Taşköprülüzadeler
Kısaca: Taşköprülüzadeler Osmanlılar zamanında büyük alimler yetiştiren aile. Moğol istilası sebebiyle İran taraflarından gelip Kastamonu'nun Taşköprü kasabasına yerleşen bu aile Taşköprülüzadeler adıyla Ünlü oldu. Taşköprülüzade ismiyle tanınan Osmanlı alimleri şunlardır: Taşköprülü Mustafa Efendi: Osmanlı alimlerinden. İsmi Mustafa bin Halil, lakabı Muslihiddin'dir. Şakayık-ı Nu'maniyye sahibi Taşköprülüzade AhmedUsameddin Efendinin babası, Yavuz Sultan Selim Hanın hocasıdır. Taşköprü'de doğ ...devamı ☟
Taşköprülü Mustafa Efendi: Osmanlı alimlerinden. İsmi Mustafa bin Halil, lakabı Muslihiddin'dir. Şakayık-ı Nu'maniyye sahibi Taşköprülüzade AhmedUsameddin Efendinin babası, Yavuz Sultan Selim Hanın hocasıdır. Taşköprü'de doğduğu için Taşköprülü diye Ünlü olmuştur. 1453 (H.857) senesinde Kastamonu'ya bağlı Taşköprü'de doğdu. 1528 senesinde İstanbul'da vefat etti.
Küçük yaştan itibaren ilim tahsiline başlayıp, önce babasından ve amcası Molla Muhammed Nikari'den ilim öğrendi. Bursa'da Molla Derviş Muhammed'den ilim tahsil edip yüksek dereceye ulaştı. İstanbul Sahn-ı Seman (Fatih) Medresesi müderrislerinden Molla Behaüddin'den, Molla Manisavizade, Kadızade ve Hocazade'nin hizmetlerinde bulunup ilim öğrendi ve akranlarından üstün oldu. Bursa Esediyye Medresesinde, Ankara Ak Medresede, Üsküp İshak Paşa Medresesinde, Edirne Halebiyye Medresesinde müderrislik yaptı. Padişah İkinci Bayezid Hanın dikkatini çekip, Şehzade Yavuz Sultan Selim'e hoca tayin edildi. Daha sonra Amasya, Bursa ve İstanbul'daki çeşitli medreselerde müderrislikte bulundu. Yavuz Sultan Selim padişah olup Haleb'i fethedince hocasını Haleb kadılığına tayin etti. Fakat babasının “Kadı olma!” vasiyeti sebebiyle gitmek istemediğini padişaha arz etti. Bunun üzerine İstanbul Sahn-ı Seman (Fatih) Medreselerinden birine müderris tayin edildi. Daha sonra Bursa'daki Sultaniyye Medresesinde ve tekrar Sahn-ı Seman Medreselerinde müderrislik yapıp ilim öğretti. 1528 senesinde vefat etti.
Güzel ahlak ve derin ilim sahibi olan Taşköprülü Mustafa Efendi cömert ve kerem sahibiydi. Vakitlerini ibadetle ve ilim mütalaa etmekle kıymetlendirirdi.
Eserleri:
1. Beydavi Tefsiri'nin bir kısmını şerh eden risalesi.
2. Sadruş-Şeria adlı eserin bazı kısımlarına yazdığı haşiye.
3. Risaletün fil-Feraiz.
4. Risaletün fi Halli Hadis-il-İbtida.
Taşköprülüzade Ahmed Usameddin Efendi: Osmanlı Devletinin yetiştirdiği en büyük alimlerdendir. İsmi Ahmed, lakabı Usameddin, künyesi Ebü'l-Hayr'dır. Taşköprülüzade diye Ünlü olmuştur. Babası Muslihuddin Mustafa Efendi, Yavuz Sultan Selim Hanın hocasıydı. 1495 senesinde Bursa'da doğdu. 1561 senesinde İstanbul'da vefat etti.
Taşköprülüzade Ahmed Efendi, ilim sahibi bir zatın oğlu olduğu için küçük yaşından itibaren ilim öğrenmeye başladı. İlk tahsilini babasından gördükten sonra, zamanının alimlerinden Molla Alaüddin Yetim'den amcası Kıvamüddin Kasım'dan, Fenarizade Muhyiddin Çelebi'den ve Seydi Muhyiddin Efendi gibi alimlerden akli ve nakli ilimleri öğrendi ve bu alimlerden icazet (diploma) aldı. Tasavvufta Nakşibendiye yoluna girip, bu yolun büyüklerinin sohbetinde bulundu.
Yavuz Sultan Selim Han zamanında Dimetoka'da Oraç Paşa Medresesine müderris tayin edildi. Kanuni Sultan Süleyman zamanında İstanbul'da Hacı Hüseyinzade Medresesinde, Üsküp İshak Bey Medresesinde, İstanbul Edirne ve Bursa'daki çeşitli medreselerde müderrislik yaptı. İlim öğretip, talebe yetiştirdi. 1545 senesinde Bursa kadılığına tayin edildi. 1551 senesinde İstanbul kadılığına yükseltildi. Ömrünün sonuna doğru gözlerinden rahatsızlandı. Kadılık vazifesinden emekliye ayrılıp kendi evine çekildi. İbadetle meşgul oldu ve yazdığı eserlerini temize çektirdi.
1561 senesinde İstanbul'da vefat etti. aşıkpaşa Mahallesinde Seyyid Velayet türbesi civarında defnedildi. Mezarı duvarla çevrilmiştir.
