metropol(birden fazla ilçeden oluşuyorsa her ilçe
kendi sayfası olmalı)-semt köy;
küçük harfler kullanılmalı; kategori yaratır -->|idari = ilçe Gerekli; Bağlı olduğu ilin ismi; kategori yaratır --> |il_ismi = Ağrı Birimin bağlı olduğu idare: İl-ilçe --> |bağlı_idare = İl |bağlı_idare_ismi = Ağrı Birimin en üst makamı Vali-Kaymakam-Belediye başkanı-Muhtar;
Eyer makam politik ise partisi-->|başkan_sıfatı = |başkanı = |başkan_parti = birimin en eski tarihi millattan (öncesi-M.Ö. veya M.S.) --> |Kuruluş_öncesi = |Kuruluş_yılı =
- yüzölçüm ***** -->
- Nufus Bilgileri ***** -->
ilin->ilçeleri; içelerin->Semtleri;
içelerin->kazaları; şehir->semt -->|bağlı_tipi = |bağlı_olanlar1 = |bağlı_olanlar2 = |bağlı_olanlar3 = |bağlı_olanlar4 = |bağlı_olanlar5 = |bağlı_olanlar6 = |bağlı_olanlar7 = |bağlı_olanlar8 = |bağlı_olanlar9 = |bağlı_olanlar10 = |bağlı_olanlar11 = |bağlı_olanlar12 = |bağlı_olanlar13 = |bağlı_olanlar14 = |bağlı_olanlar15 = |bağlı_olanlar16 = |bağlı_olanlar17 = |bağlı_olanlar18 = |bağlı_olanlar19 = |bağlı_olanlar20 = |bağlı_olanlar21 = |bağlı_olanlar22 = |bağlı_olanlar23 = |bağlı_olanlar24 = |bağlı_olanlar25 = |bağlı_olanlar26 = |bağlı_olanlar27 = |bağlı_olanlar28 = |bağlı_olanlar29 = |bağlı_olanlar30 = |bağlı_olanlar31 = |bağlı_olanlar32 = |bağlı_olanlar33 = |bağlı_olanlar34 = |bağlı_olanlar35 = }}
Taşlıçay, Ağrı ilinin bir ilçesidir. Türkiye İran transit yolu üzerinde, Murat nehrinin kuzey kıyısında kurulmuştur. Doğudan Diyadin ve Doğubeyazıt, kuzeyden Tuzluca, batıdan Ağrı ve Hamur, güneyden Erciş ile çevrilidir. Alanı 798 km kare, deniz seviyesinden yüksekliği 1660 m. dir.
Ağrı`nın orta kesiminde yer alan ilçenin büyük bölümü 2000 metreden yüksek dağlarla kaplıdır. Kuzey ve güneyde uzanan dağlar, orta bölümünde Murat vadisi ile ayrılır. Arazi volkaniktir. Kuzeyini Aras Güneyi sıradağlarının üzerindeki Perili dağının güney uzantıları ve Ziyaret tepesi (2800 m), güneyini Aladağ, güney batı kesimini de Kandil dağının doğu bölümü ile çevrilidir.
İlçe`nin en yüksek noktası, güneydeki Aladağ üzerinde bulunan Muratbaşı (Koçbaşı) (3510 m) dağıdır. Diğer yüksek noktaları şunlardır: Kuzeyde Ziyaret tepesi 1800 m., Balık gölü dağı 3159 m., güney doğuda Rüzgar tepesi 2828 m., güney batıda Kandil dağı 2750 m. çevresindeki dağlık alanlardan alçak olan orta bölümdeki dalgalı düzlükler, çöküntü alanı ve Murat`ın aşındırdığı yerlerdir.
Bir yayla görünümünde olan bu orta bölüm, tarıma en elverişli alandır. Buraya Taşlıçay ovası da denir. ilçe`de kara iklimi egemendir. Yazlar sıcak, kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer. Yüksek yerlerde kar kalınlığı 1 metreyi bulur. Aladağ`ın 2700 m.den yüksek yerleri kalıcı kar ve buzlarla kaplıdır. Yağmurlar ekseri ilkbahar ve sonbaharda görülür. Kışın yağan kar, nisan ayı başına kadar yerde kalır. Doğal bitki örtüsünü ağustosa kadar yeşil kalan otluklar teşkil eder. Orman yoktur, sadece Murat nehrinin kıyısındaki çalılıklar vardır.
