Türkçe Bilgi: Sayram

Sayram, (Kazakça: Сайрам; Farsça: اسپیجاب), Saryam, Saryom, İsbicab, veya Beyza şimdi "Çimkend" denilen Siri Derya (Seyhun) havzasında Kazakistan'nın güney doğusunda Sayram Su nehri kıyısında ve aynı isimdeki Sayram Su dağlarının yamaçında yerleşik olan ülkenin en eski bir tarihi şehridir. Kazakistan'da ilk Cami burada yapılmıştır. Konumu Sayram, Maveraünnehir (Arapça: ما وراء النهر, mā warā'a n-nahr, Farsça: فرارود, Farārood) bölgesinin en eski yerleşim yeridir. Sayram ayrıca şehirden geçen nehrin de adıdır. Nehrin kaynağı aynı isimde dağda 4000 metrede, yerel kamp alanı ve elma bahçeleri olan bir yerdedir. Dağın adı atlas (harita kitabı)'larda Sayram Su'dur, ki Türkçe'de Sayram su veya Sayram nehri anlamındadır. Farslı tarihçi Reşideddin Fazlullah (1247 - 1318) Sayram'a Kary Sailam denildiğini, kırk kapılı büyük bir şehir olduğunu ve şehiri geçmek bütün bir gün aldını yazmıştır. Tarih

Ön

Tarih

i 1999 yılında çağdaş şehir Sayram, kuruluşunun 3000. yılını kutlamıştır. 7. yüzyılda, beş Tu-lu ve beş Nu-shih-pi boylarından oluşan batı Türk birliği, Çinlilerin de Shih Hsing (on boy) dediği gibi, toplu olarak On-ok bilinirdi. 642 yılında Tu-lu Türk boyunun Hakanı Nu-shih-pi boyundan Sayrama sığınmıştı.

Arap fetihi

Sayram

Arap fetihi

nden önceki yüzyıllarda zaten önemli bir ticaret bir yeri idi. İslam Sayram'a ve onun yakınındaki şehirlere, önceden müslüman olmuş güneydeki ülkelerden Arap ve Arapça-konuşan müslüman-askerler tarafından getirilmiştir. Araplar kente İsfijab adını vermişler. Sayram, İslami ülke ile çok tanrılı (payen) Türkler arasında bir sınır kent görevini yapmıştır. Sayram'da İshak Baba olarak anılan,

Arap fetihi

ni idare eden İshak'tır. Sayram ahalisi İslam dinini benimsedikten sonra İshak Baba'nın yaptırdığı ilk cami'de cuma namazından sonra İsbicab (İsfijab) adı verilmiştir. Müslüman askerlerin sancağını taşıyan Abd al Aziz-baba'dır. Günümüze kadar ulaşan Nasabname adındaki bir el yazmasında, İshak Baba komutasındaki Müslüman savaşçıların Sayram'a nasıl geldiğini anlatır.

Sayram'da Samaniler ve Karahanlılar

Samani hanedanlığı 840 yılında Sayram şehrini ele geçirdiler. Sayram ayrıca İslami Samaniler ile Turfan, Kaşgar, ve Koçu'da ki Türk Kağanlığı arasında önemli ilişki kurmuştur. Farab ve Sayram üzerinden doğuya doğru ana güzergaha, yedek güney güzergahı hasım taraflar tarafından kontrol edilmektedir.Karahanlılar Sayram'ı Samani hanedanı II. Nuh'un saltanatı sırasında 980 yılında ele geçirdiler. Kaşgarlı Mahmud, Divan-ı Lügati't-Türk'te; "''سيرم Sayram" "'''اسپیجاب İsbicab" dahi denen" "بأيزَ' Beyza şehrinin adı.", "''سيرم سوڤ sayram suw" "topuktan yukarı çıkmıyan su, sığ." ve "'''ساى' say" "kara taşlık yer." olarak tanımlamıştır. Türkler eskiden küçük taşlı kayalık nehir yataklarına, dağ derelerine say adını kullanırlardı, ki çoğunlukla bugünkü coğrafi adlar dizini ile kuru nehiryatağı, çakıl, sığ yer anlamındadır.