Eserleri: Osmanlılar zamanında Anadolu'da yetişen alimlerin büyüklerinden olan ve güzel ahlak sahibi olan Taşköprülüzade Ahmed Usameddin Efendinin eserlerinden bazıları şunlardır:
1. Şakayık-i Nu'maniyye: Osman Gazi'den başlayarak, Kanuni Sultan Süleyman devrinde 1558 senesine kadar yetişen alim ve evliyaların hal tercümelerinin anlatıldığı bu eser padişahların sayısına göre on tabakaya ayrılmıştır. Eserde 371 alim ve 150 evliya olmak üzere toplam 521 kişinin hal tercümesi yer almaktadır. Bu esere birçok zeyiller (ekler) yazılmıştır. Şakayık-i Nu'maniyye Osmanlılar devrinde bu konuda yazılan ilk eserdir. Eser Türkçedir.
2. Miftah-üs-Seade ve Misbah-üs-Siyade fi Mevduat-ul-Ulum: Birçok ilim ve fen kollarını ve her ilimde yazılmış eserleri açıklayan kıymetli bir eserdir. Oğlu Kemaleddin Mehmed Efendi tarafından bazı ilaveler yapılarak Mevduat-ül-Ulum adıyla Türkçeye tercüme edilmiştir.
3. Nevadir-ül-Ahbar fi Menakıb-il-Ahyar; Sahabe-i kiram evliyaullah, müctehid alimler ve fen alimlerinden bahseden bir eserdir.
4. Haşiyetü ala Haşiyeti Seyyid Şerif ala Şerh-it-Tecrid: Kelam ilmine dairdir.
5. Şerh-ul-Ahlak el-Adudiyye.
6. Risaletün fil-Feraiz.
7. Risaletün fil-Kazai vel-Kader.
8. El-Cami fil-Mantık.
9. Şerh-i Hadis-i Erbe'in.
10. Risalet-üş-Şifa fi Deva-il-veba.
11. Tabakat-ül-Fukaha.
12. Muhtasarun fi İlm-in-Nahv.
13. Şerh-ul-Cezeri fi İlm-il-Kıraat.
Taşköprülüzade Kemaleddin Efendi: Osmanlılar devrinde yetişen alimlerden. İsmi Muhammed, lakabı Kemaleddin'dir. Taşköprülüzade Ahmed Üsameddin Efendinin oğludur. 1552 (H. 959) senesinde İstanbul'da doğdu. 1622 senesinde İstanbul'da vefat etti.
İlk öğrenimini babasından aldı. Zamanın alimlerinden ilim tahsil edip, akli ve nakli ilimlerde yükseldikten sonra, Şeyhülislam Ebüssü'ud Efendinin hizmetine kavuştu. Uzun müddet tefsir okudu. 1568 senesinde mülazim (stajyer) oldu. 1576 senesinde Unkapanı Medresesine müderris olarak tayin edildi. İstanbul'daki çeşitli medreselerde müderrislik yaptıktan sonra Selanik Medresesine nakledildi. 1592 senesinde Üsküdar kadılığına ve aynı sene içinde Haleb Kadılığına tayin edildi. 1595 senesinde Şam, 1596 senesinde tekrar Haleb Kadılığına getirildi. Daha sonra sırasıyla Bursa, Kahire, İstanbul Galata, Selanik ve İstanbul kadılıkları vazifesinde bulundu. 1603 senesinde Anadolu Kadıaskerliğine 1612 senesinde Rumeli Kadıaskerliğine tayin edildi. Daha sonra Gelibolu Kadılığı ve tekrar Rumeli Kadıaskerliği yaptı. 1620 senesinde Sadrul-Ulema ünvanına terfi etti. İkinci Osman Hanın Lehistan Seferine katıldı. Boğdan'a vardıklarında hastalandı. İstanbul'a dönmek üzere yola çıktıklarında İshakçı denilen yerde vefat etti.
İstanbul'a getirilerek aşıkpaşa Mahallesinde Seyyid Velayet türbesi civarında babasının kabri yanına defnedildi.
Yüksek ilim ve güzel ahlak sahibi olan Taşköprülüzade Kemaleddin Efendi birçok eseri Arapçadan Türkçeye tercüme ettiği gibi şiirle de meşgul olmuştur.
Eserlerinden bir kısmı şunlardır:
1. Mevduat-ül-Ulum: Babası Taşköprülüzade Usameddin Ahmed Efendinin yazdığı Miftah-üs-Seade adlı Arapça eserin Türkçeye tercümesidir. İki cilt olup, Osmanlı-Türk dilinde kitabiyat (bibliyografya) ilmine dair yazılan eserlerin en önemlilerindendir. 1895 senesinde İkdam Gazetesi matbaasında basılmıştır. Piyasada mevcuttur. Bu kitabı okuyan anlayışlı ve insaflı bir kimse İslamiyetin yirmi ana ilmini ve bunların kollarından seksen ilmi; bu ilimlerin alimlerini ve herbirinin yazdığı kitapları görerek, durmadan, yılmadan yazan İslam alimlerinin çokluğu ve her birinin ilim deryasına dalmadaki maharetlerine hayran kalmaktan kendini alamaz.
2. Kehf Suresi Tefsirine Haşiyesi.
3. Risale-i Hüseyin-i Vaizi Tercümesi.
4. Tercüme-i Tarih-i Kaht-ı Mısır.
5. İddetül Eshab-il-Bidaye ven-Nihaye.
6. Kaside-i Bürde'ye yazdığı tahmis (beşleme).
7. Tarih-i Safi: Osmanlılar, Abbasiler ve Muhtelif hükümdarlardan bahseden tarih kitabı.
8. Kitab-ül-İstiab fi Marifet-il-Eshab Tercümesi: Üç bin beş yüz sahabinin hal tercümesini içine alır.
Kaynak: Rehber Ansiklopedisi
Bu konuda henüz görüş yok.
