Türkçe Bilgi: Muhakemet'ül Lugateyn

Muhakemet’ül Lugateyn (منتدياتال لغاتي; Anlamı: İki dilin yargılanması), Uygur dilbilimcisi Ali Şir Nevai tarafından Çağatay Uygurcası ile yazılmıştır. Nevai, edebi dil olarak Çağatay Uygurcası'nın Farsça'ya nazaran üstün olduğuna inanmış ve Aralık 1499'da tamamlanmış Muhakemet’ül Lugateyn'de de iddiasını savunmuştur. Özellikle Türk dilinin hayvan isimleri ve fiil zenginliği yönünden Farsça'dan daha üstün olduğunu gösterir. Ali Şir Nevai bu eserde yeryüzündeki başlıca dilleri Arapça, Hintçe, Çağatay Uygurcası ve Farsça olarak sayar. Arapça'nın en üstün ve Hintçe'nin en değersiz dil olduğunun bilinen bir gerçek olduğunu ifade ettikten sonra, geri kalan iki dil arasında hangisinin daha üstün olduğunu çeşitli delillere dayanarak münakaşa eder. Sonuç olarak Çağatayca'nın Farsça'dan daha üstün bir dil olduğunu ispat eder. Nevai, eserinde birçok defa Türkçe kelime haznesinin Farsça'ya nazaran daha zengin,güzel ve esnek olduğunu düşündüğünü dile getirmektedir. Örnek olarak: * Birçok Çağatay Uygurcası kelimenin üç, dört ya da daha fazla anlamı vardır, lakin Nevai'nin dediğine göre Farsça'da böyle bir esneklik yoktur. * Türkçe lehçelerinde ördek manasını taşıyan dokuz tane kelime vardır, ki bu da Türkçe lehçelerinin kapasite bakımından üstünlüğünü gösterir. Farsçada ise Nevai'nin dediğine göre ördek için sadece bir kelime vardır. Eserin yazılmasının önemli bir sebebi, o dönemde Türk aydınları arasında Farsça kullanımı yönünde yaygın bir özenti olmasıdır. Şiir yazmaya müsait bir dil olması sebebiyle Farsça rağbette idi. Muhakemet'ül Lugateyn bu bakımdan gerçekten etkili olmuş ve Ali Şir Nevai'den sonra Çağatay Uygurcası'na rağbet artmış, özellikle şiir büyük gelişme göstermiştir,

Not

Kitaplar

Alisher Navoiy, 'Muhokamatul-lugʻatayn', Asarlar (15 ciltlik), C.14, 1967.

Kaynaklar

Vikipedi

Muhakemet'ül Lugateyn

Muhakemet'ül Lugateyn Hakkında Detaylı Bilgi

Not

Kitaplar

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar