Med ve Cezir

Kısaca: Med ve Cezir Deniz suyunun, ay ve güneşin çekim kuvvetlerinin sonucu olarak yaptığı periyodik hareket. Med ve cezir, genellikle sahillerde alçalan ve yüksek deniz seviyesi olarak belirir. Med ve cezir hareketi, özellikle deniz taşımacılığına yardımcı olmak amacıyla belirlenir. Ayrıca deniz kirlenmesi, liman bakımı ve kuvvet santrallerine yardımcı olmak için de bu bilgilerden faydalanılır. Eğer dünya aysız olsaydı, med ve cezir (MC), sadece güneşin etkisiyle ortaya çıkardı ve belirlenme ...devamı ☟

Med ve Cezir Deniz suyunun, ay ve güneşin çekim kuvvetlerinin sonucu olarak yaptığı periyodik hareket. Med ve cezir, genellikle sahillerde alçalan ve yüksek deniz seviyesi olarak belirir. Med ve cezir hareketi, özellikle deniz taşımacılığına yardımcı olmak amacıyla belirlenir. Ayrıca deniz kirlenmesi, liman bakımı ve kuvvet santrallerine yardımcı olmak için de bu bilgilerden faydalanılır.

Eğer dünya aysız olsaydı, med ve cezir (MC), sadece güneşin etkisiyle ortaya çıkardı ve belirlenmesi oldukça kolay olurdu. Med ve cezir hergün, hemen hemen aynı zamanda ortaya çıkar ve med ile cezir arası oldukça kısadır. Med yüksekliğindeki değişme de oldukça azdır ve bu güneşin uzaklığında olan değişmeyle ilgilidir.

Med ve cezir tesirleri: Med ve cezir, esas olarak ayın çekim kuvvetinden ortaya çıkar ve ay günü olan 24 saat 50 dakikalık bir periyodu takib eder. Ay günü, ayın dünyada belirli bir meridyene sahip noktadan geçiş zamanının ortalama değeridir. Pekçok yerde med ve cezir görülür. Bunlar içinde med, ayın o noktaya en yakın olması ve en uzak olması durumlarında ortaya çıkar. Böylece med, yaklaşık olarak 12 saat 25 dakika ara ile görülür. Ancak dünyanın bazı yerlerinde, mesela Avustralya'nın güney kıyılarında, güneşin etkisi daha fazladır. Med ile cezir arasındaki deniz seviyeleri, bazı yerlerde 30 cm'yi bulmaz. Ancak, bazılarında ise, mesela Kanada'da Nova Scotia kıyılarında bu fark 15 m'ye varır.

Med ve cezir çeşitleri: Yarı günlük, günlük ve karışık olarak sınıflandırılabilir.

Eğer bir ay gününde iki med ve iki cezir varsa ve birbirini takib eden medlerdeki ve cezirlerdeki deniz seviyesi farkı oldukça az ise bu yarı günlük olarak isimlendirilir. ABD'nin Atlantik kıyılarında bu tür med ve cezire rastlanır.

Eğer bir ay gününde tek bir med ve tek bir cezir varsa buna, günlük med ve cezir denir. Mesela, Meksika Körfezindeki med ve cezir böyledir.

Eğer yarı günlük gibi ortaya çıkan med ve cezirlerde, birbirini takip eden iki med deniz seviyesi ile iki cezir deniz seviyesi arasındaki fark büyükse bu, karışık türden bir MC'dir. Mesela ABD'nin Pasifik kıyılarında bu tür med ve cezir görülür.

Med ve cezir akımları: Med ve cezir üç boyutlu bir olay olup, hem su seviyesini ve hem de su yüzeyini etkiler. Bu sebeple med ve cezir sonucunda yatay su akımları ortaya çıkar. Boğazlarda ve nehir ağızlarında, bir yönde akış sınırlandığı için med ve cezir akımları görülür. Su birbirine ters iki yönde zaman aralıklarıyla akar. Okyanusta bazı yerlerde su, sürekli yönünü değiştirerek med ve cezire bağlı olarak akar. Bu tür akımların belirli bir yönü olmayıp su çevrim şeklinde hareket eder.

