12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra Türkiye`de,kapatılan Cumhuriyet Halk Partisi`nin oylarını bünyesinde toparlamak maksadıyla kurulmuş olan siyasi partidir.Aynı kulvarda kurulmuş olan Halkçı Parti ve Sosyal Demokrasi Partisi`nin 3 Kasım 1983 tarihinde birleşmesiyle kurulmuştur.Partinin amblemi zeytin dallarıyla çevrelenmiş altıok olarak benimsenmişti.Sosyaldemokrat Halkçı Parti 18 Şubat 1995`te CHP ile birleşmiş böylece hukuki varlığı sona ermiştir
SHP ve Genel Seçimler
1987__________ 5.931.000________ 24,74______99 milletvekili1991__________ 5.066.571________ 20,75______88 milletvekili
SHP ve Yerel Seçimler
1989__________%28.67____652 Belediye Başkanlığı1994__________%13.53____436 Belediye Başkanlığı
Genel Başkanlar
- Aydın Güven Gürkan 1985-1986
- Erdal İnönü 1986-1993
- Murat Karayalçın 1993-1995
İdeoloji
SHP kapatılan CHP`nin yerine kurulmuş bir siyasal örgütlenmedir.Önceli olan SODEP ve HP`nin dolayısıyla CHP`nin oylarına talip olmuştur.SHP 1960`lı yıllardan itibaren oluşmaya başlayan Marksizm`den kaynaklanmayan Sosyal Demokrasi`nin dolayısıyla ``sol`` un temsilcisiydi.Ekonomi de katı devletçi anlayış yerine ``Karma Ekonomi`` den yana oldu.Piyasa ekonomisini destekledi ancak bu SHP`nin devletçiliği tamamen reddettiği anlamına gelmemektedir.SHP özelleştirmeye karşı her zaman mesafeli olmuştur.Siyasal hayatta bulunduğu sürece SHP Türkiye`de ki sosyal demokrat kesimin sözcüsü olmuştur.Emekçi yığınlara sempatiyle yaklaşmış ve haklarını gözetmiştir.Ancak tek başına iktidar olamaması programını tam anlamıyla uygulamasına engel olmuştur.Kürt sorunu konusunda diğer partilere göre daha özgürlükçü ve ılımlı olan SHP bu nedenle bazı çevrelerce eleştirilmiştir.Sosyaldemokrat Halkçı Parti Tarihi
12 Eylül müdahalesi sonrası ülkedeki tüm siyasi faaliyetler yasaklanmıştı.Büyük gözaltılar,siyasi davalar yaşandı.Bu arada yeni anayasanın hazırlıkları da sürüyordu.Nihayet 7 Kasım 1982`de anayasa halkoyuna sunuldu ve %91.3 oyla anayasa kabul edildi.Aynı oylamayla MGK ve Devlet Başkanı Kenan Evren de 7.cumhurbaşkanlığına seçildi.Seçimlerin 6 Kasım 1983`te yapılacağı açıklandı ve 1983 ortalarında siyasi faaliyetler serbest bırakıldı ancak MGK işleri sıkı tutuyordu.Parti kurulurken MGK`ya kurucuları veto etme yetkisi verildi.Bu yüzden kapatılan CHP`nin tabanına hitap eden Erdal İnönü`nün kurduğu SODEP seçimlere katılamadı.Öte yandan Adalet Partisi`nin ardılı olarak kurulan Büyük Türkiye Partisi ve Doğru Yol Partisi de vetolardan nasibini almıştı.Seçimlere Turgut Özal`ın başında bulunduğu ANAP,Necdet Calp`in başında bulunduğu Halkçı Parti ve Turgut Sunalp`in Milliyetçi Demokrasi Partisi katıldı.6 Kasım 1983 seçimleri sonucunda ANAP %45 oy alarak tek başına iktidara geldi ve Turgut Özal yeni hükümeti kurdu.(ANAP:212,HP:117,MDP:71) CHP seçmenine seslenen Halkçı Parti %30 oy almıştı.
