Milli Mücadelede Kilis ve Musabeyli

             MİLLİ MÜCADELEDEN    KİLİS

            7 ARALIK KİLİS’İN KURTULUŞU

   Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Savaşında sonra Almanlarla birlikte  yenik düşünce, Osmanlı Devleti ile İtilaf devletleri arasında 30 Ekim 1918 de Mondoros Mütarakesi imzalandı. 3 Kasımda Musul, Kerkük İngiltere tarafında işgal edildi. İngilizler Çanakkale boğazını iki taraftan işgal ettiler. İngiliz, Fransız, İtalyan, Yunanistan gemilerinden oluşan bir filo İstanbul’a geldi. Antakya Halep, Antep, Urfa, Kilis, Maraş önce İngilizler daha sonrada Fransızlar tarafından İşgal edildi. İstanbul da  Klikyalılar  cemiyeti kuruldu. İzmir, Balıkesir, Bursa, Uşak ve Trakya dan Tekirdağ, Edirne  Yunanlılar tarafında İşgal edildi, Karadeniz Bölgesinde Rum faaliyetleri başladı,Antalya ve çevresi İtalyanlar tarafında, Doğu Anadolu Ermeniler tarafından işgal edildi. İşte böyle bir ortamda  Düşmana karşı Örgütlenmeler, Direniş başladı. Mustafa Kemal Atatürk, 19 Mayıs.1919 da Samsuna çıkarak Kurtuluş savaşını başlattı. Kurtuluş savaşı başlıca üç cephede gelişti. Doğu cephesinde Ermenilerle savaş başarılı bir askeri hareketin ardında Gümrü Antlaşması ile sonuçlandı. Savaşın asıl önemlisi Batı Cephesinde oldu. Üçünce cephe ise Kuvayı Milliye birlikleri tarafında Güney Doğu Anadolu cephesinde oldu.

   İşgalden sonra Örgütlenmeler, Mitingler Kilis, Nizip, Antep, Maraş dada başladı. Fransızların idaresizliği ve Ermeni taşkınlıklarının neticesi halk arasında bir Kuvayi Milliye ruhu ve gönül beraberligi yarattı. Dost, düşman bir olmuş herkes el ele vererek Müdafaai Milliye teşkilatına girmiş, memleketde vatan endişesiyle çarpan ve çırpınan bir tek kalp meydana gelmiştir. Antep, Kilis ve Havalisinde düşmana karşı korumak için önce Cemiyeti İslamiye daha, sonrada Cemiyeti İslamiye  ismi Kuvayi Milliye adını aldı., Fransızlarla işbirliği yapan Ermenilerlede karşı mücadele başlattı.

   Fransızlar işgal ettikleri her yerde tatbikinde çok kolaylık buldukları bir idare şekli  ve az kan dökmek için, işgal ettikleri her yerde öncelikle  kendilerine yakın ve halka muhalif mahalli zümreler, kişiler ararlar. Fransızlar; Adana, Antep, Kilis, Urfa ve Maraş da  ilk işgallerinde bu muhalifleri bulmakta zorluk çekmedi. General Dölamot bütün bu havali Ermenilerini toplayıp bunları kendi safları arasında savaşa sokmakla  yayılmacılığnı ve askeri uzmanı olan arkadaşı Mareşal Peten’nin tavsiyesine uymuş oldu. Mareşal Peten (Müstemlekelermiz) adlı kitabında; “İşgal işlerinde Mahalli insanlardan istifade edileceği zaman seçilecek ve kullanılacak adamların namuskar insanlarda olması şart degildir.” diyor.

     General Dölamot da bölgedeki Ermenileri de toplamış Türk-Fransız savaşında kendi taraflarında çalışmalarını temin etmiş ve bunları silahlandırarak bilfiil mücadeleye  sokmuştur. Bu sebeple Antep ve Kilis halkı, karşılarında yalnız Fransızları değil, Ermenileride elde silah görmüştür. Muhite yabancı olan Fransızlar Antep ve Kilis civarında ne gibi askeri hareketlere teşebbüs etmişlerse yerli Ermeniler her vakit kendilerine rehberlik etmişlerdir.