Med ve cezirin sebebini kolayca görmek için dünyayı, sabit derinliğe sahip bir su kütlesi ile kaplı kabul edelim. Kolaylık olmak üzere suyun ataleti ve sürtünme kuvveti düşünülmesin, yani ortaya çıkan bir çekim kuvveti hemen suyu harekete geçirebilsin. Ayrıca güneş ve ayın etkileri ayrı ayrı incelenerek, etkiler daha kolay açıklanabilir.

Med cezir ve ay: Ay, dünyadaki deniz, atmosfer ve karalara çekim kuvveti tatbik eder. Bu kuvvet mesafenin karesi ile ters orantılı olarak ayın merkezine doğru olacaktır. Med ve ceziri bu kuvvetler değil, bu kuvvetlerin farkı doğurur, bu ise mesafenin küpü ile ters orantılıdır. Ancak bu kuvvete merkezkaç kuvvetini de ilave etmek gerekir. Bu kuvvet, hep aynı değerde ve ay ile dünyanın merkezlerini birleştiren doğruya paraleldir. Bu doğrunun aydan gelip yeryüzünü kestiği noktada ay çekimiyle merkazkaç kuvvetinin bileşkesi aynı doğrudur. Ancak, bu doğrunun yeryüzünü aydan uzaktan kestiği noktada bileşke kuvvet aydan uzaklaşan yöndedir. Bu bileşke kuvvetlerin yeryüzündeki düşey bileşenlerinin med ve cezire tesirleri önemsizdir. Yatay kuvvetler ise yerçekimi kuvveti ile dengelenmediği için suyu hareket ettirir ve med ve ceziri doğurur. Dikkat edilirse, med ve cezir, suyun düşey doğrultuda kuvvet tatbiki onun kaldırılması değil, med ve cezir, yatay kuvvetlerin etkisi ile ortaya çıkar.

Med ve cezirin periyotları: Sadece ayın etkisini düşünmek kolay olur. Ay, dünyanın ekvator düzlemindeki yörüngesinde her ayda bir devir yaparken, dünya da kendi ekseni etrafında 24 saatte bir döner kabul edelim. Bu sebepten dolayı dünyanın aya en yakın ve en uzak yerlerinde deniz yükselirken, her iki yan tarafta deniz alçalır. Birbirini takib eden med ve cezirin periyodu ay gününün yarısı olan 12 saat 25 dakikadır. Gerçekte, ayın yörüngesi dairesel değil eliptiktir. Dünyaya yakın ve uzak noktaları mevcuttur. Ay med ve cezir kütle çekimiyle ilgili ve uzaklığın küpü ile ters orantılı olduğu için bu iki noktada med ve cezir, ortalamadan % 25 sapar. Diğer bir karmaşıklık ise ayın, dünyanın ekvator düzlemi içerisinde kalmamasıdır. Yaklaşık 27 güneş günü periyot olmak üzere, bu düzlemin altına iner ve üstüne çıkar. Bunun sonucu olarak med ve cezirin en büyük olduğu noktalar ekvatordan uzaklaşır. Mesela, kuzey yarımkürenin aya yakın yerinde en yüksek su seviyesi varken, bunun simetriği güney yarımkürede de meydana gelir.

Med cezir ve güneş: Güneş de, ay gibi çekim kuvvetiyle etkili olur. Aya benzer şekilde güneş med ve ceziri ortaya çıkar. Bu med ve cezirin zamanları değişik olup, küçüktür. Güneşin kütlesi ayınkinin 27 milyon katı olmasına rağmen uzaklığı ayınkinin 390 katıdır. Bu sebeple periyodu yarı gün olan bu med ve cezir yaklaşık olarak ayınkinin % 46'sı civarındadır. Yeni ve dolun ayda, ay ve güneş, med ve ceziri kuvvetlendirecek şekilde bir doğru üzerinde bulunur. Buna karşılık ilk ve üçüncü devreleri birbirlerinin etkisini hafifletici yöndedir. Ayrıca dünyanın da yörüngesi eliptik olduğu için, güneş bazan dünyaya yakın ve bazan uzak bulunur.

Tarihi gelişim: Eski Yunan ve Roma kaynaklarında med ve cezire rastlanmaktadır. Ancak teorik çalışmalar Isaac Newton'un kütle çekim kanununu kullanarak teorik bir denge med ve ceziri elde etmesiyle başlar. Bunun yanında tecrübi sonuçlar toplanarak, tablolar hazırlanmıştır. Teorik gelişmeler ayrıca John Lubbock, Pierre Laplou, Greorge Airy ve Lord Keloin tarafından yapılmıştır. Bu konuda en çok kullanılan yol, harmonik metoddur. Gözlenen med ve cezir dalgaları trigonometrik kosinüs dalgalarına ayrılır. Daha sonra bu dalgalar, elde edilen sonuçlara uydurulur. Bu metodda denge denklemleri, med ve cezirin önde gelen peryotlarını belirlemek için kullanılır. Elde edilen bilgiler tablolarla verilir.

Günümüzde med ve cezirin incelenmesi bilgisayar yardımıyla daha sıhhatli olarak yapılabilmektedir. Bu suretle daha önce hesaba katılamayan etkilerin de tesirlerini göz önüne almak mümkün olmuştur. Otomatik olarak elde edilen su seviyeleri bilgisayara geçilerek, yapılan program sayesinde med ve cezirle ilgili bir matematik model geliştirilmektedir. Bu analizde daha önce kullanılan harmonik analiz yanında en küçük kareler metodu tatbik edilmektedir. Dünyada med ve cezir ölçüsü yapan 1000 civarında yer mevcuttur. Genellikle bu yerler, pratik olması sebebiyle limanlar ve nehir ağızlarıdır. Ayrıca değişik yerlerde alınan ölçülerle dünya med ve cezir haritası hazırlanılmasına çalışılmıştır. Bu tür haritalar hazırlanırken, daha çok en önemli etkiler gözönüne alınmıştır.

Med ve cezirden faydalanılarak elektrik enerjisi sağlıyan barajlar da yapılmıştır. Bu olaydan geniş olarak istifade etmenin çareleri bilim adamları tarafından devamlı araştırılmaktadır.

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Gelgit
2 yıl önce

gününde Ay ve Güneş'in göreli konumlarındaki değişmeler sonucu kütleçekimlerinde meydana gelen farklılıklar nedeniyle deniz seviyesindeki yükselme ve alçalmalardır...

Gelgit, Akdeniz, Antarktika, Atlas Okyanusu, Ay, Baltık Denizi, Coriolis kuvveti, Dalga, Deniz, Enerji, Fundy Körfezi
Med Cezir (anlam ayrımı)
6 yıl önce

nedeniyle oluşan çevrimsel biçim bozulmaları. Med Cezir (Ceza albümü) Med Cezir (Levent Yüksel albümü) Med Cezir (ilk Star TV'de yayınlanan bir dizi)...

Med Cezir (Ceza albümü)
6 yıl önce

Med Cezir, Ceza'nın 24 Haziran 2002 tarihinde Hammer Müzik aracılığıyla çıkardığı ilk stüdyo albümü. Ceza çalışmalarını birlikte yürüttüğü Dr. Fuchs'ın...

Med Cezir (Levent Yüksel albümü)
2 yıl önce

Med Cezir, Türk şarkıcı Levent Yüksel'in çıkış albümü. 21 Mart 1993'te Tempa & Foneks tarafından yayımlandı. Albümdeki şarkılardan "Tuana"nın düzenlemesi...

Toygar Işıklı
6 yıl önce

Müziği " Med Cezir " 2014 Kral Tv Türkiye Müzik Ödülleri En İyi Dizi Müziği " Med Cezir " 2014 Pal Fm 4. Müzik Ödülleri En İyi Dizi Müziği " Med Cezir " 2014...

Gerald Griffin
6 yıl önce

romanlarıyla tanınır: Tide Tales (Med ve Cezir Hikâyeleri); Tales of the Munster Festivals (Munster Şenliklerinin Hikâyeleri, 1827) ve Dion Boucicault tarafından...

Levent Yüksel
2 yıl önce

2020 yılında Özlem Öztürk ile ikinci evliliğini yapmıştır. İlk albümü Med Cezir'i 1993 yılının Mayıs ayında çıkaran Levent Yüksel, 1996 yılında kariyerinde...

Levent Yüksel, 1964, 1990, 1993, 1996, 1997, 2004, 21 Ekim, Antalya, Aşkın Nur Yengi, Fatih Erkoç
El bebek gül bebek
2 yıl önce

bebek Aşka davet Çok geç Gözlerin yeşil Gül koklarmıyım Hatırlarmısın Kavak Yelleri Med cezir Senin hakkında Vay vay Yemen Türküsü-sen dünyalar güzeli...