Türkçe Bilgi: Mardin tarihi

Mardin’in bilinen tarihi 3000 sene öncelere dayanır. Mardin bölgesi, Anadolu’da ilk siyasi birliği kuran Hitit İmparatorluğunun sınırları dışında kalmıştır. Hititler zamanında bu bölge, Hurri Mitanni Krallığının elindeydi. Uzun müddet Babil ve Asur hakimiyeti altında kalan Mardin’i Medler ele geçirdi. M.Ö. 4. asırda Makedonya Kralı İskender, Anadolu ve İran’ı işgal ederek imparatorluğuna ilhak etti. İskender’in ölümü üzerine imparatorluk parçalandı. Bu bölge Anadolu gibi Selevkos Devletinin payına düştü. Pers ve sonra Sasani hanedanları, bu bölgeyi ele geçirdiler.

M.S. 1. asırdan itibaren Roma İmparatorluğu, Toros ve Fırat ötesi Doğu ve Kuzeydoğu Anadolu için İran’la mücadele etti. Her iki ülke arasında bu bölge el değiştirdi ve Roma tam bir hakimiyet kuramadı. M.S. 395’te Roma İmparatorluğu bölününce Anadolu gibi bu bölge de, Doğu Roma (Bizans)nın payına düştü.

640 tarihinde hazret-i Ömer’in halifeliği zamanında, İyaz ibni Ganm kumandasındaki İslam ordusu, Mardin’i fethederek, İslam devletine kattı. Sonraki asırlarda Hamdanilerle Mervaniler, Bağdat’taki Abbasi Halifeliğine tabi olmak şartıyla bu bölgeyi ellerinde tuttular. 1071 Malazgirt Zaferinden sonra Mardin toprakları Selçuklu Türklerinin eline geçti. 1098’de Türkmen boylarından Artuklular, bölgede Selçuklulara bağlı iki devlet kurdular. Hısn Keyfa (Hasankeyf)da kurulan Artukoğulları Beyliği “Sökmeniler” diye tanınır. Bu beylik, 1098’den 1231’e kadar 133 yıl devam etmiştir. Artukluların Hısn Keyfa dalı, Eyyubiler tarafından ortadan kaldırılmıştır. Eyyubiler, 1232-1524 arasında 292 sene devletlerini muhafaza etmişlerdir. Mardin’de kurulan ve “İlgaziler” diye tanınan beylik, 1104’ten 1407’ye kadar 303 yıl devam etmiştir.

Cezire-i ibni Ömer, Cizre’de 1160-1596 arasında 436 sene devam eden küçük bir beylik kurmuştur. Zengilerin, yani Musul Türk Atabeylerinin bir kolu, üç beyle Cizre’de 1170-1227 arasında 47 yıl hakimiyet kurmuştur. Mardin bölgesine Büyük Selçuklulardan sonra Eyyubiler, Türkiye Selçukluları, İlhanlılar, Mısır-Suriye-Türk-Memluk İmparatorluğu, Timurlular, Karakoyunlular ve Akkoyunlular hakim olmuştur. 1507’de İran’daki Safeviler, Mardin’i ele geçirdiler. Yavuz Sultan Selim Han, 1517 Çaldıran Zaferi ile Safevileri Anadolu’dan attı. Bıyıklı Mehmed Paşa, Mardin’i fethederek, Osmanlı Devletine bağladı.

Yavuz ve Kanuni’nin, Salahaddin Eyyubi’ye büyük saygıları olduğundan “Hısn Keyfa”daki Eyyubi Melikliğinin bir müddet devamına müsaade etti. Osmanlı devrinde Mardin “Diyar-ı Bekr” Beylerbeyliğinin (eyaletinin) 24 sancağından (vilayetinden) biriydi. Tanzimattan sonra “Diyar-ı Bekr” eyaletinin üç sancağından biri oldu. 5 kazası vardı. İstiklal Harbinde Mardin halkı mücadelesini silahsız, fakat birlik içinde düşmanı korkutarak yapmıştı. İcap etseydi Mardin de düşmana karşı kahramanca savaşırdı. Mardin’de düşmana karşı mücadele şu şekilde verildi:

Mardin önce İngilizler tarafından işgal edilmek istendi. Irak Siyasi Komiseri Nüel, Mardin’e gelerek, şehrin ileri gelenlerinden Mardin’in teslimini istedi. Mardinliler işgale karşı silahlı mücadele yapacaklarını söylediler. 1919 senesinde Londra’da imzalanan itilafname icabı Fransızlar, Mardin’in teslimi için Fransız kumandanlarından Norman’ı gönderdiler. Fransız kumandanı Norman, iki Fransız subayı ve kaleye çekilmek üzere bir Fransız bayrağı ile istasyona indi. Mardinliler sırtlara ve tepelere bolca çadır kurarak bu çadırlarda asker olduğu şayiasını yaydılar. Ellerindeki silah ve atlarla çeteler kurdular. İstasyonda silahlı, eli kazma, kürek, satırlarla dolu halk Norman’ı karşıladı. Norman, Mardin’in teslim olmasını istedi. Mardin’in Avrupa şehri gibi onarılıp mahalli hükümet kurulacağını söyledi. Mardin ileri gelenleri; “1071’den bu yana Türk ve 640’tan bu yana Müslüman olan Mardin Müslüman ve Türk kalacaktır, asırlardır Türk toprağı olan Mardin Suriye’ye de bağlanamaz, zor kullanırsanız savaşa hazırız.” dediler. Mardin şehir halkı, Norman’ın yanındaki subayın elindeki Fransız bayrağını alıp parçaladılar. Mardin ileri gelenleri, Norman ve iki Fransız subayına bir ziyafet verip bu yemekte kendilerine; “Mardinliler tek bir vücut gibi birlik içindedir. Tek bir Mardinli kalmayıncaya kadar ölmeye yemin ettik” dendi. Norman korktu ve trenle Mardin’den ayrıldı ve Diyrabakır’a da gitmekten korktu. Mardinlilerin bu kahramanca hareketi, hem Mardin’i hem de Diyarbakır’ı Fransız işgalinden kurtardı. Cumhuriyet devrinde Mardin, 1923’te il merkezi olmuştur.

Mardin Tarihi

Mardin

Mardin Havalimanı

Arif Mardin

Mardin Artuklu Üniversitesi

Şerif Mardin

Ömerli, Mardin

Mardin ili genel seçim sonuçları