Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Sağım Sistemleri

Kısaca: Sağım sistemleri veya Otomatik Sağım Sistemleri, Süt Çiftliklerinde büyük ya da küçük baş hayvanların süt verimlerinin otomatik olarak sağılmasını sağlamak amacıyla geliştirilmiştir. Elle sağıma göre daha pratik olması sebebiyle tercih edilmektedir. Sağımı yapılacak hayvanların yanına giderek çalıştırılan sağım sistemleri Türkiye'de yoğun olarak kullanılmaktadır. Son zamanlarda özellikle devlet teşvikleri sayesinde, sabit sağım sistemleri de giderek yaygınlaşmaktadır. ...devamı ☟

Sağım sistemleri veya Otomatik Sağım Sistemleri, Süt Çiftliklerinde büyük ya da küçük baş hayvanların süt verimlerinin otomatik olarak sağılmasını sağlamak amacıyla geliştirilmiştir. Elle sağıma göre daha pratik olması sebebiyle tercih edilmektedir. Sağımı yapılacak hayvanların yanına giderek çalıştırılan sağım sistemleri Türkiye'de yoğun olarak kullanılmaktadır. Son zamanlarda özellikle devlet teşvikleri sayesinde, sabit sağım sistemleri de giderek yaygınlaşmaktadır. Sağım makineleri iki temel benzetim ile oluşturulmaya çalışıldı. Elle sağımı taklit eden sistemler ve buzağı emiş şeklini taklit eden sistemler geliştirildi. Günümüz sağım sistemleri buzağı emişini taklit etmektedir. Meme lastiğinin açık olduğu, yani sıkılmadığı anda memeye ulaşan vakum sebebiyle süt çıkışı olur ki, bu pozisyon buzağının emme anına karşılık gelmektedir. Unutulmamalıdır ki, buzağı sürekli ememez, ara ara nefes almak amacıyla emme hareketini durdurmaktadır. Meme başlığının sıkıldığı pozisyonda memeye giden vakum, lastiğin büzüşmesi sebebiyle kesilir ki, bu pozisyon buzağının nefes aldığı ana denk gelmektedir. Buradan çıkarılacak en önemli ders, sağım sisteminin yine hayvanları taklit ederek üretildiğidir. Diğer bir ifade ile, hayvancılık alanında mekanizasyonun artışında, doğal hayatı taklit etmekle çok ciddi ürünler/fikirler vücuda getirilebilir. İnek sayısı fazla, örneğin 10 ve daha çok olan işletmelerde makineyle sağım bir zorunluluktur. Sağım makinesi daha kaliteli süt elde edilmesine, işgücünün daha ekonomik kullanılmasına, otomasyona ve birim zamanda daha fazla inek sağmaya imkan verir. Bunların yanında süt üretiminin artmasına katkıda bulunur. Mekanizasyon olanağı olmayan ve işgücünden yoğun olarak yararlanılan işletmelerde, sağım için harcanan zaman daha fazla olmaktadır. Sağım makineleri çiftliklerde tüm diğer ekipmandan daha fazla kullanılır. Çiftliklerin günlük kazançlarının büyük bir kısmını sağlamalarına rağmen yine de sıklıkla ihmal edilirler. Sağım makineleri mastitis, sütteki toplam bakteri sayısı ve süt kalitesi üzerinde etkili olabilmektedir. Tüm mastitis vakalarının %6.6’sının direkt olarak sağım makineleriyle ilgili olduğu düşünülmektedir. Sağım makinesi temelde, meme başına aralıklı vakum uygulayan bir araçtır. Bu prensibin amacı, buzağının emme hareketinin sağladığı fiziksel olguları taklit etmektir. Sağım süresince sabit vakum seviyesi sağlanmalıdır. Pulzasyon sistemi meme çevresinde yeterli kan dolaşımını sağlamakla yükümlüdür. Yani pulsatör, sağımı yapmak için değil, memeye devamlı vakumun verilmesini engelleyerek, memede kan dolaşımının devam etmesini sağlamakla yükümlüdür.

Tarihçe

* M.Ö. 380 : Tarihte ilk sağım bulguları (buğday sapı sokarak sütün boşaltılması) Mısır’da M.Ö. 380 yılına kadar gider. Yani sağım sistemlerinin geçmişi 2480 yıl geriye uzanmaktadır. * 1836 : İlk sağım makinesi 1836 yılında patentlenmiştir. Memeye bazı kılcal tüplerin sokulması mantığı ile çalışmaktaydı. * 1851 : Vakumlu ilk sağım makinesi ise 1851’de patentlendi. İngiltere’de geliştirilen sistemde, el ile vakum oluşturuluyordu. * 1930 : İlk sağımhane amaçlı ayrı bir odanın bir işletme kurulması * 1952 : Yeni Zelenda’da ilk defa balık kılçığı sağımhane kuruldu. * 1970 : İneklerde elektronik/bireysel tanıma sistemi ilk defa kullanıldı. * 1992 : Hollanda da ilk robotlu sağım sistemi kuruldu.

Temel Parçalar

Vakum Pompası

Vakum pompası sağım sisteminin kalbidir. Kaliteden ödün verilmeyecek, bakımlarının çok düzenli yapılması gereken, bozulması halinde kesinlikle geçici çözümlerin üretilemeyeceği önemli bir ekipmandır. Vakum pompasının kapasitesi sağım için gerekenden daha çok olmalıdır. Vakumun sabit değerde kalması, sağlıklı sağım için önemlidir. Vakumun düşüşünü rezerv tankı engellerken, vakumun istenenden yüksek değerde olmasını ise regülatör engeller. Elde edilen fazlalık, rezerv tankında biriktirilir ve sistemde vakumun sağım için gerekli değerde kalması, düşmemesi garanti altına alınmış olur. Bu tank, sistemde oluşabilecek süt kaçaklarına karşıda, sıvının vakum pompasına ulaşmadan toplanmasına yardımcı olacaktır. Vakum tankı/rezerv tankı en az 15 litre hacimli olmalıdır. 1 kPa = 0.3 Hg 1 Hg = 3.33 kPa kPa : Kilo Paskal Hg : Civa Vakum pompası kapasitesi 50 kPa basınç altında 1 dakikada tahliye edilen havanın hacmi, litre olarak verilir. Regülatör, rezerv tankı ile sağım odası arasındaki vakum hattına takılır. Görevi, vakumun istenen X Hg’nin üstüne çıktığı durumlarda, sisteme hava girişi yaparak basıncın azalmasını sağlar. Ancak düşük vakum değerlerini yükseltmek amacıyla kullanılamaz. Regülatör filtresi düzenli olarak temizlenmelidir. Karşı ağırlıklı, yaylı ve membranlı olmak üzere 3 çeşit regülatör bulunmaktadır. Bir çiftlikte olası arızalara karşı, yedek bir regülatör bulunması beklenir. Vakum hava boruları aracılığı ile sağım odasına taşınır. Boru hattında hafiflik bir avantajdır, yapısal dayanıklılık önemli değildir. Plastik borular, boru hattında var olabilen bütün sıcaklıklarda 68 kPa’lık vakum ve 2 bar’lık iç basınca karşı dayanabilme kabiliyetindedir. Plastik borular galvanize çelik borulara göre, yüzeyleri daha iyidir ve hava akımına karşı daha az direnç gösterirler. Ayrıca paslanmadıklarından dolayı temiz tutulması kolaydır; fakat galvanize çelik borulara göre daha sık aralıklarla değiştirilmelidir. Bu boru hatları mümkün olduğu kadar az kıvrımlı olmalı ve daralma göstermemelidir. Süt hatlarında ise krom borular kullanılmalıdır. Devamı olmayan sonu kapalı hatlar olmamalıdır, çünkü temizlenmeleri zordur. Özellikle son duraklardan sonra borunun fazlaca devam etmesi, yıkanma sorunları ortaya çıkaracaktır. Zira yıkama sıvısı son durakta girdiği noktadan ilk durağa doğru hareket edecek, daha geride kalan yerlerde sütün sıçraması sonucu oluşan bulaşıkları temizleyemeyecektir. Süt hattının çapı, Sağımhanenin büyüklüğüne göre ayarlanmalıdır. Çok dar süt hatları sütün kolay taşınmasının engelleyeceği gibi, vakumun geçişini de engelleyecektir. Büyük çaplı süt hatlarında ise süt borunun alt tarafından akıp gidecek olsa da, aynı etki yıkama sıvısında da gözlemleneceği için, sıçramalarla oluşan bulaşıkların temizlenmesi zor olacaktır.

