şamanist uygulamaların en temel özelliği avcı ya da göçebe toplumların karakteristiği olmasıdır. bu toplulukların dini hayatı tarım topluluklarına nazaran daha çok bireysel uygulamalarla oluşur. şamanın eylemi bunun kanıtıdır. bu toplulukların ölüm karşısındaki tavırları doğayı ve doğayı yöneten güçleri ele alışları tarım topluluklarından farklıdır. tarım yapan kişi ölümü tohumun tekrar toprağa atılması gibi ele alır, buğday başağı koparılarak hem insanlara yiyecek sağlamakta hem de gelecek yıl yeniden doğmak için bekletilmekte ve baharın gelişi ile yeniden diriltilmektedir. oysa avcı dünyasında öldürülüp kesilen hayvan insana özünü sağlayacak olan etini verir, dişleri onun süsü, postu elbisesi ve çadırı, sinirleri ipi, kemikleri aleti olur. hayvan yaşamı bütünüyle insan yaşamına aktarılmıştır.
yine tarımla uğraşan toplumlarda kollektif üretim çok gerekli ve yoğun olduğu için dini ritüeller toplu katılımla rahipler ya da ruhban sınıfla gerçekleştirilirken avcı göçebe toplumlarda kollektif eylem tarımcıya oranla daha düşük düzeyde olduğu için dini eylem daha bireysel düzeyde gerçekleşir. bunun en önemli örneği şamandır. şaman toplumdaki kutsallığa bütünüyle hakim bir rahip değildir. bazı kurban törenleri, cenaze törenleri o olmadan da var olabilir. o, tarımcı toplumda ritüelin döngüsel doğası sonucu belirlenmiş ayini yerine getiren rahipten, din adamından farklı olarak toplumu nerden geleceği belli olmayan tehlikelere, kıtlığa ve hastalığa karşı koruyan biridir.
kurşun dökme gibi batıl inançlar çok eski şaman inançlarının kalıntılarını taşır. kurşunun şekline bakıp kehanette bulunma bu inançların kalıntısıdır. aynı şekilde ölen kişi için öldü denmeyip “dünya değiştirdi” denmesinin altında şamanizmin atalar kültünün( ölen kişinin atalara karışacağı ve yeniden doğacağı), mezar taşlarında( arap islam ülkelerinde mezar taşlarına rastlanmaz), eşiğin kutsallığında ( kapıdan içeri girilirken eşiğe basılmaması şamanlıktan kalmadır), nazar inancında, tahtaya vurma adetinde hep şamani inançların izleri vardır.
şamanın dansındaki vecdin amacı, ruhlarla temasa geçebilmek için kendi sınırlarının dışına çıkmaya, sonunda onların seslerini içinde duymaya ve onları yansılarken bilinç ötesine çıkmaya yarayan bir basamak olarak kullanılmasıdır.
şamanizmin dönüştüğü, melez bir karakter göstermeye başladığı yerlerde ise bu vecd hali, ruhlar tanrılar tarafından ele geçirilmeyi sağlar.
tek tanrılı dinin hakim olduğu topluluklarda ise vecde yönelik dans ele geçirilmeye değil, tanrı ile mistik bir beraberliği oluşturmaya yöneliktir.
aynak: tuna, erhan, şamanlık ve oyunculuk, okyanus yayıncılık ve yapımcılık ltd. şirketi, istanbul, 2000
misafir - 8 yıl önce