkçe karşılığı.(C.: Lisât) Diş eti.
Yeni çıkarılan ve eğitim alanında yenileşmeyi öngören “Maarif-i umumiye” nizamnamesinde, orta öğretim kuruluşları, ortaokul karşılığı “rüşdiye” ve lise karşılığı “idadi” ile “sultani” adı altında sınıflandırılarak, önce askeri tıbbiye ve harp okullarına öğrenci hazırlayacak idadiler (liseler) açılmıştır(1869). Aynı yıl, liselerin bütün vilayet merkezlerinde açılması kararlaştırılmıştır. Rüşdiyeden sonra, üç yıllık öğretim yapan idadileri (liseleri) dil ve ırk ayrımı yapmaksızın, bütün Osmanlı tebaasının faydalanabilmesi için “Mülki idadi” adıyla vilayetlerde faaliyete geçirilmesi ve öğretimin iki dil üzerinden yapılması uygun görülmüştür (1873). Ayrıca Münif Paşanın maarif vekilliği zamanında İstanbul'da kız öğrencilerin okuyacağı idadi (lise) açılmış ve burada öğretim, Türkçe genel kültür dersleri dışında Fransızca, İngilizce ve Almanca olarak yapılmıştır. Bu okul, iki yıl tedrisat yaptıktan sonra kapatılmıştır. Bu arada bütün vilayet merkezlerinde, rüştiye ile birlikte yedi yıl, sancaklarda ise rüştiye ile birlikte beş yıl öğretim yapacak idadilerin (lise) açılmasına karar verilmiştir. İkinci Meşrutiyet döneminde rüştiyelerin (ortaokul) kaldırılması, idadilerde de altı yıl öğrenim yapılması ve öğrenimin de mesleğe yöneltici şekilde olması cihetine gidilmiştir.
Bunlardan başka, Cumhuriyet döneminde de eğitim konusu üzerindeki çalışmalara, ilk Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti zamanında başlanarak 1923 yılında toplanan Birinci Heyet-i İlmiyede bugünkü ortaöğretim sistemi üzerinde durulmuştur. Netice olarak bugün uygulanan temel ilkeler benimsenmiş, Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun yürürlüğe girmesinden sonra, yeni bir programla, ortaokula dayalı bu kurumlarda, genel kültüre ve akademik bilgiye ağırlık verilmiştir. Bu arada öğrencilerin haftada otuz iki saat ders görmesi kabul edilmiş, okuldan mezun olmak ise, imtihan kaydına bağlanmıştır.
1923-1924 yıllarında Türkiye'de yirmi üç lise vardı. Aynı yıllarda mezun olanların sayısı 189 kişiydi. Sonradan liseler il, ilçe ve bucaklara kadar yayılıp sayıları artmıştır.
1949 - 1950 ders yılından itibaren programların ağırlığı ve bu sebepten öğrencilerin iyi yetişemedikleri dikkate alınarak lise öğrenimi dört yıla çıkarılmıştır. Fakat bunun daha sonra mahsurları görülerek, dört yıl sonra tekrar üç yıllık öğrenim sistemine dönülmüştür. 2005 yılında Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu'nun önerisi ve Bakanlığın onaylaması ile Liselerdeki orta öğrenim süresi bir yılı hazırlık olmak üzere toplam dört yıla yükseltilmiştir.
1950'den sonra bazı liselerde yeni öğretim programları uygulanmaya başlandı ve bu liselere Deneme Lisesi adı verildi. 1964'te Ankara'da fen dersleri ağırlıklı program uygulayan bir Fen Lisesi açıldı. Türkçe ve Türk kültürüyle ilgili dersler dışında yabancı dille öğretim yapan ve imtihanla hazırlık sınıfına öğrenci alan Galatasaray ve İstanbul Erkek Liselerini 1955'ten sonra Kadıköy, Maarif, Adana, Ankara, Diyarbakır, Eskişehir, İzmir, Konya ve Samsun kolejleri takib etti. 9 Eylül 1974'te çıkarılan bir genelge ile lise adını alan yabancı dille öğretim yapan devlet okulları 1 Aralık 1975'te Anadolu Lisesi olarak adlandırıldı. Bu okulların hazırlık sınıflarına merkezi sistemle öğrenci alınmaya başlandı. Bu imtihan sistemi daha sonra özel liseleri de içine alacak şekilde genişletildi.