Pulsatör

Sağım, meme başlarına vakumun kontrollü bir şekilde vermesi ile sağlanmaktadır. Meme başlarına sürekli vakum verilmesi bazı meme hastalıklarına sebep olmaktadır. Bunun yerine vakumun aralıklarla kesilmesi ve kan dolaşımının sağlanması gerekmektedir. Vakumun aralıklarla kesilmesi pulsatörün görevidir. Mekanik pulsatör, yaylı mekanizme ve vakumun sürekli, devinimli çalışması ile vakumu belirli oranda keserek geçişine izin vermektedir. Elektronik pulsatörlerde ise vakum hattı demir bir ağırlıkla kapanırken, hattın tekrar açılması demir ağırlığın bobin aracılığı ile mıknatıslanma etkisi kullanılarak sağlanır. Her iki yöntemde de vakumun kesilmesi, sadece borunu kesilmesi ile sağlanamayacağı unutulmamalıdır. Vakum hattı kesildikten sonra, içeri hava girişi sağlanmazsa, kesilen taraftaki vakum değeri sabit kalacaktır. Sistemde her durakta bir pulsatör kullanılması genel kabul görmüş olmakla beraber, tüm sistem için tek bir pulsatör de kullanılabilir. Bu durumda, tüm duraklarda aynı anda sıkma/bırakma işlemi yapılacaktır, ve sağım bittikten sonra masaj sistemi ayrı duraklarda ele alınamayacaktır. Ayrıca sistemin başarıyla çalışması için, hava tahliye deliğinin yeterince büyük olması gerekir. Tüm bunların yanında sıkma/bırakma işleminin sadece bir saniye içerisinde gerçekleştiği düşünüldüğünde, sistemin yeterince hızlı tepki vermesi büyük önem taşımaktadır.

Sağım Pençesi

Sağım pençesi, dört adet meme başlığı ve bunların birleştiği pençe kesiminden oluşmaktadır. Dört memeden gelen süt birleşir ve süt hattına ya da süt ölçere aktarılır. Diğer taraftan pulsatörden kontrollü olarak vakumda meme başlıklarına iletilir. Pençe içerisinde hava boşaltım deliği bulunur. Bu hava deliği ile temin edilen hava, buradan geçen sütün akışını kolaylaştırır. Bunun anlamak için basit bir örnek verilebilir. Altı kapalı bir tüpün ağzından istenildiği kadar kuvvetli vakum uygulansa da, eğer içinde su varsa, bu su yukarı doğru yükselmeyecektir. Doğada boşluk yoktur, boşluk oluşturmak imkansızdır. Dolayısıyla bu delik, sütün akmasına imkan sağlamak üzere, sütü yerine havanın girmesini sağlamaktadır. Bu deliğin ikinci sıradaki işlevi ise, sağım bittikten sonra başlığın memeden ayrılmasına yönelik içeri hava girişini sağlamasıdır. Ancak otomatik çıkarıcıların olmadığı sistemlerde bu işlevi göremez, zira çıkarma işleminin yapılabilmesi için başlık üzerinde vana kapatılacak, delik ile ememe arasındaki ilişki kesilecektir. Sütün memeden hızla alınması önemlidir. Süt akışı ve süt kapasitesi arttıkça, pençe büyüklükleri de zamanla değişmektedir. Günümüzde 50cc’lik pençeler terk edilmişken, 500cc’lik pençeler dahi kullanıma alınmıştır. İç lastikler belirli kullanım süreleri sonunda esnekliklerini kaybedip çökerler. Bu durum iç lastiklerin aynı düzlemde sürekli olarak açılıp kapandıkları için meydana gelir ve ünite çıkarıldıktan sonra bazı ineklerde meme uçlarında neden yarılma görüldüğünü açıklar. İç lastikler çöktüğünde açılmaları daha uzun sürer. Böylece sağım zamanı uzar. Birçok sağıcı çöken iç lastikler değiştirilir değiştirilmez sağım zamanının uzadığını fark eder. Kimyasallar, özellikle klor ürünleri, lastiğin özelliğini değiştirir ve böylece iç lastiğin ömrünü azaltır. İç lastiğin pürüzlü iç yüzeyi, meme derisini aşındırabilir ve kesinlikle bakteri yuvasına dönüşür. Bu mastitis bulaşması riskini arttırır ve toplam bakteri sayısını etkileyebilir.

Mobil Sağım Sistemleri

Bir vakum pompası ve duruma göre bir ya da iki süt güğümü ve sağım demetinden oluşan, hareketli sağım araçlarıdır. Sadece elektriğe bağlamak suretiyle, herhangi bir yerde sağım işlemi otomatik olarak yapılabilir. Türkiye'de ortalama 30 hayvana kadar olan çiftliklerde yoğun olarak kullanılmaktadır.