24 Mart 1984 yerel seçimlerini de ANAP kazandı.Bu defa SODEP ve DYP`de seçimlere katıldı.SODEP,ANAP`ın ardından ikinci sırayı aldı.CHP oylarının SODEP`te toplanacağı anlaşılıyordu.13 Nisan 1984`te toplanan SODEP 1.Küçük Kurultayı`nda Genel Başkan Erdal İnönü solda tek çatının şart olduğunu söyledi.Temmuz ayında SODEP lideri İnönü ve HP lideri Necdet Calp birleşme konusunda prensipte anlaştıklarını açıkladılar.1985 Haziran ayında Aydın Güven Gürkan Halkçı Parti genel başkanı seçildi ve birleşmeden yana olduğunu açıkladı.Hatta Gürkan birleşmeye 1985 yılında son CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit`in eşi Rahşan Ecevit tarafından kurulan Demokratik Sol Parti`nin de dahil olmasını istedi ancak ret cevabı aldı.
SODEP-HP Birleşmesi
26 Eylül 1985`te Gürkan ve İnönü SODEP-HP birleşme protokolünü imzaladılar ve yeni partinin adını Sosyaldemokrat Halkçı Parti olarak açıkladılar.HP kurultay toplanarak partinin adı SHP olarak değiştirildi.Ardından toplanan SODEP kurultayında parti feshedildi ve SHP`ye katıldı.30 Mayıs 1986`da SHP 1.Kurultay toplandı ve Erdal İnönü genel başkan seçildi.İnönü daha sonra 26 Eylül 1986`da yapılan araseçimlerde milletvekili seçilerek TBMM`ye girdi.SHP bu seçimlerde %22 oy almıştır.
Referandum
6 Eylül 1987`de ANAP iktidarı 12 Eylül idaresince getirilen siyasi yasakların kaldırılması için referanduma gitti.Kılpayı bir farkla yasakların kaldırılması kabul edildi.(EVET:%50.1,HAYIR:%49.8)Başbakan Turgut Özal daha bu sonuç ortaya çıkmadan önce Kasım ayında erken seçime gidileceğini açıkladı.13 Eylül`de Bülent Ecevit DSP`nin başına geçti. Süleyman Demirel de DYP başkanlığını devraldı.
29 Kasım 1987 Genel Seçimleri
29 Kasım 1987 genel seçimlerinde ANAP ikinci kez tek başına iktidara geldi,oy oranı düşmüştü ama çoğunluğu yine de kazanabilmişti.ANAP bu seçimlerde %36 oy alarak 292 milletvekili kazandı.SHP %24 ile 99 ,DYP ise %19 oyla 59 milletvekilliği kazandı.Bülent Ecevit`in başına geçtiği DSP %8.5 oy almış ancak %10 barajını aşamayarak meclis dışında kalmıştı.Aynı şekilde MÇP ve RP`de TBMM dışında kaldı.Ecevit bu sonucun ardından bir süre siyasetten çekildi.İnönü-Baykal Çekişmesi
25 Haziran 1988`de Erdal İnönü SHP genel başkanlığına yeniden seçildi. Ancak partiye Deniz Baykal grubu hakim oldu.Deniz Baykal SHP genel sekreteri seçildi. 26 Mart 1989 yerel seçimlerinde SHP kazandı.SHP;İstanbul,Ankara ve İzmir belediye başkanlıklarıyla 39 ilin belediye başkanlığını kazanmıştı ayrıca il genel meclisi seçimlerinde %28.8 oy almayı başarmıştı.SHP ve DYP ANAP iktidarının meşruiyetini kaybettiğini halkın desteğini yitirdiğini ve bu nedenle genel seçimlerin yenilenmesi gerektiğini savunmaya başladılar.Turgut Özal 9 Kasım 1989`da Kenan Evren`den boşalan cumhurbaşkanlığına SHP ve DYP`nin muhalefetine rağmen seçildi. 12 Aralık 1990`da İnönü ile Demirel buluştu, ortak bildiri imzalayarak erken seçim istediler.Bu arada SHP içinde İnönü-Baykal mücadelesi yaşanıyordu.Eylül 1990`da Genel Başkan Erdal İnönü ile anlaşmazlığa düşen Genel Sekreter Deniz Baykal bu görevinden istifa etti.29 Eylül 1990`daki SHP 6.Olağanüstü Kurultayında Erdal İnönü ve Deniz Baykal karşı karşıya geldi.Ancak İnönü 504 oyla genel başkanlık seçimini kazandı.Deniz Baykal ise 405 oy aldı.SHP Genel Sekreterliği`ne Hikmet Çetin seçildi.Ancak parti içinde Baykal`ın muhalefeti bitmedi.Haziran 1991`deki olağan kurultayda İnönü-Baykal bir defa daha karşı karşıya geldi.Ancak bu kez de kazanan İnönü oldu,üçüncü tur oylamada İnönü 534,Baykal 451 oy aldı.SHP`nin 44 kişilik parti meclisine Baykal listesinden 15,İnönü listesinden ise 28 kişi seçildi.Hikmet Çetin Tekrar genel sekreter seçildi.
