Türkçe Bilgi: Mehdî

Mehdi (Arapça: المهدي‎); "hidayete erdirilen ya da hidayete vesile olan" anlamlarına gelmektedir. "Kendisine rehberlik edilen", Allah tarafından yol gösterilen, hususi ve şahsi bir tarzda Allah'ın hidayetine nail olan kişi manasındadır. Ahir zamanda geleceğine ve İslam'ın dünya hakimiyetini gerçekleştireceğine inanılır. Mehdilik konusu deccal, süfyan, melhame, ahir zaman ve kıyamet gibi eskatolojik korku mit ile birlikte işlenir. İmam Suyuti göre Ashab-ı Kehf, Mehdi’nin yardımcıları olacak, İsa O'nun zamanında gökten inecek ve Deccal ile harb ederken beraber olacaklardır. Kavramsal temeller ve yaygınlık İnanç Kur’anda yer almadığı halde bazı ayetlerin yorumı, çoğunluğu veya tamamı uydurma olduğu ifade edilen hadisler ve dini önderlerin sözlerine dayanmaktadır. Şiiliğin inanç esasları sayılan mehdi inancı, tarih boyunca olduğu gibi Akademik çevrede pek fazla itibar edilmese de tasavvuf ve tarikat merkezli, kendi liderlerini Mehdi, cemaatlerini de Mehdinin cemaati olarak görmek isteyen sünni toplumlarında da yaygın kabul ve etki gücüne sahiptir. Mehdi, inanca göre deccalin olduğu bir zamanda gelecek ve deccale karşı savaşacaktır. İsa Mesih gökten yeryüzüne inince onun yanında olup deccali yenmesine yardım edecektir. Sünni ekol tarikat ve cemaat mensupları arasında Mehdi yerine daha çok eşdeğer anlamlar ifade eden kelimeler kullanılmaktadır. Bunlar kutub, hatemül evliya gibi deyimler olmakla beraber kullanılan terimler bununla sınırlı değildir. Ahir zaman ile birlikte kullanılan halife, imam, devrin imamı, sahibüz zaman vb. deyimler de anlamsal içerik olarak mehdi kavramı ile ilişkilendirilirler.
Mehdi hadisleri
Hadisler Muhammed'in ölümünden sonraki yüzyıllar içerisinde, bir ravi zinciri ile Muhammed'e isnad edilen sözlerin toplanıp yazıya geçirilmesi ile oluşturulan İslam sözlü kültür ürünleridir. Bu sözlerin Muhammed'e aidiyetleri ve dini anlamda güvenilirlikleri değişik tartışmaların konusu olagelmiştir. Mehdi ile ilgili hadislerin oy birliği ile uydurma kabul edilen hadislerden olduğu bazı kaynaklarda kaydedilmektedir. Hadislere göre Mehdi kadar, Mehdi’nin talebeleri de üstün kişilerdir. Her gurupta bu üstünlükleri elde edebilmek ve kendi liderinin Mehdi olduğunu ispat edebilmek için binlerce hadis uydurulmuştur. Bu yüzden Mehdi’nin dış görünüşü, yapacakları ve çıkacağı yer hakkında birbiriyle çelişen çok sayıda hadis vardır; Bir hadise göre Mehdi Şam’dan, diğerine göre Kufe’den, bir diğerine göre İstanbul’dan, yine bir başka hadise göre ise Medine’den çıkacaktır. -Ebu Said El-Hudri'den rivayet edilmiştir; dedi ki: "Peygamberimizden sonra bir hadise baş göstermesinden korktuk ve Resulullah'a sorduk, buyurdu ki: Ümmetimde Mehdi vardır; çıkacak ve beş veya yedi veya dokuz -şübhe eden, ravilerden Zeydi'dir- yaşayacaktır." - Ehl-i beyt'imden bir zat yeryüzüne hakim olmadıkça kıyamet kopmaz. Onun alnı açıktır, kemer burunludur. Yeryüzü zulümle dolu iken, o, dünyayı adaletle doldurur. İdaresi yedi yıl sürer.