Yeni bir ürüne patent vermek genellikle ülkeler arası kimi uzlaşmaları da gözeten, hükümet kuruluşlarının ya da özerk düzenleyicilerin görevidir. Koşullar, pazardan pazara değişmekle birlikte bir ürün adına patent alınabilmesi için; bir yenilik, eski olandan bariz bir farklılık barındırmalı ve patenti ilgilendiren konuda uzman birinin gözünde sıradan bir yeniden düzenlemeden daha fazla olmalıdır.
En yaygın patent şekli, belirli bir süre dahilinde, patentli ürünle aynı yapıda başka bir ürünün üretilmesinin tamamen kısıtlanması, ya da tümüyle patent sahibinin onayına bırakılmasıdır.
Türkiye'de patent verme yetkisi, Türk Patent Enstitüsü'ne aittir.
Patent
Bir sınai veya ticari buluşun, imal ve satış hakkının belli bir süre için bir şahsa veya firmaya ait olduğunu gösteren devletçe onaylı resmi belge, “buluş belgesi”, “uyrukluk belgesi” veya “ihtira beratı”.Patent hakkı, çoğunlukla buluş sonucu olan mamullerle sınırlı tutulur. Patent, sınai mülkiyet haklarından biridir. Seri halinde imal edilecek olan malın belli standartlara uygun olarak yalnız ilk imalatçı tarafından üretilmesi hakkını temsil ettiği gibi, buluşun çalınmasından ve taklitlerinden korunmasını da sağlar. Patent hakkı, genellikle her ülkenin kendi sınırları içinde geçerlidir. Patent sahibi, imal edeceği mamulün başka ülkeler için de patent hakkını isterse, ayrı ayrı o ülkelere müracaat etmesi gerekir. Bazı ülkeler, başka ülkede alınan patent hakkının belli şartlar dahilinde kendilerinde de geçerli olmasına izin verirler. Uluslararası patent hakkı mevcut değildir.
Tarihçesi
Patent verme uygulaması 15. yüzyılda İtalya’da başladı. Sonraki 200 yıl içinde Avrupa ülkelerine de yayıldı. Resmi patent tescili 1790’da Amerika’da, 1791’de Fransa’da başladı. Sonraki yıllarda birçok ülkede patent kanunları çıkarıldı.Bir buluşa patent verilirken bazı şartlar aranır. Başkası tarafından tasarlanmış olmaması, genellikle bir yenilik taşıması, ilgili olduğu alanda önemli bir ilerleme getirmiş olması arzu edilir. Temelsiz buluşlara patent verilmez. Patentli mamüllerinde değişiklik yapan kaşifler, müracaat etmek suretiyle “ek patent” alabilirler.
Patent, bir çeşit şahsi mülktür. Satılabilir, ipotek edilebilir ve miras olarak kalabilir. Patent sahibi, ürettiği malının başkaları tarafından imalini, kullanımını ve satılmasını engelleme hakkına sahiptir. Dilediği kimselere buluşunun imal, kullanım veya satış haklarından herhangi birini bir lisans aracılığı ile devredebilir. Buna karşılık imtiyaz hakkı veya başka çeşit karşılık alır. Patentli bir mamülden yetkisiz olarak faydalanmaya kalkışanlar mahkeme kararıyla tazminat ödemek zorunda kalırlar. Buluşların kalitesine göre patent süreleri farklı olmakla birlikte çoğu ülkede 16-20 yıl arasında değişir. Sosyalist ülkelerde patent uygulaması yoktur. Ancak buluş sahibine bazı tavizler sağlayan bir “sertifika” verilmektedir.
Patent alma prosedürü
Patent başvurusu yapılmadan önce, başvuru sahibinin buluş konusu tekniği ile ilgili olarak, Türk Patent Enstitüsü’ne başvurup patent araştırması yapması gerekiyor. Tekniğin bilinen durumunun araştırılması, buluş sahibine, kendi buluşunu mevcut patentlerle karşılaştırma, benzerlikleri ve farklılıkları görme imkanını sağlar.Başvuru sahibi buluşunun yeni olup olmadığı konusunda genel bir fikre sahip olur. Böylece mevcut teknoloji bilinerek yapılan bir patent başvurusunun reddedilme olasılığı azaltılmış olur. Patent/faydalı model belgesi başvurusunda bulunmak isteyenler, Ankara’daki Türk Patent Enstitüsü’ne şahsen ya da posta yoluyla başvurabilir. Patent/faydalı model başvurusunun geçerli olabilmesi için; Başvuru dilekçesi (1 nüsha), Buluş konusunu açıklayan tarifname (3 nüsha), Patentle korunması istenilen buluşun unsur veya unsurlarını kapsayan istem veya istemler (3 nüsha), Tarifnamede, istem veya istemlerde atıf yapılan resimler (3 nüsha), Özet (3 nüsha), Başvuru ücretinin ödendiğini gösterir belge gerekli. Buluşun açıklama metni yazılırken dikkate alınacak ana kriter, patent korumasının açıklanan bilgilerle sınırlı olmalı. Tarifnamede açıklanmayan ve dolayısıyla sistemlerde belirtilmeyen buluş iddiaları, açıklanmadığı için korunmaz. Ayrıca, daha ayrıntılı bilgi için Patent/Faydalı Model Belgesi Başvuru Kılavuzu’nun edinilmesinde fayda var.
Linkler
- http://www.turkpatent.gov.tr/ Türk Patent Enstitüsü
- http://www.turkpatent.gov.tr/portal/default2.jsp?sayfa=670 Patent Başvuru dokümanları