Endüstrinin onarım, bakım ve üretim gibi hizmetlerinde görev alacak bilgili ve beceri sahibi teknik elemanlar yetiştiren bir kurum olarak, eğitim süreleri ortaokuldan sonra üç yıl olan endüstri meslek liseleri de açılarak faaliyete geçirilmiştir. Bu okulların çeşitli şubeleri vardır. Ayrıca tek gayeye dönük; yapı, motor, kimya, ağaç, metal işleri, tekstil, matbaa, balıkçılık gibi konularda eğitim yapan liseler de açılmıştır. Bunlardan başka ev ekonomisi ve el sanatlarını öğreten kız meslek liseleri, ticaret, turizm, otelcilik ve sekreterlik meslek liseleri, ülkemizde din hizmetlerini görecek kişileri yetiştiren imam hatip liseleri; sağlık memuru, ebe, hemşire, laborant yetiştiren sağlık kolejleri (bunlar ortaokuldan sonra gidilen dört yıllık lisedir), ziraat meslek liseleri, orman okulları (ormanlar için gerekli teknik elemanları yetiştiren ortaokuldan sonra üç yıllık okul) açılmıştır. Bu okulların hepsi 1974 yılında çıkarılan kanunla Mesleki ve Teknik Liseler adı altında toplanmıştır. Adı geçen liselerin açılması ve eleman yetiştirmeleri sebebiyle son yıllarda ülkemizde teknik açıdan gelişme büyük hız kazanmıştır. 1983'e kadar liseler, ortaokulla beraber ortaöğretimin bütününü meydana getirirken, bu tarihten sonra Milli Eğitim Temel Kanunu'nda değişiklik yapılarak ortaokullar, ilköğretim kurumları arasında sayılmıştır.
Lise Türleri
- Genel Lise
- Anadolu Lisesi
- Akşam Lisesi
- Anadolu Lisesi
- Polis Koleji
- Askeri Lise
- Fen Lisesi
- Sosyal Bilimler Lisesi
Güzel Sanatlar Liseleri
Öğretmen Liseleri
Anadolu İmam Hatip Lisesi
Ticaret Meslek Liseleri
- Akşam Ticaret Meslek Lisesi
- Anadolu Dış Ticaret Meslek Lisesi
- Anadolu Ticaret Meslek Lisesi
- LİMME Programı Uygulayan Ticaret Meslek Lisesi
- Özel Ticaret Meslek Lisesi
- Ticaret Meslek Lisesi
Teknik Liseler
- Anadolu Gazetecilik Lisesi
- Anadolu Teknik Lisesi
- Anadolu Teknik Lisesi
- Anadolu Tekstil Teknik Lisesi
- İnşaat Teknik Lisesi
- Kimya Teknik Lisesi
- Meteoroloji Teknik Lisesi
- Motor Teknik Lisesi
- Teknik Lise
- Teknik Lise
- Tekstil Teknik Lisesi
- Tekstil Teknik Lisesi
- Ziraat Teknik Lisesi
- Endüstri Meslek Liseleri
- Ağaç ve Metal İşleri Meslek Lisesi
- Anadolu Gazetecilik Meslek Lisesi
- Anadolu Meslek Lisesi
- Anadolu Tekstil Meslek Lisesi
- Denizcilik Endüstri Meslek Lisesi
- Denizcilik ve Su Ürünleri Meslek Lisesi
- Endüstri Meslek Lisesi
- Erkek Sanat Enstitüsü
- Gemi Yapı Meslek Lisesi
- Kimya Meslek Lisesi
- LİMME Programı Uygulayan Endüstri Meslek Lisesi
- Matbaa Meslek Lisesi
- Motor Meslek Lisesi
- Ortopedik Özürlüler Meslek Lisesi
- Tekstil Meslek Lisesi
- Yapı Meslek Lisesi
- Kız Meslek Liseleri
- Anadolu Hazır Giyim ve Deri Hazır Giyim M. L.
- Anadolu Meslek Lisesi
- Anadolu Moda Tasarımı Meslek Lisesi
- Anadolu Seramik Meslek Lisesi
- Anadolu Süs Bitkileri Meslek Lisesi
- Anadolu Tekstil Meslek Lisesi
- Anadolu Terzilik Meslek Lisesi
- Büro Yönetimi ve Sekreterlik Anadolu M. L.
- Geleneksel Türk Sanatları Meslek L.
- İç Mimarlık ve Restorasyon Anadolu M. L.
- Kız Enstitüsü
- Kuaförlük Meslek Lisesi
LİMME Programı Uygulayan Meslek Lisesi
- Meslek Lisesi
- Özel Meslek Lisesi
- Seramik Meslek Lisesi
- Süs Bitkileri Meslek Lisesi
- Tekstil Meslek Lisesi
- Terzilik Meslek Lisesi
- Turizm Anadolu Meslek Lisesi
- Uygulamalı Sanatlar Anadolu Meslek L.
- Sağlık Meslek Liseleri
- Anadolu Sağlık Meslek Lisesi
- Çevre Sağlığı Meslek Lisesi
- Hayvan Sağlığı Memurları Meslek Lisesi
- Hemşirelik Meslek Lisesi
- Laborant Meslek Lisesi
- Laboratuvar Sağlık Meslek Lisesi
- Ortopedik Cihaz ve Protez Teknisyen Okulu
- Özel Hemşirelik Meslek Lisesi
- Özel Sağlık Meslek Lisesi
- Sağlık Bilimleri Koleji
- Sağlık Meslek Lisesi
- Veteriner Sağlık Meslek Lisesi
- Veteriner Sağlık Teknisyenleri Meslek Lisesi
- Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri
- Anadolu Aşçılık Meslek Lisesi
- Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi
LİMME Programı Uygulayan Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi
- Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi
- Özel Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi
- Özel Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi
- Sekreterlik Meslek Liseleri
- Anadolu Sekreterlik Meslek Lisesi
- Sekreterlik Meslek Lisesi
- Astsubay Hazırlama Okulları
- Deniz Astsubay Hazırlama Okulu
- Elektronik Astsubay Hazırlama Okulu
- Jandarma Astsubay Hazırlama Okulu
- Kara Astsubay Hazırlama Okulu
- Mızıka Astsubay Hazırlama Okulu
- Sağlık Astsubay Hazırlama Okulu
- Teknik Astsubay Hazırlama Okulu
Diğer Meslek Liseleri
- Adalet Meslek Lisesi
- Anadolu Denizcilik Meslek Lisesi
- Anadolu İletişim Meslek Lisesi
- Anadolu Mahalli İdareler Meslek Lisesi
- Anadolu Meteoroloji Meslek Lisesi
- Anadolu Tapu Kadastro Meslek Lisesi
- Anadolu Tarım Meslek Lisesi
- Demiryolu Meslek Lisesi
- Denizcilik Meslek Lisesi
- Ev Ekonomisi Meslek Lisesi
- İşitme Engelliler Meslek Lisesi
- Konservatuvar
- Mahalli İdareler Meslek Lisesi
- Maliye Meslek Lisesi
- Meteoroloji Meslek Lisesi
- Spor Meslek Lisesi
- Tapu Kadastro Meslek Lisesi
- Tarım Meslek Lisesi