(Müslim) - Ümmetim yağmur gibidir, sonu mu, yoksa başlangıcı mı hayırlıdır, bilinmez. Evveli ben, ortası Mehdi ve sonu Mesih olan bir ümmet, asla helak olmaz. (Tirmizi) - Bazı hadis rivayetlerine göre Mehdi, ehl-i beyt’tendir ve Fatıma soyundandır. - Horasan tarafından gelen siyah sancaklılara katılın. Onların içinde Allah'ın halifesi Mehdi vardır. İ.Ahmed, Deylemi - Kıyametin kopması için zamanda sadece bir günden başka vakit kalmamış da olsa Allah benim Ehl-i Beyt’imden bir zatı gönderecek yeryüzü zulümle dolduğu gibi, o yeryüzünü adaletle dolduracak. - Mehdi bizdendir. Allah bu dini nasıl bizimle paylaşmışsa, Onunla da sona erdirecektir. Ve onlar bizimle nasıl şirkten kurtulmuşlarsa, onunla da fitneden kurtulacaklardır.
Mehdi devri (Altın çağ)
Mehdi kıyamete yakın bir zamanda dünyaya gelecektir ve O'nun geliş kıyamet alametlerinden birisi olarak değerlendirilir. “Dünyayı küfür kaplamadıkça Mehdi gelmez.” İnsanlar 1400 senesinde Mehdi’nin yanında toplanacaklardır. Mehdi devri bir "altın çağ" olarak resmedilir. Mehdi öncesi yaşanacak karanlık ve buhranlı, açlık, kıtlık, savaş ve sürgünlerin yoğun olarak yaşandığı dönem yerini, Mehdi devrinde kuzularla kurtların, avcılarla avların birlikte huzur içinde yaşadığı, savaş, sürgün, adaletsizlik gibi insani sorunların, deprem, sel, tayfun, kuraklık kıtlık gibi doğal afetlerin asla yaşanmayacağı olağanüstü bir devre bırakacaktır. Bolluk o kadar artacaktır ki hazinelerin kapısı arkasına kadar açık olacak, ancak herkes mal ve mülk açısından o kadar doymuş olacaktır ki kimse dönüp bakmayacaktır. "İnsan ona gelecek ve "ey Mehdi! Bana da ver, bana da ver!" diyecek; Mehdi de onun esvabını taşıyabildiği kadar dolduracaktır." İnancın tarihsel gelişimi Mehdi deyimi "bir inanç olarak" tarihte ilk kez Keysanilik hareketinin kurucusu olan Ali 'nin oğlu Muhammed El Hanefiyye için kullanılmıştır. Ayrıca Haris b. Süreyye, Abdullah bin Zübeyr, Ali’nin kölesi Keysan, oğlu Hüseyin, Abdullah bin Zübeyr, Muhtar es Sakafiye bağlı Ali, Emevi halifesi Süleyman bin Abdülmelik ve Yezid'in oğlu Ebu Muhammed için de mehdilik iddia veya isnadları bulunmaktadır. Ayrıca mehdilik İbrahim'e, Muhammed'e, Dört Büyük Halife'ye ve Abbasiler'in 34. halifesi olan Nasır'a da atfedilen sıfatlardandır. Emeviler'in son döneminde Mehdi inanışı yayılmıştır. Abbasiler bu inanıştan istifade ederek Emevilerle mücadele etmiştir. Bu durum Abbasilerin 3. halifesi olan Muhammed ibn Mansur'un lakabı "el-Mehdi"'ye de yansıtılmıştır. Bazı yazarlar, İslamdaki Mehdi inancının kökenlerini Mecusilik gibi Fars inançlarında ararken diğer bazıları da bunu Yahudi-Hıristiyan geleneğindeki “Mesih” öğretisine alternatif oluşturma amacına bağlarlar. Ancak tarihsel olarak Mecusi inancı daha eskiye dayandığı için, Mesih inancını geliştiren Yahudiler’in de, bu düşüncelerini Babil sürgünü zamanında dönemin etkin dini Mazdeizm’den almış olması muhtemeldir. Müslümanlar, değişik kurtarıcı fikirlerinden etkilenmiş olsalar da, kendi sosyal şartlarına uygun olarak farklı bir mehdi profili (veya profilleri) ortaya koydular. Şii önderler yeni bir kurtarıcı beklemek yerine, 12. İmam’ın ölmeyip gaybete girdiği ve ileride yeniden ortaya çıkacağını ileri sürdüler. Şiilikte Mehdilik iddiaları, ileride gelecek bir şii hükümetin sembolü olarak kullanılmaktaydı. Fakat sonraları şii ekol mehdiyi gerçek manada anladı ve imamiye kolu onu beklemeyi bir inanç esası haline getirdi. Mehdi’ye birçok vasıflar yükleyerek, hakkında rivayetler uydurdular. Yüzlerce sayı ile ifade edilebilecek bu rivayetler günümüzde sünnni kesim tarafından da makbul sayılan pek çok kaynakta yer almaktadır. İnanç hicri 3. Yüzyılın sonlarından itibaren İslam dünyasına yerleşmiştir. Mehdicilik hareketleri içerisinde İbn Tumart, Tevhid'e ağırlık veren ve Maliki mezhebini eleştiren hareketi başlatarak 1121'de kendini Mehdi ilan etmiş ve Murabıtları yıkmayı amaçlamıştır. 