Deprem
Deprem Ming hanedanından İmparator Jiajing`in saltanatı zamanında olmuştur.Jeolojik verilere dayanarak yapılan modern tahminlere göre, depremin MSK (moment magnitude scale) ölçüsüne göre yaklaşık sekiz şiddetininde olduğunu tahmin edilmektedir. Tarihte en ölümcül deprem ve en ölümcül beşinci doğal felaket olmasına rağmen, daha büyük şiddette depremler de olmuştur. Artçıl şoklar ayda birkaç kere olmak üzere yarım yıl kadar sürmüştür[3]. Depremin merkezi Shaanxi`de bulunan Hua Dağı yakınındaki Hua ilçesidir (enlem 34.5, boylam 109.7).
Çin vakayinamelerinde şu şekilde anlatılır:
``1556 kışında, bir deprem felaketi Shaanxi ilçesi ve Shaanxi ilinde gerçekleşti. Hua ilçemizde çeşitli talihsizlikler meydana geldi. Dağlar ve nehirler yer değiştirdi ve yollar harap oldu. Bazı yerlerde zemin birden yükseldi ve yeni tepeler meydana geldi, bazı yerlerde ise birden bire çöktü ve yeni vadiler oluştu. Diğer yerlerde, aniden bir dere ortaya çıktı veya yer yarıldı ve su yolları açıldı. Birden tüm kulübeler, resmi daireler, tapınaklar ve şehir duvarları yıkıldı.``
Deprem Stel Ormanı`ndaki stellerin birçoğuna hasar vermiştir. 114 Kaicheng Taş Klasikleri`nden 40 tanesi depremde kırılmıştır[4].
Bilgin Qin Keda deprem sonucunda sağ kalmıştır ve ayrıntılarını kaydetmiştir. Deprem sonucunda şunu yazmıştır "Depremin ilk başında, içerideki insanlar hemen dışarı çıkmamalıdırlar. Çömelmeli ve şanslarını beklemelidirler. Yuva çökse bile, içinde bulunan bazı yumurtalar sağlam kalabilirler."[5] Bunun gösterdiği, içeride kalanların bazılarının sağ kalırken, birçok insanın kaçmaya çalışırken öldüğüdür.
Deprem Xi`an`da bulunan Küçük Vahşi Kaz Pagodası`nın yüksekliğinin 45 metreden 43.4 metreye düşmesine sebep olmuştur.
Lös mağaralar
O zamanlarda milyonlarca insan Lös Vadisi`nin olduğu bölgede yüksek tepelerde yapay lös mağaralarda yaşamaktaydılar. Lös rüzgarın uzun yıllar boyunca getirdiği ve yaylada biriktirdiği alüvyonlu toprağın ismidir. Milyonlarca yıl boyunca rüzgarın Gobi Çölü`nden getirmiş olduğu alüvyonlar yumuşak lös balçıklar oluşturmuştu. Lös erozyona yüksek derecede eğilimli bir topraktır, sudan ve rüzgardan kolayca etkilenebilmektedir. Lös Vadisi ve tozlu toprağı tüm Shanxi, Shaanxi, ve Gansu illerinin ve diğerlerinin bazı bölümlerini kaplamaktadır. Birçok insan, tepelerdeki Yaodong ismi verilen evlerde yaşamaktaydı. Bu, büyük ölüm sayısına sebep olan başlıca etmendi. Deprem toprak kaymaları nedeni ile mağaların yıkılmasına sebep olmuştur.Maliyeti
} Depremin sebep olduğu maddi zararın şu anki terimlerle ölçülmesi imkansızdır. Ancak ölü sayısı, geleneksel olarak 830.000 olarak belirtilmektedir. Mülk zararı ise hesaplanamayacak kadar büyüktür, iç Çin`in tüm bir bölgesi yok olmuştur ve bölgenin nüfusunun yaklaşık %60`ı ölmüştür. Zararın maliyeti, eksiksiz bir nükleer silahın patlamasının açacağı yıkıma eşit olurdu (yan etkileri hariç).Karşılaştırma
Ancak 1556 Shaanxi Depremi, Çin tarihinin en kötü felaketi değildir. Örneğin, 1959 ile 1961 yılları arasında Doğal Felaketlerin Üç Yılı`nda on milyonlarca Çinli ölmüştür.Notlar
Kaynaklar
- }
- ``Annals of China`` quoted from p.100 of ``30 Years` Review of China`s Science and Technology, 1949-79`` as seen on Google Print