Turgut Özal`ın cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından ANAP içinde de iktidar mücadelesi yaşanıyordu.Mesut Yılmaz Haziran 1991`de ANAP genel başkanı seçildi ve parti Ekim`de erken seçimlere gidilmesini kararlaştırdı.
20 Ekim 1991 Genel Seçimleri ve CHP`nin HEP`lilerle İttifakı
20 Ekim 1991 seçimlerini DYP kazandı.DYP:178,ANAP:115, SHP:88,RP:62,DSP:7)
DYP %27 oy almıştı,SHP %20 oy alabilmiş ve üçüncü sıraya gerilemişti,1989 yerel seçimlerinde elde edilen başarı bu defa çok uzaktaydı.Bu en fazla parti içi muhalefetin işine yarayacaktı.SHP seçimlere Halkın Emek Partisi (HEP) ile birlikte katıldı.Seçimlerden sonra TBMM açılışında Kürt kökenli milletvekillerinin Kürtçe yemin etmeye kalkışması ortalığı karıştırdı.21 Mart 1992 Nevruz Bayramı`nda çıkan olaylar sonucunda da SHP içindeki HEP kökenliler partiden istifa ettiler.HEP hakkında kapatma davası açılınca DEP kuruldu ancak her ikiside daha donra kapatıldı.(11 Mayıs 1994`te HEP ve DEP mensupları HADEP`i kurdular)
Hükümeti kurma görevi DYP Genel Başkanı Süleyman Demirel`e verildi.Demirel DYP-SHP koalisyon hükümetini 20 Kasım 1991`de kurdu.SHP Genel Başkanı Erdal İnönü Başbakan Yardımcılığı görevini almıştı.
25-26 Ocak 1992`deki 7.Olağanüstü Kurultay öncesinde Deniz Baykal ve İsmail Cem birlikte ``Yeni Sol`` adlı bir kitap yayımladıladılar.SHP`nin yeniden yapılandırılmasını öngördüler.7.Olağanüstü Kurultayda İnönü ,Baykal`ı bir kez daha yendi ve genel başkanlığa seçildi
Haziran 1992`de 12 Eylül döneminde çıkartılmış olan kapatılan siyasi partilerin aynı adla tekrar açılmasını engelleyen yasa kaldırıldı.SHP içindeki muhalefet hareketinin önde gelen ismi Deniz Baykal ve diğer CHP kökenliler CHP`yi tekrar açma kararı aldılar.9 Eylül 1992`de CHP tekrar açıldı.SHP`den ayrılan bir grup milletvekili CHP`ye geçti.Genel Başkan Erdal İnönü,CHP`nin SHP`ye katılmasını istese de CHP`liler aksi tezi savundular.
1993`te Cumhurbaşkanı Turgut Özal`ın ölümü üzerine Başbakan Süleyman Demirel cumhurbaşkanı seçildi.Koalisyon ortağı SHP Demirel`in seçilmesi için DYP`ye destek verdi.Ardından DYP`nin başına geçen Tansu Çiller`in kurduğu hükümette SHP koalisyon ortaklığına devam etti.Haziran 1993`te Genel Başkan İnönü siyaseti bırakacağını açıkladı.Eylül`de toplanan kurultayda Murat Karayalçın genel başkanlığa seçildi.
1994 yerel seçimlerine sol partiler üç parça halinde girdiler.Bir önceki yerel seçimin galibi olan SHP çok büyük oy yitirdi ve elinde bulundurduğu büyük şehirlerde seçimleri kaybetti.Bunun üzerine sol partilerin birleşmesi gündeme geldi.DSP buna yanaşmadı ancak CHP olumlu yanıt verdi.18 Şubat 1995`te toplanan SHP-CHP ortak kurultayında partinin feshine ve CHP`ye katımasına karar verildi.