Kilit Arkası Sağım Sistemleri

Kilit arkası sağım sisteminde, vakum hattı ve pulsatörler sabitken, sütün güğümlere sağılması sağlanır. Hayvanlar ahırın bir köşesinde, kitlenmek suretiyle sabitlenirler.

Sağımodası ve Sabit Sağım Sistemleri

Sağım odalarında ise hayvanlar duruş şekillerine göre paralel sistemler ya da balık kılçığı sistemler ile sağılabilmektedir. Genelde iki taraflı dizilen hayvanlar, bir anda sağılabilen hayvan sayısı ile sistemler isimlendirilmektedir. Örneğin 2x10 ifadesiyle anılan bir sistemde, 2 taraflı 10 sıra hayvan olmak üzere toplam 20 hayvan bir kerede sağılabilmektedir. Balık kılçığı sistemde, hayvanlar giriş yönlerine göre x derece açıyla duraklara yerleştirilirler. Bu yerleşim, sağım durak demirleri marifetiyle sağlanır. Paralel sistemlerde ise, hayvanlar yan yana dizilir, sağımcıya tam doksan derece açı ile yanaşma zorunluluğu getirilir. Hayvanların yerleşimi, sağımın çok dar bir alandan meme ulaşabilmesi, tekme atma riskleri her ne kadar sistemin kötü yanları olsa da, hayvanların çıkışları aynı anda hepsinin önündeki engelin kaldırılması şeklinde olduğu için hızlı çıkış olarak adlandırılmaktadır. Edindiğimiz genel kanı, müşteri de sırf “bir farklılık veriliyor” havası oluşturmak amacıyla pazarlandığı yönündedir. Her iki yöntemde de, en büyük sıkıntı, sağımı uzun süren bir hayvan sebebiyle bir taraftaki bütün hayvanların çıkış için beklemesidir. Örneğin bir tarafta 10 hayvan sağılırken, dokuzunun sağımı 5 dakikada bittiği halde, sadece bir hayvanın sağımı 10 dakika sürse, 9 adet duraktaki sağım ekipmanı 5 dakika kullanılmaz bir şekilde beklemektedir.

Rotary Sağım Sistemi

Sağım odalarının daha da gelişmiş hallerinde ise, rotary sistemler uygulanmaktadır. Belirli sayıda hayvan, dönme dolap benzeri bir mantıkla yatayda bir sisteme girer, sağım başlığı takılır ve sistem dönerek sıradaki diğer hayvanı içeri alır. Rotary sistemlerin kullanılmasında temel mantık, sağım süresinin kısalması ve bir sağımcının ne kadar büyük olursa olsun, sağıma yetişebilmesidir. Sürenin kısalması, balık kılçığı sistemlerde olduğu gibi bir hayvan sebebiyle diğer tüm durakları beklemek zorunda kalınmaması, ve hayvanları teker alınması sebebiyle ilaçlama ve meme takma işlemleri sırasında diğer hayvanların beklememesi ile açıklanabilir.

Sürü Yönetim Sistemi

Bir süt çiftliğinde temel fonksiyon süt üretimi olsa da, sütün sağılması sadece tüm faaliyetlerin bir neticesidir. Endüstriyel işletmelerde, süt verimini artırmaya yönelik her bir hayvanın ayrı ayrı takip edilmesi, kayıt altına alınması büyük önem taşımaktadır. Bu işlevler Sürü Yönetim Sistemleri tarafından yerine getirilmektedir. Çoğu gelişmiş sistemde, günlük kayıtlara ek olarak, hayvanların süt verimleri ve kızgınlıkları da ek cihazlar kullanılarak sağlanabilmektedir.

Sürü Yönetim Yazılımı

Süt üretiminin takibi, verim ölçümleri, stok takipleri, kuruya çıkarma, kızgınlık, döllenme, gebelik ve yavrulama takipleri, hastalık ve klinik teşhis kayıtları, tedavi ve ilaç kullanımı gibi işlevlerin sağlandığı, saha aygıtlarının yönetildiği sunucu yazılımıdır. Ayrıca tüm hayvan kayıtlarının etkin bir şekilde yönetimini hedefler. Hayvanların takibinde belirli tarihlerde uyarılar vermesi de sistem kullanımının en büyük faydası olarak düşünülmektedir. Örneğin, doğumuna 2 ay kalmış hayvanın kuruya çıkarılması, kızgınlık döneminin gelmesi, vb. gibi bireysel her hayvan için ayrı ayrı takip edilmesi gereken tarihler, kullanıcıya değişik yollarla hatırlatılabilmektedir.

Hayvan Kimliklendirme

Süt veriminin takip edilebilmesi için hayvanların kimliklendirilmesi çok önemli bir gereksinimdir. Bu amaçla RF teknolojileri kullanılarak, hayvanların kulağına, boyununa ya da ayağına uygulanan elektronik tagler vasıtasıyla, sağımhaneye giren hayvan, sistem tarafından tanınabilmektedir. Günümüzde, tanımlamanın daha yüksek başarımda olması sebebiyle boyunda kullanılan tagler daha yoğun olarak tercih edilmektedir.

Kızgınlık Takibi

Özellikle büyük baş hayvanlarda, doğru tohumlama zamanı, hormonel hareketliliğin bir sonucu olarak hayvan hareketliliğinde bir artış görülmektedir. Pedometre ismi verilen cihazlar ile bir hayvanın gün içerisinde ne kadar hareket ettiği sürekli takip edilebilmektedir. Elde edilen bu veriler üzerinden yapılan analizler neticesinde, hayvanın hormonel olarak doğru anda tohumlanması sağlanabilmektedir. Her ne kadar ilk çıkış ismi Pedometre - Adım Sayar olarak verilmiş olsa da, günümüzde her üç eksende de hareketliliğin takibi sağlanabilmektedir. Eski sistemlerde ayağa uygulanan cihazlar, günümüzde teknolojinin gelişmesine bağlı olarak hayvan boynuna da uygulanabilmektedir.

Robot Sağım Sistemleri

Otomatik Sağım Robotu, bir hayvanın istediği an robota yanaşarak sağım yaptırmasını sağlamaktadır. Hayvan yanaştığı zaman, hayvanın sağım boyunca zapt edilmesine yönelik kapıların kontrolü, memeler üzerinde temizliğin yapılması ve ilaçlanması, meme başlığının memelerin konumu tespit edilerek takılması, sütün vakum ve pulsatör kontrolünde sağılması, sağımın tamamlanması ardından memelerin tekrar ilaçlanması işlemleri Otomatik Sağım Robotu (OSR) tarafından gerçekleştirilmektedir.

Kaynaklar

Dış Bağlantılar

*Avrupalı üretici Deleval resmi web sayfası *Avrupalı üretici GEA resmi web sayfası *Türk üretici Algan Tarım resmi web sayfası *Türk üretici Çapar Makine resmi web sayfası

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Ev sineması
2 yıl önce

Ev sineması özel ses sistemleri ve büyük ekran televizyon (ya da projeksiyon) ile sinemada yaşanılan deneyimin ev ortamında yaratılmasıdır. Sinemadakine...
Eşzamanlılık denetimi
2 yıl önce

işletim sistemleri, çoklu işlemciler ve veritabanı alanlarında önemlidir. Hem yazılım hem de donanımdan meydana gelen bilgisayar sistemleri, esasen modüller...
Hareket iletim sistemleri
6 yıl önce

Hareket iletim sistemleri, olan hareketin doğası değişmeden mekanik enerjinin, bir nesneden diğer bir nesneye aktarılması söz konusudur. Bu enerji, doğrudan...

Hareket iletim sistemleri, Açı, Debriyaj, Diferansiyel, Mafsal, Moment, Motor, Otomatik şanzuman, Otomobil, Tekerlek, Şaft ve mafsal
Tıp
2 yıl önce

tıbbi antropolog Allan Young tıp sistemlerini “içleyici tıp sistemleri” (yani içeriye dönük) ve “dışlayıcı tıp sistemleri” (yani dışa dönük) olarak ikiye...

Tıp, Tıp
Sayısal sistem
6 yıl önce

için de kullanılmaktadır: Rakam sistemleri Değer sistemleri Günümüzde rakamların yazımında kullanılan en yaygın sistem, Türkçe için de kullanılan, Arap...
Mani alfabesi
2 yıl önce

u ve i’yi karşılayan sembollerle işaretlenmiştir. ^ a b Hatice Şirin User, Başlangıçtan Günümüze Türk Yazı Sistemleri, Akçağ, Ankara 2006, s. 42, 45...
Windows 8
2 yıl önce

Windows 8, Microsoft tarafından üretilen ve Windows NT işletim sistemleri ailesinin bir parçası olarak yayımlanan bir işletim sistemidir. Ürün 1 Ağustos...
Eski Uygur alfabesi
2 yıl önce

Günümüze Türk Yazı Sistemleri, Akçağ, Ankara 2006, s. 52-53. ^ a b Hatice Şirin User, Başlangıçtan Günümüze Türk Yazı Sistemleri, Akçağ, Ankara 2006...