Gemi
Kurtuluş buharlı gemisi 1883'te İngiltere'de 76,5 m.lik ve 2.735 groston kapasiteli bir kuru yük gemisi olarak inşa edilmiştir. Çeşitli isimler ve bandıralar altında hizmet ettikten sonra 1924'te Kalkavan kardeşler deniz taşımacılığı şirketi tarafından satın alınarak Türkiye Cumhuriyeti bandırasına kayıtlı ilk gemilerinden biri olmuştur. Kalkavanlar, gemiyi 1934'te bir başka armatör firma olan Tavilzade kardeşlere satmış ve "Kurtuluş" ismi bu dönemde verilmiştir. Kurtuluş vapuru 1941'de büyük açlık yaşayan Yunanistan'a sevkedilecek insani yardımın taşınması için hükümet tarafından kiralanmıştır.Misyon
Yunanistan, Nisan 1941'de Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi Almanyası tarafından işgal edilmesinden ve Britanya Deniz Kuvvetleri tarafından tesis edilen ablukadan sonra büyük bir açlık yaşamıştır. Bu dönem Yunan tarihine "Büyük Açlık" (Yunanca'da μεγάλος λιμός) tanımı ile geçmiştir. Bu açlık felaketi dönemin Yunan kaynaklarına göre 70.000 kişinin, çağdaş tarihçi Mark Mazower'e göre ise 300.000 kişinin ölümüne neden olmuştur. Inside Hitler's Greece: The Experience of Occupation, 1941-44, by Mark Mazower, Yale University Press, 1995. ISBN 0-300-08932-6 Türkiye'nin Batı Anadolu sahil şeridinde, açlıktan ölüm tehlikesi ile karşı karşıya kalmış Yunanlıların küçük motorlarla adalardan Türkiye'ye geldikleri ve kendilerine yiyecek verildiği yaşlılar tarafından günümüzde de anlatılır.Bu süreçte, Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, daha 19 yıl öncesinde bizzat savaştığı Yunanlılara her türlü insani yardımın yapılması talimatını veren kararnameyi imzalamıştır. Türkiye böylece Yunanistan'a yardım eli uzatan ilk ülke olmuştur. Kızılay tarafından organize edilen ülke çapında bir kampanya ile toplanan gıdalar İstanbul'a sevkedilmiş ve her tarafı büyük Kızılay işaretleri ile boyanmış SS Kurtuluş gemisi tehlikeli sefere hazırlanmıştır. Britanya hükümetinin başlangıçta ablukadan geçiş izni vermekte isteksiz davranmasına rağmen, Türkiye'nin de abluka bölgesi içinde olduğu ve dolayısıyla aynı abluka alanının içinde gıda sevkiyatı yapılabileceği mantığına dayalı bir ara formül bulunmuş, verilen izin üzerine SS Kurtuluş ilk seferine çıkmak için 6 Ekim 1941 tarihinde Karaköy iskelesinden demir almıştır. Gıda malzemeleri Pire limanında Kızılhaç'a teslim edilmiştir. Sonraki aylarda Yunanistan'a üç sefer daha yapan SS Kurtuluş, toplam 7.100 ton gıda yardımı taşımıştır.
SS Kurtuluş beşinci seferinde, Marmara Adası kuzey sahilinde, Saraylar köyü açığında fırtınaya yakalanarak kayalıklara çarpmış ve 21 Şubat 1942 sabahı batmıştır. 34 kişilik mürettebat karaya çıkarak kurtulabilmiştir. Batığın bulunduğu noktanın karşısındaki burun günümüzde, SS Kurtuluş'un hatırasına, Kurtuluş Burnu olarak adlandırılmaktadır.
SS Kurtuluş'un kaybına rağmen Türkiye yardımlarını sürdürmüş, SS Dumlupınar, SS Tunç, SS Konya, SS Güneysu, SS Aksu gemileri insani yardımı 1946'ya kadar Yunanistan'a taşımıştır. Bunlardan SS Dumlupınar, 13-16 yaşları arasında 1.000 kadar hasta Yunanlı çocuğu İstanbul'a getirmiş ve bu çocuklara savaşın sonuna kadar Türkiye'de bakılmıştır.
Film
Araştırmacı yazar ve film yönetmeni Erhan Cerrahoğlu SS Kurtuluş gemisinin hikayesinin belgeselini hazırlamaya 2005 yazında başlamış ve enkazın yeri uzman dalgıç Prof. Erdoğan Okuş ve ekibi tarafından tespit edilmiştir.Sponsorları arasında Kültür ve Turizm Bakanlığı, İstanbul Ticaret Odası ve Olympic Airlines'ın bulunduğu, Çetin Tekindor'un seslendirdiği "Kurtuluş Vapuru Belgeseli" ilk kez vizyona giren görüntüler, İstanbul, Atina ve Marmara Adası'nda vatandaşlarla ve bu arada Yunanlı tarihçi Georgeos Margaritis ile yapılmış röportajları içermektedir. Film, çekimi esnasında teknesinin Karadeniz'de alabora olması ile vefat eden Prof. Erdoğan Okuş'a ithaf edilmiştir.
Dış kaynaklar
- "Kurtuluş vapuru belgeseli", belgesel film, 2006, Yön. Erhan Cerrahoğlu & Prof. Erdoğan Okuş
- SS Kurtuluş belgeseli internet sitesi
- NTV
- Yunanistan tarihi
Kaynaklar
* Vikipedi