1130'de İbn Tumart ölmüş ve ardından Abdül Mumin tarafından Muvahhidler kurulmuştur. Dünyada Mehdici hareketlere dayanan diğer isyanların meydana geldiği ülkeler ve yılları; Kuzey Nijerya (1804), Hindistan (1820, 1828 ve 1880), Java (1825), İran (1844), Cezayir (1849, 1860 ve 1879), Senegal (1854), Sudan (1881) ve Somali. Mehdi hareketi Osmanlıda Mehdici hareketler olarak kabul edilen Rafızi isyanları önemli yer tutmaktadır. Bu hareketlerin ilk örnekleri 1240 yılındaki Babai ayaklanması, son örneği ise 1665 tarihindeki Seyyid Abdullah isyanıdır. 1511 deki Şahkulu isyanı, 1520’de Bozoklu Celal ve 1527 tarihli Şah Kalender isyanları ihtilalci Mehdici hareketlerin önemlileri olup 1525-1528 tarihleri arasında Adana ve Orta Anadolu’da ortaya çıkan küçük çaplı hareketler de vardır. İsyan önderlerinin tamamına yakını, müritleri tarafından şeyh olarak görülen, kendilerini Mehdi ilan etmeden evvel, bir mağaraya çekilerek uzun bir süre inziva hayatı yaşayan, inzivadan çıktıktan sonra Allah ile temas kurduklarını ve O’nun kendisini görevlendirdiğini açıklayarak ayaklanmayı başlatan kişilerden oluşur. Osmanlı padişahlarından Kanuni Sultan Süleyman ve IV. Murad da Mehdi-i ahirzaman olarak vasıflandırılmışlardır. Günümüzde de tabi ve takipçileri bulunan diğer Mehdilik iddiası sahipleri olarak Gulam Ahmed ve Elijah Muhammed sayılmaktadır. Dini guruplarda Mehdi inancı Sünnilik'te Tarikat ve cemaat merkezli birçok Sünni toplulukta mehdi beklenmektedir. Mehdinin kıyamete yakın dönemde zulüm ve adaletsizliğin her tarafı kapladığı bir zamanda gelip yeryüzünü adaletle dolduracağı ve İslamı hakim kılacağına ve Ehl-i beyt'ten bir kişi olacağına inanılır. Şiilikten farklı olarak mehdi beklentisi ölmüş veya kaybolmuş bir kişinin dönmesi şeklinde değil, kıyamete yakın gelecek bir kişinin Allah tarafından seçilmesi veya görevlendirilmesi şeklindedir.
Şii-Alevi mezheplerinde mehdi inancı
Keysanilik'te Şiiliğin ilk kollarından Keysaniyye'ye bağlı Muhtar, Muhammed bin Hanifiyye'yi Mehdi ilan ederek Kufe'de isyan ettiği zaman ilk defa Mesih anlamında Mehdi kelimesi kullanılmıştır. 700 de isyan bastırılıp Muhammed bin Hanefiyye' öldüğünde bir kısım Keysaniler, Muhammed bin Hanefiyye'nin ölmediğine ve geçici olarak saklandığına inanmışlardır. Böylece Gayba ve Rucu inanışları ortaya çıkmıştır. Caferilik'te Şiilik meşrebinin Caferilik mezhebi de Keysaniliğin mesih inancından etkilenmiştir. 12. İmam Muhammed el Mehdi (Muhammed Muntazar) (Arapça: 'محمد المهدي)'ın 874'de babası ve 11. İmam Hasan el Askari'nin ölümünün ardından 4, 5 yaşındayken Gayba haline girerek 940'e kadar küçük Gayba yaşandığına ve 940'den sonra büyük Gayba haline girdiğine inanılmıştır. İsmaililik'te İsmaililik mezhebinde, diğer sülaleden gelen ve gayba eden Mesih'in Kaim olarak Rucu'u edeceğine inanılmıştır. Ve bu inanç Fatımi'in ikinci imamının adı Kaim'e yanstılmıştır Alevilik'te Alevilikte Imam Mehdi onikinci Imam diye bilinir. Bahailik'te Bahailik İran'da mehdi inancından doğan bir dindir. (bkn. Bahailik) Ahmediyye hareketi'nde Mirza Gulam Ahmed, Pakistan kökenli, Kadıyanilik olarak ta isimlendirilen Ahmediye hareketine göre Mesih ve Mehdi'dir.
