Türkçe Bilgi: Mars'ın uyduları

Mars'ın uyduları Phobos ve Deimos adında iki küçük uydu olup nasıl oluştukları ve Mars etrafında ki yörüngeye ne zaman geçtikleri bilinmemektedir. Fakat Mars'ın kütle çekim alanına kapılmış asteroitler oldukları düşünülmektedir. Mars yüzeyinden ekvatora yakın bir noktadan bakıldığında Phobus, Dünya'dan Ay'ın görüldüğü büyüklüğün üçte biri kadar bir cisim olarak görülür. Açısal çapı 8' (doğan) ve 12' (tepede) arasıdır. Gözlemci Mars ekvatorunyla kutupları arasında herhangi bir noktadan baktığında daha küçük görülürken kutuplarındaki buz kütlelerinden bakıldığında (hep ufkun altında kaldığından) neredeyse hiç görülmez. Deimos, Mars'tan bakan bir gözlemciye Dünya'dan Venüs'ün görüldüğünden biraz daha büyük bir cisim olarak, yani bir gezegen ya da parlak bir yıldız gibi görülür. Açısal çapı 2'´dır. Güneş'in açısal çapı, Mars'tan bakıldığında 21'´dır. Nitekim uyduların görünür açısal çapı fazla küçük kaldığından Mars'ta hiçbir zaman tam bir güneş tutulması olamamaktadır. Diğer taraftan Phobos'un tam olarak tutulması neredeyse her gece görülür. Ayrıca Phobus'un Mars önünden geçişi ve Deimos'un Mars önünden geçişi konularına tutulma-benzeri olaylar için bakınız. Phobus ve Deimos'un hareketleri, Mars'ta bulunan bir gözlemciye Ay'ımızın hareketlerinden çok farklı görülürdü. Hızlı Phobus batıda doğar ve doğuda batar, sonra tekrar 11 saat sonra doğar. Eşzamanlı yörüngenin biraz dışında bulunan Deimos'sa Dünya'dan gelen gözlemcinin beklediği gibi doğudan doğar, fakat çok yavaş yükselir. 30 saatlik yörünge perioduna rağmen batıda batışı 2,7 gün tutar ve doğması da uzun sürer. Çünkü kendi dönüşü Mars'ın dönüşünden biraz daha yavaştır. Her iki uydu da gelgit kilitlenmesiyle birbirine bağlı olduğundan Mars'a herzaman aynı yüzlerini gösterirler. Phobus, Mars'ın etrafında onun kendi dönüşünden daha büyük bir hızla döndüğünden gelgit kuvvetleri yavaş fakat devamlı olarak yörüngesinin çapını azaltmaktadırlar. Bir zaman gelecek ve Roche sınırı'na yaklaştığından Phobus, gelgit kuvvetlerince parçalanacaktır. Mars'ın yüzeyinde yaşlarıyla doğru orantılı olarak ekvatora daha büyük enlemi olan krater zincirleri, eskiden Mars'ın Phobus'un bu beklenen kaderini bölüşen başka uydularının da olduğu görüşünü destekler. Aynı zamanda bu olaylar olduğundan beri Mars kabuğu da tümüyle hareket etmiştir. Diğer taraftan Deimos'un yörüngesi, Ay'ımız gibi gelgitle daha uzaklara götürülecek kadar uzaktadır. Her iki uydu 1877'de Asaph Hall tarafından bulundu ve Eski Yunan Mitolojisinde Ares'in Afrodit'ten olma iki oğlu Phobos (panik, korku) ve Deimos'a (terör, dehşet) göre adlandırıldılar. Başka uydular bulmak için aramalar yapıld. Son zamanlarda Scott S. Sheppard ve David C. Jewitt Hill küresi'ni kuraldışı uyduları bulmak üzere incelediler. Arama neredeyse bütün Hill küresini içine aldıysa da Mars'tan yayılan ışık, Phobos ve Deimos'un da bulunduğu en içi birkaç yay saniyesinin görünmesine engel oldu ve kırmızı ışıkta kadri 23.5'tan az ya da 0.07 aklıkta en az 0.09km çapı olan yeni bir uydu bulunamadı Yörüngesel ayrıntılar Bulunuşu Mars'ın ayları, 1877'de Amerikan astronomu Asaph Hall, Sr. tarafından bulundu. Hall, uzun aramadan sonra önceden varlıkları tahmin edilen bu gök cisimlerini tespit edebildi.

