Türkçe Bilgi: Râdî (Abbasi)

Radi veya Muhammed "ar-Radi Billah"" (Arapça: العباسيون/بنو العباس في بغداد ) (d.907 - o. 23 Aralık 940 ). Tam adı: Ebu’l-`Abbas "ar-Radi Billah" Muhammed bin Caʿfer el-Muktedir. 934–940 döneminde halifelik yapmış yirminci Abbası halifesi ve halifelerin otuzsekizincisidir.

Yaşam

ı Halife Radi'nın babası Muktedir'di. 934'de amcası olan halife Kahir tutuklanıp öldürülünce Halife oldu. Yedi yıl süren halifelik dönemi birbirini takip eden aksilikler ve felaketler dönemi olarak tasvir edilmiştir. Halifelik döneminde halifenin iktidar gücü ancak Bağdat etrafındaki bölgede işleyebilmekte idi. Abbadi ülkesini doğusu elden çıkmıştı. Suriye'nin büyük bir kısmında ve Mezopotemya'da halifenin hükmü geçmiyordu. Musul ve el-Cezire bağımsızlık kazanmıştı. Arabistan yarımadası Karmatiler ve bağımsız yörel bedevi aşiretleri elinde idi. Basra ve Vasit devamlı bastırılamayan isyan halinde idiler. Bizanslıların ilerlemesini durdurma görevi Hamdaniler emiri Ali Sayf-ul-Devle I eline bırakılmıştı. Halife Radi gayet dindardı. Halifelik döneminde halk kütlesinin büyükçe desteği ile Sünni zorbaları şeklini alan Hanbeli'ler ülkedeki halkın her türlü yaşayışına karışmaya başlamışlardı. Kendi sıkı "ahlak" kurallarını zorla herkes tarafından uygulanması için büyük gayretler göstermeye başlamışlardı. Hanbeli din adamları özel ikamatgahlara baskınlar tertip ederek evlerdeki içki saklama kaplarını boşaltmaları; ıçki içmek için kullanılabilecek testi, kupa ve bardakları da tahrip etmeleri; evlerde bulunan müzik aletlerini kırmaları Bağdat'a çok olağan olaylar haline gelmişti. Ayni şekilde Hanbeli din adamları işyerlerine de baskınlar yapıp her türlü alışveriş ve ticaret ayrıntılarını öğrenmek ve boylece iş yerinin haram işlerle uğraşmasını önlemeye çalışmaları da olağan olmuştu. Hac görevini ifa eden ama Şii inançlı olan bir Bağdatlı, bu din muhafızları tarafından linç edilmişti. Radi halifelik dönemi halifelerin yaptıkları işler dolayısı ile de bir aşama sınırı olmuştur. Radi'nin koyduğu reformlerden sonra halifelerin geleneksel görevleri değişmiştir. Ondan sonraki halifeler Cuma namazlarından sonra vaiz vermez oldular. Ülkenin ileri gelenleri ve alimleri ile halifelerin yaptıkları ciddi kültürel toplantılar ve ciddi ülke olaylarının konuşulup görüşüldüğü toplantılar yapılmaz oldu. Fakir halka yiyecek giyecek desteği verilmez oldu. Görevini yapmayan veya kötüye kullanan kamu görevlilerinin halifeye şikayet ile açığa çıkartılması ve halka karşı tutumlarının değiştirilebilmesi imkansız hale geldi. Halife Radi, vezirlerin ülkeyi iyi yönetemediklerinin, ileri gelen askeri komutanların nüfuzlarını artırarak devlet işlerine karışmalarının ve gittikçe ülke genelinde kontrolü kaybettiklerinin önemli ölçüde farkında idi. Bu koşullar altında halife Radi bir çözüm olarak merkezdeki otorite zaafını ortadan kaldırmak ve ülkenin daha iyi yönetilmesini sağlamak adına Emirü’l-umeralik kurumunu oluşturdu. Emirü’l-umeralik; vezirlik, haciblik, valilik gibi bir kamu idare kurumu idi. Halife Radi, hilafete gelmesinden iki yıl sonra 324/936 yılında Basra ve Vasıt valisi Türk asıllı Muhammed b.Raik el-Hazari’yi Bağdat’a davet ederek onu Emirü’l-umera tayin etti. Bu çok önemli bir değişiklikti. Halife ona çok geniş yetkiler verdi. Ordunun başkumandanlığı, Divanu’lharaç’in ve Berid teşkilatının idaresi, valiler ve vezirler dahil yüksek dereceli memurların tayini bu yetkiler arasında idi. Protokolde halifeden sonra geliyordu. Hutbelerde halifeden sonra onun isminin okunması hususu, bizzat halife tarafından bütün eyalet valilerine bildirilmişti. Emirü’l-umera Bağdat’ta para bastırma hakkına da sahipti. Bu görevin ortaya çıkmasıyla vezirin nüfuzu kayboldu. Vilayetlerin yönetiminde veya divanla ilgili işlerde vezirin rolü kalmamış hatta saraya ancak alay ve merasim günlerinde gelip sessizce töreni izler hale gelmişti. Muhammed b. Raik ve katibi tüm devlet işlerinin yönetimini üstlenmişlerdi. Devletin gelirleri onların hazinelerinde toplanıyor ve harcamaları öngördükleri şekilde yapıyorlardı. Muhammed b. Raik’in askeri gücü Türk birliklerine dayanıyordu. Bu grubun en önemli liderleri Beckem ve Tüzün idi. Radi 940'da hemen hemen tüm iktidar gücünü kaybetmişken vefat etti. Yerine kardeşi Muttaki Abbasi halifesi oldu. Ayrıca bakınız * Abbasi Halifeleri soyağacı ve listeleri Dış bağlantılar * (Abbasside) Fransızca Wikipedia "Ar-Radi (Abbasside)" maddesi * İngilizce Wikipedia "Ar-Radi" maddesi * Hitti, Philip H. (çev. Salih Tuğ),(1968) Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi (IV Cilt), İstanbul:Boğaziçi Yayınları. * Üçok, Bahriye (1979) İslam Tarihi Emeviler-Abbasiler, Devlet Kitapları, Ankara: Milli Eğitim Başımevi (1.Basım:1968) * Muir, Wiiliam (1924), The Caliphate, its rise, decline and fall, Edinburgh:John Grant [1] Bölüm LXXIII, Al-Muktadır, Al-Kahir ve Ar-Radi (Erişim:7.4.2013)
Kaynaklar
Vikipedi

Râdî (Abbasi)

Râdî (Abbasi) Hakkında Detaylı Bilgi

Yaşam

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar