Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Subjonktif

Kısaca: subjonktif kip, genelde yan cümlelerde kullanılan bir fiil kipidir. Dilek, duygu, olasılık, hüküm, görüş, gereklilik veya henüz gerçekleşmemiş bir eylem gibi, çeşitli gerçekleşmemiş durumları ifade etmek için kullanılır. Bazen konjonktif kip veya şart kipi olarak da değinilebilir, konjonksiyonları (bağlaçları) izlediği için. Subjonktifin kullanımına dair ayrıntılar dilden dile farkeder. ...devamı ☟

subjonktif kip, genelde yan cümlelerde kullanılan bir fiil kipidir. Dilek, duygu, olasılık, hüküm, görüş, gereklilik veya henüz gerçekleşmemiş bir eylem gibi, çeşitli gerçekleşmemiş durumları ifade etmek için kullanılır. Bazen konjonktif kip veya şart kipi olarak da değinilebilir, konjonksiyonları (bağlaçları) izlediği için. Subjonktifin kullanımına dair ayrıntılar dilden dile farkeder. Subjonktif kip Türkçede, emir kipi, dilek-şart kipi, gereklilik kipi ve istek kipine karşılık gelir. Ancak yabancı dillerdeki subjonktif kip ile Türkçedeki kipler arasında bire bir ilişki olmadığı için burada subjonktif kip terimi kullanılacak ve bu bakış açısıyla diğer diller karşılaştırılacaktır. ==Hint-Avrupa dilleriProto-Hint-Avrupaca Günümüz Hint-Avrupa dillerine dayanarak restore edilmiş

Proto-Hint-Avrupaca

dili, çoğu dil ailesinin atası sayılan hipotetik bir dildir. Bu diller arasında Roman dilleri, Kelt dilleri,

Cermen dilleri

, Slav dilleri, Hint altkıtasınını çoğu dilleri, İrani diller bulunur. Birbiriyle yakın ilişkili iki kipi vardır: subjonktif ve optatif (istek kipi). Bu atasal dilden türemiş çoğu yavru dilde bu iki kip birleşmiştir. Hint Avrupacada, subjonktifi oluşturmak için fiilin ünlü almaşmasında (ablaut, apophony, ) e-sınıf yapı ile oluşturulurdu, fiil köküne *-e- or *-o- tematik ünlüsü eklenirdi, şahıs ekleri ile birlikte. Subjonktif, Hint Avrupacadaki, farazi veya gerçeğe ters düşen (karşıolgusal) durumlar için kullanılan irrealise karşılık gelir. Optatif kip, *-ieh1 veya *-ih1 ekiyle (laringeal bir ses ile beraber) oluşturulurdu. Optatif, ikincil şahıs çekim eki klitik kümesini kullanırdı. Optatif, dilek veya ümitleri ifade etmek için kullanılırdı. Hint-Avrupa dillerinden sadece Arnavutça, Zentçe, Eski Yunanca, Sankritçe ve kısmen Eski Slavca, subjonktif ve optatif kipleri ayrı ve paralel tutmuştur. Ancak, Sanskritçede subjonktif kullanımı sadece Vedik dilinin en eski zamanlarında bulunur, optatif ve emir kipleri daha ender kullanılır. Bu dilin daha sonraki dönemlerinde (M.Ö. 500'den sonra), subjonktif kullanımdan düştü ve onun yerine optatif ve emir kipleri kullanılır oldu, veya Latincede olduğu gibi, optatif ile birleşti. Ancak, subjonktifin birinci şahıs biçimleri, emir kipine aktarılarak kullanılmaya etti, çünkü emir kipi (Yunancada da olduğu gibi) birinci şahıs için karşılığı yoktu.

Cermen dilleri

Cermen dilleri

nde, subjonktif haller genelde eski optatiflerden meydana gelir. Almancada, subjonktifler tipik olarak -e soneki ile, ve çoğu zaman i-umlaut ile belirtilir, bu da, diğer Hint-Avrupa dillerinde olduğu gibi, *-i- sonekinin eski optatif kipinin bir kalıntısı olduğunu gösterir. Eski Norveççede, çoğu subjonktif yapıda -i kullanılır: grefr ("o kazar"), grafi olur ("o kaza"); kuvvetli fiilerin subjonktif türevlerinde bir i-umlaut bulunur. Aşağıdaki tablolar Eski Norveççede grafa (“kazmak”) fiilinin çekimlerini göstermektedir. Şimdiki zaman Geçmiş

İngilizce

Modern

İngilizce

deki subjonktif çeşitli bağlamlarda kullanılır, fiilin biçimi söz konusu eylem zamanı için normalde olduğundan farklı şekilde yazılır. Özneden bağımsız olarak, şimdiki zamana veya geçmişe ait dilekleri ifade etmek için kullanılan that yan cümlelerindeki şimdiki zaman subjonktifi, mastarın (infinitive) yalın halidir (yani önünde "to" olmaz). Dolayısıyla, "to go" (gitmek) fiilinin simdiki zaman subjonktifi "I go", "you go", "he/she/it go", "we go", "they go"dur. Örneğin, "It was required that he go to the back of the line" ("onun kuyruğun sonuna gitmesi gerekti"); buna karşın indikatif (bildirme veya haber kipi) kullanıldığında "Everyone knows that he 'went' to the back of the line" ("herkes onun kuyruğun sonuna gittiğini biliyordu"). Şimdiki zaman subjonktifine örnek: "It is required that he 'go' to the back of the line" (Onun kuyruğun arkasına gitmesi gerekiyor); bildirme kipi kullanılsa "Everyone knows that he goes to the back of the line" ("herkes onun kuyruğun sonuna gittiğini biliyor").

İngilizce

subjonktif ayrıca karşıolgusal yan cümlelerde de bulunur, böyle durumlarda subjonktif fiil tarafında kastedilen zamandan öncesi bir zamana karşılık gelen indikatif zaman eki kullanılır. Eğer şimdiki zamana karşıolgusal olarak değiniyorsa buna geçmiş subjonktif denir, eğer geçmiş zamana karşıolgusal olarak değiniyorsa buna önceki geçmiş zaman (pluperfect) subjonktif denir. Ana cümle fiili "wish" (dilemek)'i takip eden that yan cümlelerinde bulunur: "I wish that she were here now" ("diliyorum ki (keşke) o şimdi burada ola") ; "I wish that she had been here yesterday" ("diliyorum ki (keşke) o dün burada olaydı"). Ayrıca, olmayan veya olmamış bir durumla ilgili if yan cümlelerinde bulunur: ("If she were here right now, ..." "O şu anda burada olaydı..." ; "If she had been here yesterday, ..." "O dün burada olaydı..."). Gelecek zaman subjonktifi olarak adlandırılan bir diğer tip subjonktif biçim, gelecekle ilgili şüpheli olasılıklı if cümlelerinde kullanılır; şahıs veya özne sayısından bağımsız olarak, "if I were to go" ("gidecek olursam") biçimi kullanılır. Aşağıdaki tabloda "Şimdiki zaman subjonktif" ve "geçmiş zaman subjonktif" terimleri fiilinin biçimine ait terimlerdir ve eylem zamanına karşılık gelmezler. (Önceki geçmiş zaman subjonktifi tabloda gösterilmemiştir, eğer eylemin karşıolgusal zamanı geçmişte ise, had ve geçmiş zaman ortacı (past participle) kullanılır.) Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere, beş durumda subjonktifin biçimi bildirme kipinden ayırdedilebilir: # Şimdiki zamanda herhangi bir fiilin üçüncü tekil şahıs çekiminde; # Şimdiki zamanda "be" fiilinin tüm örneklerinde; # Geçmiş zamanda "be" fiilininin birinci ve üçüncü tekil şahıs çekiminde; # Tüm fiillerin gelecek zamanda tüm şahıs çekimlerinde; ve # Tüm fiiler için, şimdiki zamanın olumsuzunun her şahsı için. Ancak, eğer subjonktif ve bildirme biçimleri aynıysalar zaman referansları genelde farklı olur. "To be" fillinin bu kadar ayırdedilebilir olmasının nedeni, bu fiilin Modern

İngilizce

deki biçimleri, üç farklı Eski

İngilizce

fiilden türemiş olmasıdır: beon (be, being, been), wesan (was, is, wast), ve waeron (am, art, are, were, wert). Bazı modal yardımcı fiillerin geçmiş subjonktif biçimi olur. Örneğin, will bildirme fiilinin (He will come tomorrow, "o yarın gelecek" örneğindeki gibi) subjonktifi would dur, I wish that he would come tomorrow ("dilerim ki (keşke) o yarın gelecek ola"). Benzer şekilde, can belirtili fiilinin (He can do it now, "o şimdi bunu yapabilir") subjonktif hali could dur (I wish that he could do it now, "dilerim ki (keşke) şimdi o bunu yapabile"). Ve shall belirtili fiilinin (I shall go there, "Ben oraya gideceğim") subjonktif hali should dur (If I should go there,...." "Ben oraya gitmeliysem..." Eski Modern

İngilizce

de, geçmiş zaman subjonktif kip, geçmiş zaman belirtili kipinden sadece "to be" filli sayesinde değil (günümüz Modern

İngilizce

sinde olduğu gibi), ayrıca her fiilin ikinci tekil şahıs çekimi ile de ayırdedileibilirdi. Örneğin, bildirme kipi thou sattest (sen oturuyorsun), ama subjonktif thou sat ([1] sen otura). Ancak, thou öznesinin kullanıldığı bazı metinlerde, fiilin sonuna -est veya -st bazen eklenir; örneğin Shakespeare ve onun döneminden yazarların eserlerinde thou beest sıkça görülür. Güncel

İngilizce

de subjonktif kullanılması gereken durumlarda daha gayrı-resmi olmak için belirtili kip kullanılması yaygındır. Örneğin "If I were you..." ("ben senin yerinde olsam..." yerine "If I was you...", veya "The doctor recommended (that) he give up smoking" ("doktor sigarayı bırakmasını önerdi") yerine "The doctor recommended (that) he gives up smoking".

Latin ve Roman dilleri

Latince subjonktif başlıca optatif biçimden (istek kipi) oluşur; özgün subjonktif biçimlerin bazıları Latince'nin gelecek zamanını oluşturmuştur, özellikle üçüncü çekimde. Latince subjonktiflerde genelde bir yüksek ünlü olması (belirtili kipte alçak ünlü olmasına rağmen) eski optatif kipteki *-i- ekinin bir belirtisidir. Örneğin Latince rogamus ("soruyoruz") subjonktifte rogemus ("soralım") olur. Latince 1. Çekim Şimdiki Zaman Subjonktif Latince 2. Çekim Şimdiki Zaman Subjonktif Latince 3. Çekim Şimdiki Zaman Subjonktif Latince 3.IO Şimdiki Zaman Subjonktif Latince 4. Çekim Şimdiki Zaman Subjonktif Subjonktif kip, Portekizce, İspanyolca, ve İtalyancadaki hemen her fiil için ve

Fransızca

daki bazı fiiler için belirgin bir biçime sahiptir. Tüm bu dillerin subjonktifi onlara Latinceden mirastır. Latincede subjonktif kip, yukarıda belirtildiği üzere,

Proto-Hint-Avrupaca

ses kümelerinin hem şekil hem de kullanımlarını kendinde birleştirir, özgün subjonktif ve optatif kip de dahil olmak üzere. Çoğu durumda, Roman dilleri subjonktifi

İngilizce

gibi kullanırlar; ancak, subjonktifin başka kullanımları da vardır. Örneğin,

İngilizce

genelde dilek ifadeleri için may veya let kullanır (örneğin "let it snow", "kar yağsın"). Roman dilleri bu durumlar için subjonktif kullanır;

Fransızca

da, örneğin, "Qu'il neige" ("kar yağsın") ve "Qu'ils vivent jusqu'à leur vieillesse" ("ihtiyarlıklarına kadar yaşasınlar") denir. Ancak, birinci çoğul şahıs için bu diller emir kipi kullanırlar:

İngilizce

de "Let us go" şeklinde söylenen "Hadi gidelim"

Fransızca

da "Allons-y" olarak söylenir. Ayrıca, örneğin başında "gerçi" olan (veya ima edilen) çeşitli yan cümlelerde Roman dilleri subjonktif kullanırlar:

Fransızca

: Bien que je sois vieux, je me sens jeune; Türkçe "(Gerçi) yaşlı olsam da kendimi genç hissediyorum".

Fransızca

Fransızca

 fonetiğin orijinal Latince'den beri geçirmiş olduğu büyük değişikliklere, ve pekçok çekim ekinin artık düşmüş olmasına rağmen, subjonktif kip, dilde yerini korumuştur. Çoğu fiilin subjonktif hali fonetik bakımdan çok belirgindir: örneğin bildirme kipindeki je sais ("ben biliyorum") ve onun subjonktif karşılığı que je sache ("benim bilmem"). (Ancak, şimdiki zamanda çoğu fiilin belirtili kipleri ve subjonktif kipleri tekil şahıslar için aynı okunur: je parle konuşuyorum hem şimdiki zaman belirtili kip hem de şimdiki zaman subjonktiftir.) Subjonktifin kullanımı çoğu bakımdan

İngilizce

ye benzer: *Gereklilik: Il faut qu'il 'comprenne' ça.: "It is necessary that he understand this.": "Bunu anlaması gereklidir." *Dilek: ''Vive la reine !: "Long 'live' the queen!": "Yaşasın Kraliçe!" Ama bazen benzemez: *Dilek: Que la lumière soit !: "'Let there be' light!" : "Işık olsun!" ("ışık ola!") *Bazı altcümlelerde: **Bien que ce soit mon anniversaire... "Even though it 'is' my birthday...": "Benim doğum günüm olsa da" **Avant que je ne m'en aille... : "Before I 'go away...": "Ben gitmeden önce"

Fransızca

da ayrıca bir düzensiz subjonktif biçim vardır: Bu biçim, eski, resmi veya edebi yazımda kullanılır. Ana cümlenin geçmiş zamanda olduğu durumda, yan cümledeki şimdiki zaman subjonktifi yerine kullanılır: *Türkçe: "Konuşması' gerekliydi" *

İngilizce

: It was necessary that he speak.'' (şimdiki zaman subjonktif). *Gündelik

Fransızca

: Il était nécessaire qu'il 'parle.''' (şimdiki zaman subjonktif) *Eski, resmi veya edebi

Fransızca

: Il était nécessaire qu'il parlat. (düzensiz subjonktif) Ayrıca, eski, resmi veya edebi yazımda, eksik (imperfect) ve pluperfect subjonktifler, kondisyonel ve kondisyonel perfect'in "ikinci biçimi" olarak işlev görürler, bu durumlarda hem prostasis (şart cümlesinin şart kısmı) hem apodosis (şart cümlesinin ikinci kısmı) için kullanılırlar. Ancak, günümüz gramercileri conditional perfect'in ikinci biçimi" terimini reddederler, bunun akıl karışıklığına yol açtığına düşündükleri için, onun yerine sadece subjonktif kip teriminin kullanılmasını tercih ederler: *Türkçe: Bilseydik, onu engelleyebilirdik. *English: Had we known (önceki geçmiş zaman subjonktif), we could have prevented'' (tamamlanmış koşul) it. *Everyday modern French: Si on l''avait su' (belirtili önceki geçmiş zaman), on 'aurait pu''' (tamamlanmış koşul) l'empêcher. *Eski, resmi veya edebi

Fransızca

: L'eussions-nous su'' (önceki geçmiş zaman subjonktif / tamamlanmış koşul, ikinci biçim), nous l''eussions pu''' (önceki geçmiş zaman subjonktif / tamamlanmış koşul, ikinci biçim) empêcher. ==Sami Dilleri== Standart/edebi Arapçada filin geniş zaman ('') halinin '' (منصوب) olarak adlandırılan bir subjonktif hali vardır. Çoğu biçiminde, belirtili geniş zaman (imperfect indicative) çekiminden farklıdır: belirtili kipte "u" varken, subjonktifte "a" olur, belirtili kipte "na" varken, subjonktifte birşey olmaz (2. ve 3. çoğul dişi şahıs hariç, bunlarda "na" korunur). *Belirtili 3 tekil erkek şahıs: yaktubu "o yazar / o yazıyor / o yazacak" → Subjonktif yaktuba "o yazsın / yazmalı" *Belirtili 3 çoğul erkek şahıs: yaktubūna "onlar yazar" → Subjonktif yaktubū "onlar yazsın" *Belirtili 3 çoğul dişi şahıs: yaktubna "onlar yazar" → Subjonktif yaktubna "onlar yazsın" Subjonktif "ki"li altcümlelerde kullanılır, andan sonra: urīdu an aktuba "yazmak isterim". Ancak, şartlı ve rica cümlelerinde, "giderse" veya "gitsin" gibi, eksik (imperfect) halin bir diğer biçimi olan majzūm kullanılır. Çoğu Arapça lehçesinde, belirtili ve subjonktif arasında bir fark vardır ama bu bir ön ek aracılığıyla olur. Levanten Arapçasında belirtili kipte "b-" vardır, subjonktifte bu yoktur: * 3 tekil erkek huwwe byuktob "o yazıyor / o yazar / o yazacak" → yuktob "yazsın / yazmalı" * 3 çoğul erkek homme byukotbu → yukotbu Fas Arapçasında ka- veya ta- kullanılır. Mısır Arapçasında çekimli fiilerin önüne (law "eğer") or (momken "yapsın") * (Law' /Momken enti tiktebi. "Eğer /Belki yazarsın") * (Law' /Momken enti ktebti . "Eğer /Belki yazardın") * (Law' /Momken enti konti tektebi."Eğer /Belki yazabilirim") * (Law' /Momken enti ḥatktebi. "Eğer /Belki yazacaksın")

İbranice

İbranice

de kelime sonundaki sesli harfler tarih öncesi çağlardan beri kalkmıştır, bu yüzden indikatif, subjonktif ve jussiv (emir kipi) arasındaki farklılıklar Eskit Ahit

İbranice

sinde dahi nerdeyse görülemez. Medial ve final yarı-sesliler için bazı kalıntılar vardır, yaqūm (o kalkar / o kalkacak" ile yaqom (o kalkabilir) ve yihye (o __ olacak) ile yehi(o __ olabilir) örneklerinde olduğu gibi. Modern

İbranice

de bu durum daha da öteye gitmiştir, yaqom ve yehi gibi terimlerin eskimesi ile. Bunlar yerine, subjonktif yerine gelecek zaman (önek çekimli) kullanılmakta, genelde cümleciğin başına şe- edatı getirilerek (

Fransızca

daki que kelimesine benzer şekilde). *"ש'יבוא'" (Şeyavo'') — "gelsin" veya "Gelse" *"אני רוצה שיבוא" (Ani rotzeh şe'yavo'') — "O gelsin istiyorum" (sözlük tercümesiyle, "istiyorum ki o gelecek' ") Eski Ahit subjonktifi, "olmak" (להיות — lihyot, יהי/תהי or יהא/תהא) ve "yaşamak" (לחיות — likhyot, יחי/תחי) fiillerinin 3. tekil çekimde varlığını sürdürmektedir, genelde edebi kullanımda: *"'יחי' המלך" (Y'khi ha-melekh) — "'yaşasın' Kral! " ==Macarca== Macarcanın bu kipi genelde terbiyeli talep ve dilekler için kullanılır. İmperatif (emir), konjonktif (şart) and subjonktif (dilek) kiplerinin sonekleri aynıdır. Bu yüzden genelde konjonktif - subjonktif kip olarak adlandırılır. Örnekler: * Add nekem! – 'Onu bana ver.' – talep * Menjünk! – 'Gidelim.' – öneri * Menjek? – 'Gideyim mi?' – öneri/soru * Menj! – 'Git!' – talep Yukarıda talep olarak belirtilen emir olarak anlaşılmaz, terbiyeli ama kesin bir istektir, ama "verir misin" kadar nazik değildir. Subjonktif ekteki karakteristik harf -j- harfidir, belirli konjonktif çekimdeki ekler tekil iyelik eklerine çok benzer, çünkü onlar da -j- ile başlar Bu kipin olağan dışı bir özelliği, ikinci tekil şahıs için bir kısa bir de uzun biçim olmasıdır. Düzgün fiillerde bu fiilin belirsiz ve belirli haller için farklıdır: belirsiz hal sadece -j eklenmesini gerektirir, oysa uzun biçimde -jél eklenir (örneğin, yukarıdaki menj örneği için uzun biçim: menjél). Belirli halin kısa biçimi ile uzun biçimi arasına da iki harf farkeder. -jad, yerine -d eklenir) yukarıdaki örnekte add yerine adjad olması gibi) -t ile biten fiiller durumunda birkaç grup istisna vardır. Subjonktif kipte, bu harf ve ondan önceki harfe dair kurallar oldukça karmaşıktır (bkz. Macarca fiiller). ==Ayrıca bakınız== *Şartlı cümle *Şart kipi *IEmir kipi *Altcümle == Notlar ==

Dış bağlantılar

*

İngilizce

de subjonktif Englishpage.com sitesinde subjonktif kullanımı hakkında rehber *

İngilizce

de subjonktif hakkında akademik görüşler * Macarca subjonktif HungarianReference.comsitesinde subjonktif kullanımı hakkında rehber * Subjonktif'e başlangıç (İspanyolca dili için) * Almanca'da subjonktif *[2] Roman Dillerinde subjonktif konusunda Hugh Wilkinson'makaleleleri

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.