Dürzi İnancı
Dürziler de kendilerini kurtarmak üzere Fatımi halifesi Hakim'in dönüşünü beklemektedirler. Günümüzde Mehdilik inançları Mehdinin kendisini bilmeyeceği, kendi mehdiliğinin farkında olmayacağı ve çevresindeki kişilerin bunun farkına varacakları ve kendisine zorla biat edileceği rivayetleri dolayısıyla, önde gelen pek çok siyasi ve dini önderin, bunu dile getirmeseler, hatta şiddetle reddetmiş olsalar bile beklenen mehdi olduklarına ve zamanı geldiğinde mehdi’den beklenen fonksiyonları eda edeceklerine inanılır. Bu sonucun diğer ülkeler için de geçerli bir değerlendirme olma olasılığı gözardı edilemeyecek bir durumdur.
Risale-i nur ekolü'nde
Risale-i Nur'ların değişik yerlerinde işaret edilen veya anlatılan Mehdi konusu, cemaatin, mehdinin kendi içlerinden çıkacağı, mehdinin Risale-i nur'u bir program olarak kullanıp O'nunla bütün dünyaya hakim olacak bir hizmeti 2000'li yılların başlarından itibaren yürüteceği beklentisi bulunmaktadır. - İstikbal-i Dünyevide 1400 sene sonra gelecek bir hakikatı asırlarında karib zannetmişler. -…Hakiki beklenilen ve bir asır sonra gelecek o zaat.. - Ta ahir zamanda, hayatın geniş dairesinde asıl sahipleri, yani Mehdi ve şakirtleri, Cenab-ı Hakkın izniyle gelir, o daireyi genişlettirir ve o tohumlar sümbüllenir. - Mehdi Âl-i Resul’un temsil ettiği Kudsi Cemaatinin Şahs-i Manevisinin üç vazifesi var. Eğer çabuk kıyamet kopmazsa ve beşer bütün bütün yoldan çıkmazsa, o vazifeleri onun cemiyeti ve seyyidler cemaati yapacağını rahmet-i İlahiyyeden bekliyoruz. Adnan Oktar, mehdinin doğum tarihi, fiziksel özellikleri, çıkış yeri vb. tüm özelliklerinin kendisine bire bir uyduğu şeklinde çeşitli basın ve yayın organlarında konuşmalar yapmakta ve yazılar yayınlamaktadır. İskender Evranosoğlu MİHR (Mehdi, İmam, Halife, Resul) vakfı ile desteklenen değişik yayın organları ile kendisinin mehdi-resul olduğu yönünde iddialar içeren dini çalışmalar yürütmektedir. Ayrıca bakınız * Eskatoloji * İslam mitolojisi * Mesih * Deccal * Süfyan * Melhame-i Kübra * Ahir zaman * Kıyamet Dış kaynaklar * [1] Mehdilikle ilgili hadisler SDÜ akademik makale * [2] Mehdilik İdeolojisi ve Tarihsel İslamda Mehdilik, Akademik makale * [3] Mehdi Mesih inancı, Akademik makale * [4] Dini ütoplayalar; Mesih ve Mehdi, Akademik makale * [5] İslamda mehdi, Hakkı Yılmaz * [6] Prof.Dr. Abdülaziz Bayındır' ın Mehdilik ile ilgili anlatımları * [7] Mehdicilik; tarihi, sosyolojik, psikolojik, dinsel araştırma yazısı * [8] Psikiatri açısından din ve mehdilik iddiaları
Kaynaklar
Vikipedi

Mehdî

Mehdi hadisleri

Mehdi devri (Altın çağ)

Şii-Alevi mezheplerinde mehdi inancı

Dürzi İnancı

Risale-i nur ekolü'nde

Kaynaklar

Mehdi

Hasan el-Askerî

Keysanilik

746

839

785

Ahmed bin el-Keyyâl bin el-Khasibî

934