Türkçe Bilgi: Seyyid Taha Efendi

Seyyid Taha Efendi (1864 - 1928) Son devir mantık, fıkıh, kelam, edebiyat ve astronomi bilgini. Hayatı Arvasizade Seyyid Taha Efendi, Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde ve Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarında yaşamıştır. Seyyid ve Hüseyin kolundandır. Moğol istilası sebebiyle Irak’tan Doğu Anadolu’ya yerleşmiş ve çok sayıda alim yetiştirmiş bir aileye mensuptur. Babası Halife Mustafa Efendi, Nakşi şeyhi, dedesi Seyyid Muhyiddin Efendi Başkale Müftüsü’dür. 1864’te o zaman Hakkari Sancağı’nın merkezi olan Başkale’de doğdu. Ağabeyi tanınmış İslam alimi Abdülhakim Arvasi’den okuyup icazetname (diploma) aldı. Önce Başkale’de ağabeyinin medresesinde ders verdi. Bir yandan da Hakkari Vilayeti’nde memuriyetlerde bulundu. Mahkeme azalığı, müderrislik, rüşdiye (ortaokul) ve idadi (lise) muallimliği yaptı. Gever (Yüksekova) Müftüsü oldu. 1904 tarihinde Van Vilayeti Nakibüleşraf Kaymakamlığı’na tayin edildi. 1908’de Hakkari Meb’usu seçildi. Donanma İane Cemiyeti’nin Ziraat Bankası’na bağlanmasına dair kanun teklifini hazırladı. Resmi dil tartışmalarında önemli açıklamalarda bulundu. 1912’de Meclis-i Meb’usan’ın feshi üzerine memleketine döndü. Hakkari Evkaf Müdürlüğü yaptı. 1915’te Rus işgali sebebiyle ailesiyle beraber Irak’a hicret etti. 1916’da Kerkük Medresesi müdürlüğü ve belagat müderrisliğine getirildi. Musul İdadisi’nde edebiyat ve Türkçe muallimliği yaptı. Memlekete dönerek 1918’de Van Müftüsü oldu. İstanbul’da izinli bulunduğu esnada 1919’da Sultan Vahideddin’in iradesiyle Medrese-i Süleymaniye (sonra Medresetü’l-Mütehassisin adını aldı) Fıkh-ı Şafii müderrisliğine tayin olundu. Aynı irade-i seniyye ile ağabeyi Seyyid Abdülhakim Efendi de bu medreseye tasavvuf müderrisi tayin edildi. Burada dört sene kaldı. 1920’de İzmir Payesi’ne ek olarak Mahreç Payesi aldı. 1920’de milli meclise Hakkari Milletvekili seçildiği halde, İstanbul’un işgali sebebiyle Ankara’ya geçemediği için istifa etmiş sayıldı. 1923-1924 arası Ankara’da Şer’iyye Vekaleti Heyet-i İftaiyye reisliği (Fetva Heyeti Başkanlığı), 1924-1928 arası da Heyet-i Müşavere Reisliği (Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanlığı) yaptı. Bu vazifede iken felç geçirerek 19 Eylül 1928 tarihinde vefat etti. Kalaba mezarlığına gömüldü. Burası iskana açılınca, Bağlum’a ağabeyinin yanına nakledildi. Dört çocuğu genç yaşta vefat etti. Türkçe’den başka mükemmel Arapça ve Farsça bilirdi.

Eserleri

nden hiçbiri basılmamıştır. Ayrıca çok talebe okutup defalarca icazet vermiştir. Abdürrahim Zapsu, Kirazlımescid İmamı Mesnevihan Seyyid Cemal Efendi, Kadıköy Müftüsü Seyyid Mekki Efendi kendisinden okumuştur. Aynı zamanda edip ve hattat idi. Astronomi üzerine derin bilgisi sebebiyle medreseden arkadaşı Kandilli Rasathanesi Müdürü Fatin Gökmen belirli konularda kendisine danışırdı. Eserleri * Edebiyatta Banet Suad Kasidesi’ne Türkçe şerh * Münazara ilminde Âdab-ı Gelenbevi’ye şerh * Mantıkta Burhan-ı Gelenbevi’ye şerh * Mantıkta Tezhibü’t-Tehzib * Belagatta Kalaidü’d-Darair * Astronomide Bahai’nin Teşrihü’l-Eflak’ine şerh Bibliyografya * Diyanet İşleri Başkanlığı Personel Arşivi’ndeki Şahsi Dosyası * Fahri Çoker, Kazım Öztürk, Türk Parlemento Tarihi III. Cilt I. Dönem Milli Mücadele ve T.B.M.M. birinci dönem 1919 - 1923 I. Dönem Milletvekillerinin Özgeçmişleri, TBMM Vakfı Yayınları; Modern Türkiye 1920-1938; Ankara, 1995. * Diyanet İşleri Başkanlığı Biyografik Teşkilat Albümü-Ankara 1989. * Sadık Albayrak, Son Devir Osmanlı Uleması, İstanbul 1981, V/481. * Tevfik Demiroğlu, Seyyid Taha, Sebil Mecmuası, Sayı: 16, 16 Nisan 1976, sayfa 15. * Kadir Mısıroğlu, İslam Yazısına Dair, 68-71; 2.b, İstanbul 1993. * Hasan Hüseyin Ceylan, Din/Devlet İlişkileri, 10.B, 2/251-253. * Mahir İz, Yılların İzi, 2. bs. İstanbul 1990. * Ayfer Özçelik, Osmanlı Mebusan Meclisi'nde "Türkçe" Tartışması, OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi), Sayı: 13, Sayfa: 213-226, Yıl: 2002.

Kaynaklar

Vikipedi

Seyyid Taha Efendi

Seyyid Taha Efendi Hakkında Detaylı Bilgi

Eserleri

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar