Mayoz Bölünme bir diploit ökaryotik hücrenin bölünerek gamet olarak adlandırılan haploit hücreleri oluşturduğu bir süreçtir. Gamet hücresinde kromozom sayısının azalmasıyla sonuçlanan "mayoz", Yunanca'da "daha küçültmek" anlamına gelen meioun kelimesinden gelmektedir. E+eyli olarak üreyen canlıların kromozom sayılarının sabit kalmasi mitozdan farkli bir hücre bölünmesi ile olur. Bu bölünmede kromozom sayisi yariya iner. Bölünme sonrasinda her biri n sayida kromozom içeren gametler meydana gelir. Bu bölünme genel olarak esem hücrelerinde görülür.
Mayoz bölünmede hücre kromozom sayisini bir defa arttirdiktan sonra iki defa bölünme geçirir. Bunlar mayoz I ve mayoz II olarak adlandirilir simdi bunlari ayri ayri görelim.
Mayoz I
Mitotik bölünmede oldugu gibi profaz, metafaz, anafaz ve telofaz evrelerinden olusmustur ancak en büyük fark profaz evresinde görülür.
Profaz I
DNA ipliklerinin kisalip kalinlasmaya baslamasi ile baslar.Bu evre sinirlari kesin olmayan 5 evreye ayrilip incelenir. Bu evreler;
A)LEPTOTEN: Kromozomlarin mikroskopla seçilebildikleri andan itibaren baslar. Iki es kromatid birbirine sarili halde bulunur.Ayrica kromatidler üzerinde ‘cromomere’ denilen ve koyu boyanan bölgeler fark edilir.
B)ZIGOTEN: Biri andan digeri babadan gelen ve birbirlerine benzeyen homolog kromozomlar yan yana gelerek eslesmeye baslarlar Bu eslesme bir uçtan diger uca dogru devam eder.Bu evrede her biri iki kromatid tasiyan iki kromozomun yan yana durmasiyla sanki canli n sayida kromozom tasiyormus görülür.Görülen bu yapiya ‘tetrad’ denir.
C)PAKITEN: Homolog kromozomlarin eslesmesi tamamlanir ancak kromozomlar kisalmaya devam eder.Ayrica bu evrede kromozomlar arasinda genetik madde alisverisi olur buna crossing-over denir. Bu olay homolog kromozomlarin birbiri üzerine çakisan (kiyazma ‘chiasma’) kisminda gerçeklesir.
D)DIPLOTEN: tetrat’taki homolog kromozomlar birbirinden ayrilmaya baslar.Ancak kiyazma bölgelerinde ayrilma olmaz ve kiyazmalar uca dogru kaymaya baslar.
E)DIAKINEZ: Kromozomlar son halini alir çekirdekçik kaybolur çekirdek zari parçalanir.
Metafaz I
Çekirdek zarinin kaybolmasi, sentriollerin kutuplara çekilmesi ve ig ipliklerinin olusmasi metafazi baslatir.Bu arada kromozomlarin sentromerleri ekvatoral düzlem üzerinde olacak sekilde gelisi güzel dizilirler.
Anafaz I
Tetradlar iki diata ayrilirlar ve her diat sentriyolü önde olmak üzere kutuplara giderler. Kiyazmalar birbiri üzerinden kayarak ayrilirlar.bu evrede indirgenme(redüksiyon; kromozom sayisinin yariya inmesi)bölünmesi olur.Yani ogul hücrelere giden kromozom sayisi ana hücreninkinin yarisi kadardir.Ayrica crossing-over nedeniyle kutuplar giden kromozomlar ana hücrenim kromozomlarina benzemezler.
Telofaz I
Telofazda olusan hücrelerde ya kromozomlar spirallerini çözer ve çekirdek zari olusur kromozomlar interfaz evresine dönmeye baslar yada kromozom yapisi degismeden ikinci bölünme evresine geçer.
Profaz II
Birinci bölünmenin telofazi ile ikinci bölünmenin arasinda bir dinlenme devresi olmadan çekirdek zari parçalanir. Birinci ig iplikçiklerinin dogrultusuna dik yeni ig iplikçikler olusur.
Metafaz II
Her ogul hücrenin haploid (n) kromozomu ekvatoral düzlem üzerinde dizilir. Bu evrede kromozomlar ikili görülür.
Anafaz II
Ekvatoral düzlem üzerinde dizilmis olan diatlar sentromerlerinin uzunlamasina bölünmesiyle birbirinden ayrilirlar. Her kromatid anafaz kromozomu halinde kutuplara çekilir.
Telofaz II
Kromozomlarin helezonlari açilir dolayisiyla görünmez olurlar.Çekirdek zarlari olusur sitoplazma bölünür. Böylece bir hücreden 4 tane haploid hücre meydana gelir.
misafir - 8 yıl önce
hücrede kromozom sayısını yarıya inidrme amacıyla yapılan bölünmedir =)
misafir - 8 yıl önce
misafir - 8 yıl önce