1969'da Kara Harp Okulu'ndan mezun olan Özel, 1970'te de Piyade Okulunu tamamladı. 1970-1978 döneminde Türk Kara Kuvvetleri bünyesinde çeşitli birliklerde takım ve bölük komutanı olarak görev yaptı. 1980'de Kara Harp Akademisi'ni tamamladıktan sonra Kıbrıs Türk Barış Kuvvetleri Komutanlığı Harekat ve Eğitim Şube Plan ve Harekat subaylığı yaptı. Daha sonra Kara Kuvvetleri Genel Sekreterliği İşlem ve Koordinasyon Şube Müdürlüğü, Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliğinde Proje Subaylığı, Kara Kuvvetleri Genel Sekreterliği, Kara Harp Okulu Kurmay Başkanlığı ve 9. Piyade Tümen 17. Piyade Alay Komutanlığı gibi görevlerde bulundu.
1995 yılında tuğgeneralliğe terfi etti. Tuğgeneral olarak 172.Zırhlı Tugay Komutanlığı, Kara Kuvvetleri Eğitim ve Doktrin Komutanlığı Eğitim Başkanlığı ve Kara Kuvvetleri Komutanlığı İç Güvenlik Daire Başkanlığı görevlerinde bulundu. 1999 yılında tümgeneralliğe terfi etti. Tümgeneral olarak 39.Mekanize Piyade Tümen Komutanlığı ve Kara Harp Akademisi Komutanlığı görevlerini yürüttü. 2003 yılında korgeneralliğe terfi etti. Korgeneral olarak 7. Kolordu Komutanlığı ve Kara Kuvvetleri Eğitim ve Doktrin Komutan Yardımcılığı görevlerinde bulundu. 2007 yılında orgeneralliğe terfi etti. Orgeneral rütbesi ile 2007- 2008 yılları arasında Ege Ordusu Komutanlığı, 2008- 2010 yılları arasında da 2. Ordu Ordu Komutanlığı yapmış ve 4 Ağustos 2010 tarihinde Jandarma Genel Komutanlığı görevine atandı. Genelkurmay Başkanı Işık Koşaner ve 3 kuvvet komutanının istifasıyla 29 Temmuz 2011 tarihi itibariyle Kara Kuvvetleri Komutanlığına atandı. Aynı saatlerde Başbakanlık tarafından Genelkurmay Başkan Vekilliği'ne daha sonrada Genelkurmay Başkanlığına asaleten getirilmiştir.
Neriman Kamuran Özel ile evli ve bir çocuk babasıdır. İngilizce bilmektedir.