İlk tahminler

Mars'ın uydularının olabileceği Hall'in keşfinden önce öne sürülmüştü. The possibility of Martian moons had been speculated before Hall's discovery. Hatta astronom Johannes Kepler (1571-1630) sayılarını bile doğru tahmin etti, fakat bu tahininde yanlış bir mantık kullandı. Yazısında Jüpiter'in dört, Dünya'nın da bir uydusu olduğundan Mars'ın iki uydusu olmasının doğal olduğunu ifade etmişti Muhtemelen Kepler'den ilham alan Jonathan Swift'in romanı Gulliver'in Seyahatleri'nde (1726) üçüncü parçanın üçüncü bölümüde iki aydan bahseder ("Laputa'ya seyahat"). Bu seyahatte Laputa'nın astronomlarının Mars'tan 3 ve 5 Mars çapı uzaklığında dönen iki uydu keşfettiklerini anlatır. Bu uyduların periyodu sırasıyla 10 ve 21½ saattir. Bu değerler, Phobus ve Deimos'un gerçek yörüngeleri olan 1,4 ve 3,5 Mars çapıyla 7,6 ve 30,3 saate tekabül eder. Swift'in kehaneti, o devirde Mars'ın aylarını gözleyecek kadar güçlü teleskoplar olmadığından bir tesadüf olarak kabul edilir.

Keşif

Hall, Deimos'u 12 Ağustos 1877'de tahminen 07:48 EEZ, Phobos'u da 18 Ağustos 1877'de Washington, D.C.'deki ABD Denizcilik Gözlemevi'nde takriben 09:14 EEZ'de keşfetti. (Çağdaş kaynaklar, günü öğleyin başlatan 1925-öncesi astronomik uygulamayla buluş zamanını 11 Ağustos 14:40 ve 17 Ağustos 16:06 Washington ortalama güneş saati olarak verirler) O zamanlar kasten Mars'ın aylarını aramaktaydı. Hall, 10 Ağustos'ta Mars'ın bir ayı gibi görünen bir cisim görmüş, fakat kötü hava şartlarından dolayı daha sonraya kadar tam olarak bu cisimleri belirleyememiştir. Hall, Phobus'un keşfini not defterine şu şekilde kaydettmiştir: Aslında sırasıyla Phobus ve Deimus diye okunan uyduların isimleri, Eton Koleji'nin bilim ustası olan Henry Madan (1838–1901) tarafından İliad'ın XV. kitabındanalınmıştır. Burada Ares Dehşet ve Korku'yu çağırır

Jonathan Swift ve Mars'ın uyduları

İki hayali Mars uydusunun varlığı, Jonathan Swift'ın 1726'da yayımlanan Gulliver'in Seyahatleri isimli yergi romanında 150 yıl önce şöyle anlatılır: : astronomları ayrıca Mars etrafında dönen iki daha küçük yıldız ya da 'uydu' keşfettiler ki bunun içeride olanı gezegenin merkezinden tam tamına üç, dıştaki de beş çap uzaktadır. Önceki on saatte, sonraki de yirmibirbuçuk saatte döner. Böylece periyodik zamanlarının karesi, Mars'ın merkezinden olan uzaklıklarının küpüne çok yakındır. Bu da onları başka gök cisimlerine etkiyen çekim kanununun onlara da etkidiğini ispatlar.… Phobos ve Deimos, aslında Mars'ın ortasından sırasıyla 1,4 ve 3,5 Mars çapı cıvarında uzakta olup dönme periyotları sırasıyla 7,7 ve 30,3 saattir. Buna benzer bir keşif, 1752'de yayımlanan Voltaire'in gezegenlerarası macerası Micromegas'ta da bulunur. Bu iki 'kehanet'i takdir ederek Deimos'taki iki kratere Swift ve Voltaire adı verilmiştir. Ayrıca bakınız * Phobos ve Deimos in fiction * Natural satellites of Jupiter Saturn Uranus Neptune Pluto * Timeline of discovery of Solar System planets ve their natural satellites * Naming of natural satellites

Kaynaklar

Vikipedi

Mars'ın Uyduları

İlk tahminler

Keşif

Jonathan Swift ve Mars'ın uyduları

Kaynaklar

Phobos (uydu)

Asaph Hall

Deimos (uydu)

Mars

Mars merkezli yörünge

Satürn'ün doğal uyduları

Güneş Sistemi'ndeki cisimlerin listesi

Jüpiter'in doğal uyduları

Mars'ın Uyduları

Mars'ın Uyduları Hakkında Detaylı Bilgi

İlk tahminler

Keşif

Jonathan Swift ve Mars'ın uyduları

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar

Okuma Önerileri

Phobos (uydu)

Asaph Hall

Deimos (uydu)

Mars

Mars merkezli yörünge

Satürn'ün doğal uyduları

Güneş Sistemi'ndeki cisimlerin listesi

Jüpiter'in doğal uyduları