Ahmet Yesevi

Etkileri günümüze kadar ulaşan

Ahmet Yesevi

(Ahmet bin İbrahim bin İlyas Yesevi), 11. Yüzyılın ikinci yarısında bugünkü Kazakistan'ın Çimkent şehrinin doğusundaki Sayram kasabasında doğmuştur. Sayram, o dönemde önemli bir kültür ve ticaret merkezidir. Babasının ölümünden sonra, ablası ile birlikte Sayram yakınlarındaki Yesi'ye yerleşen Yesevi, burada "Arslan Baba" adlı bir Türk şeyhinden ilk eğitimini almaya başlamıştır. Türbesi Yesi yakınındaki Otrar'da bulunan Arslan Baba, rivayete göre; Muhammed'in emanet ettiği hurmayı

Ahmet Yesevi

'ye ulaştırmak görevini üstlenmiştir. Mezar-ı Şerif'te bulunduğu bir dönem, İmam Rıza'nın öğrencisi olduğu belirtilen Arslan Babanın, Yesevi'nin manevi yücelmesinde önemli bir yeri vardır. Eğitiminin ilk aşamasını tamamladıktan sonra dönemin en önemli merkezi olan ve değişik bölgelerden binlerce öğrencinin akınına uğrayan Buhara'ya giden Yesevi, burada dönemin önde gelen din bilginlerinden olan Şeyh Yusuf Hemedani'ye (Abu Yaqub Yusuf Hamdani) bağlanmıştır. Türbesi Merv'de bulunan Hemedani'den yoğun bir tasavvuf eğitimi alan Yesevi, Şeyhin dört halifesinden üçüncüsü olmuş ve ilk iki halifeden sonra şeyhinin yerine geçmiştir. Hamedani'den aldığı bir işaretle buradaki irşad makamını Şeyh Adülhalik Gücduvani(Arapça: اپدُل خهَلِق گَجَدوَنِ; Abdul Khaliq Gajadwani)'ye bırakarak Yesi'ye dönen Yesevi, büyük bir etki alanına ulaşacak olan Yeseviye Ocağı'nı kurmuştur. Abdülhalik Gücdüvani ise öğrencisi Muhammed Bahaüddin Nakşbend'i (Arapça: بَهَ ُد ضِن نَقسهبَند بُكهَرِ; Baha-ud-Din Naqshband Bukhari) yetiştirerek, o dönemde Yeseviye Ocağı dışında ortaya çıkan iki büyük tarikattan birinin öncülüğünü yapmıştır. Buhara'da kurulan Nakşibendiye (Arapça: النقشبندية, Farsça: نقشبندی, Osmanlıca: ﻪﻴﺪﻨﺒﺸﻘﻧ) tarikatı, zamanla Afganistan, Hindistan ve Anadolu'ya yayılmıştır. Yesevi, öğretisini hocası Arslan Baba'dan aldığı "ehl-i beyt" sevgisi ve bu doğrultudaki tasavvuf anlayışı üzerine kurmuştur. Bir Türk sufi tarafından kurulan bu ilk büyük "Türk tarikatı", önce Maveraünnehir, Taşkent ve çevresi ile batı Türkistan'da etkili olmuştur. Daha sonra Horasan, İran ve Azerbeycan'da yaşayan Türkler arasında yayılan Yesevi tarikatı, 13 yüz yıldan başlayarak göçlerle Anadolu'ya, oradan da Balkanlara ulaşmıştır.

Sayram

Ön

Tarih

Arap fetihi

Arap fetihi

Arap fetihi

Sayram'da Samaniler ve Karahanlılar

Ahmet Yesevi

Ahmet Yesevi

Ahmet Yesevi

Notlar

Dış bağlantılar

Kaynaklar

Sayram Gölü

Ahmed Yesevî

Çimkent

Türkiye'deki idare mahkemeleri

Türkiye'deki vergi mahkemeleri

Türkiye'deki bölge idare mahkemeleri

Karaçuk

Divan-ı Hikmet

Sayram

Sayram Hakkında Detaylı Bilgi

Ön

Tarih

Arap fetihi

Arap fetihi

Arap fetihi

Sayram'da Samaniler ve Karahanlılar

Ahmet Yesevi

Ahmet Yesevi

Ahmet Yesevi

Notlar

Dış bağlantılar

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar

Okuma Önerileri

Sayram Gölü

Ahmed Yesevî

Çimkent

Türkiye'deki idare mahkemeleri

Türkiye'deki vergi mahkemeleri

Türkiye'deki bölge idare mahkemeleri

Karaçuk

Divan-ı Hikmet