     Osmanlı Devleti zayıflayarak gücünü kaybedince, Rusya kuzeyden Akdeniz e inebilmek için Kafkasya dan yaşayan Ermenileri örgütlüyor, dernekler kurduruyor ve Ermeni çeteleri toplu katliamlara teşvik ediyorlardı. Türk halkı korkutmaya şiddete maruz bırakarak kaçmaya zorluyorlardı. Bu katliamları tekrar Türk halkın üzerine atarak, Türkleri kötülemeye çalışıyorlardı. Rus istilası sırasında Ermeni zulüm ve cinayetlerinde kurtulmak için Diyarbakır üzerinden Halep ve Adana yolu Konya ya ve Erzurum ve Erzincan dan Sivas’a iltica etmiş Türk göçmenlerin gösterdiği manzara düşünülmeyecek kadar kötü durumdaydı. Fakat o zavallılar Müslüman oldukları için  Alman, İngiliz, Fransız gibi batılı kaynaklar  ve misyonerleri, onlar için raporlar yazmadı. Onların felaket ve sefaletini edebi bir dilde anlatmak gereğini vicdanlarında his etmedi, daha da ülkemizi istila ettiler.

     Trabzon, Erzurum, Van ve Bitlis vilayetlerinin Ruslar tarafında istilası sırasında oralarda oturan Türklerden acaba ne kadarının Ermeniler tarafında en barbarca cinayetlerle öldürülmüş olduklarını ve ne kadarının göç sırasında telef olduğunu bilen var mı?. İşte bu olayda ölen Türk sayısının bir buçuk milyonu geçer. Birinci Dünya savaşında ve İstiklal savaşında ülkemizi istila edenler, üç milyonu aşkın insanımızı öldürdüler. Bunlar neden anlatılmaz. Batılılar bunları neden görmezlikten gelirler.  

       Milli mücadelede Fransızlara  karşı örgütlenen Cemiyeti İslamiyeyi  Kilis’ten eski mebuslardan ve ulemadan Hacı Mustafa Efendi’nin  Başkanlığında; İslam, Aslan, İsmet,  Canbolat Zade Nuri,Neşet, Tahir Bey, Emin Zade Mustafa, Orman Memuru  Emekli Mehmet, Muallim Ahmet gibi beyler ve efendiler.

     Musabeyli den ileri gelen ağalardan, Balikli Köyünden Ali Göçeri ailesinden Hasan Ağa, Mısırlılar ailesinde Ökkeş ağa (Mısırlıoğlu) Karbeyaz köyünden Ahmet Ağa,(Çelebi) Murathüyüğü köyünden Ahmet Ağa Kuvayi  Milliyenin önden gelen isimlerindeydi.

     Mustafa Kemal Paşa, dağınık durumda olan Kuvayii  Milliyeyi toparlanması  ve birbirleri ile irtibatlı olmaları için Antep ve havalisi Kuvayi Milliyesinin başına  Kılıç Ali Paşa yı görevlendirmesiyle, Kılıç Ali Paşa  3. Nisan.1336 da Antep’in Burc köyüne geldi. İlk iş olarak yörenin ileri gelen ve Kuvayii Milliye içerisinden olanlarla toplantılar tertipledi. Dağınık durumda olan Kuvayi  Milliyeyi toplayarak güçlendirdi.

     Kilis Kuvayii Milliyesi kendisine karargah olarak Kilis’in  Cengin köyünü seçti. Fransız birlikleri üst olarak Kilis’in on kilometre güneyindeki  O zaman Kilis’in nahiyesi durumunda olan Katma’yı üst olarak seçti. Fransız birlikleri; 13 piyade taburu, 4 sahra bataryası, 5 dağ bataryası, 15.5 luk batarya, 10,5 luk batarya, ½ suvari alayı, 1 teyyara filosu, 12 000 insan, deve ve at olarak 6 000 hayvanları mevcuttu. Kilis Kuvayii Milliyesinin elinde mavzer ve av tüfekleri vardı.

   Fransızlar ne zaman Katma’dan hareketle Kilis üzeri Antep’e gitmek istemişlerse Kilis Kuvayi Milliyesi tarafından engellenmişler ve zayiata uğratılmışlar hatta yenilgiye uğratılarak ellerinden silahları alınmıştır. Kilis ve çevre köylerinin Milli mücadelede tarihimizin gerçekten parlak ve şerefli bir şekilde direnişini vermişlerdir. Şahin Bey, Kilis’ten Antep’e gitmek isteyen Fransızlarla son kurşununa kadar direnmiş ve şehit olması ile Fransızlar Antep’e gitmeye devam etmişler Antep  savaşından Aslan Beyin kardeşi  Lemi  Bey şehit olmuştur

   Yine çoğumuzun bilmediği, belgelere yansımamış olan ancak Balikli köyünde,aynı olayda hem babası  Hasan Ağa ile kocası Ökkeş Ağayı şehit veren her anlatışında olayın tazeliğini yaşayan ve gözleri yaşlarla dolan Şavo ninenin anlattıkları; “ Ermenilerin Karbeyaz köyünü basması haberi Balikli’ deki Ali göçeri ailesindeki Hasan Ağaya (GÜLTEKİN)  gelince kendi köyü içerisine ve civar köylere haber göndererek, eli silah tutan herkes gelsin, hasta yatağında olanlar ise silahlarını göndersin diye haber gönderir. Bunu üzerine Balikli köyünden Hasa Ağa,Mısırlılar ailesinden Ökkeş Ağa (MISIRLIOĞLU)  Deli Boran ailesinden İbrahim, Küçük Ahmet, Ali Bekir, Alkan ailesinde Kör Hüseyin, Çepolar ailesinde Topal Ökkeş(BAĞIRAN) Hüseyinoğlu Köyünden Kara Fakı ailesinde Boybeyi Arif Ağa Karbeyaz’ın yardımına giderler. Bu birlik Müfrezeyi gören Ermeniler Üçpınar köyü civarında pusu kurarlar. Hasan Ağanın birliği yaklaşınca Ermeniler ateş etmeye başlarlar. Olay yerinden Hasan Ağa, Ökkeş Ağa, Arif Ağa, Kör Hüseyin, İbrahim, Küçük Ahmet şehit olurlar. Ali Bekir ile Topal Ökkeş sağ olarak kurtulurlar. Bu müsademeden sonra Ermeniler Balikli köyünün karşısında Sağırın bağında Balikli köyüne ateş açarlar.  Daha sonra şehitlerin cesetleri develere yüklenerek Balikli’ye getirildi” diye anlatırdı. 

     Fransızlar ve Ermeniler Kilis, Antep, Maraş, Urfa da 20 000 insanımızı öldürmüşlerdir. Bu nedenle Kilis ve köylerinin geçmişte vermiş olduğu şerefli mücadele ve direnişi saygı ve rahmetle anarak gelecek nesillere aktarmalıyız.  Kilis’ milli mücadeleden verdiği kahramanlıklar nedeni ile Gazilik unvanını Antep ile birlikte almıştır. Ancak Kilis’in sonradan il olması nedeni ile”YİGİT KİLİS” gibi bir unvanı alması haklılığı halen geçerlidir. Bu nedenle Kilis’e bir unvan verilmeli ve şehitlerimizin abideleri dikilmelidir.

     FAYDALANILAN KAYNAKLAR:

     Eserin adı                                              Yazarın adı

                                                       Türkiye İş Bankası Kültür Yayını

   insanlarımızın anlattıkları.(Hasan Ağanın Kızları, Haci Şavo ve Feride Hanımın anlattıkları)