İlçe`nin en önemli akarsuyu doğu-batı yönünde akan Murat Nehridir. Murat suyu kuzey ve güneydeki dağlardan kaynaklanan derelerle beslenir. Murat nehrine kuzeyden Boti çayı, Büyük çay, Mirzehan çayı; güneyden Kubik çayı, Geldüş suyu ve Didem çayı karışır. Bu sular ilkbaharda karların erimesi ve yağmur sayesinde oldukça gür akarlar. Taşteker regülatörü hariç, Murat`tan sulama işlerinde faydalanılmaz. Sinek ve Aladağ`ın yüksek kesimlerinde görülen ve yazın sulak çayırlarla yeşillenen yaylalar önemli hayvancılık alanlarıdır.
Buralara çoğunlukla Doğubeyazıtlılar yaylaya çıkar. Yaz mevsimlerinde yaylalar geçici birer köy yerleşmesi ve mesire yeri görünüşü yansıtır. Türkiye`nin en yüksek göllerinden biri olan Balık gölünün yarısı Taşlıçay`ın sınırları içindedir. Bu set gölünde sazan ve alabalık bulunur; gölün ve çevresinin manzarası ilgi çekicidir. Burası mesire yeridir. Kuzeydeki perili dağın yamaçlarında, yanı balık gölüne yakın yerlerde Sodo, Tırşo ve Turna buzul gölleri yer alır.
Halk Tarım ve Hayvancılıkla geçinir. Taşlıçay, Güneyde Aladağ, kuzeyde Sinek yaylalarının birbirine çok yaklaştığı alanda olduğundan arazisi engebelidir. Bu yüzden tarıma elverişli yerleri azdır. Bu durum, ekonomiyi engellemiştir. şeker pancarı ekilir, tahıl tarımı, kuçuk ve büyük baş hayvancılığı yapılır. Yerli ırk sığır ile Morkaraman koyun beslenir. Süt, peynir ve yağ üretimi önemlidir. Hayvan ürünleri ve canlı hayvan ticareti yapılırsa da, bunların çoğu Ağrı`da pazarlanır. Son yıllarda kümes hayvancılığı, besicilik ve arıcılık gelişmiştir. çok koyun beslenen dağ köylerinde halı, kilim, yastık gibi dokumanlar yapılır.
Ekonomi
Az da olsa meyve yetiştirilir, Bostan ekilir. iklimin sertliği nedeniyle bitkisel üretim çeşitlenmemiştir. Taşlıçay ilçe olduktan sonra yavaş yavaş gelişmeye başladı, fakat yetersiz kaldı. Köy sayısının azlığı, Ağrı`ya yakınlığı ve halkın ekonomik gücünün sınırlı oluşu yüzünden ticaret hayatında durgunluk gözlenmektedir. ilçe maden yönünden de fakirdir.M.T.A. tarafından Murat nehri kıyısında maden suyu kaynağı tespit edilmiştir.
Tarihçe
İlçe merkezinin güneyinde bulunan höyük, buranın eski bir yerleşim merkezi olduğu izlenimini vermektedir. Ancak Taşlıçay`ın tarihine ilişkin yeterli bilgi yoktur. Aşağı Toklu, çöğürlü, Tanrıverdi köylerinde küçük çapta kaleler varsa da tahrip edildikleri gibi, tarihi kaynaklarda adları geçmemektedir.Taşlıçay`ın en eski tarihe sahip yeri, Taşteker (üçkilise) dir. Taşlıçay Diyadin arasında Murat nehrinin güney kıyısındaki bu köyün tepesinde Urartuların Güneş tapınağı vardı. Buraya, XIX. yüzyıl Osmanlı - Rus savaşlarında Ruslar tarafından yerleştirilen Ermeniler de bir manastır yapmışlardı. Nuh`un mezarının da burada olduğuna ilişkin bir söylenti vardır. Urartulardan sonra ilçe toprakları Sakaş, Karduk ve Arsaklı Türklerinin, Romalıların, Sasanilerin kontrolünde kaldı. 750`den itibaren Abbasilerin egemenliğine giren bölge, içte bağımsız idarilerce, dıştan Abbasilere bağlı yönetildi. Murat vadisindeki yol güzergahında bulunan ilçe torakları, birçok kavmin ve Türk akıncılarının geçiş yolu oldu. 1064`te Selçuklu Türklerinin eline geçti, 1071 Malazgirt Zaferinden sonra Selçuklu Devletinin sınırları içinde kaldı. 1243 Kösedağ Savaşından sonra ilhanlıların, bunların da Anadolu`dan çekilmesiyle; Celayirlilerin, Timur`un, Karakoyunlu ve Akkoyunlu Türkmen devletlerinin yönetimine girdi. 1502-1514 yılları arasında Safevilerin eline geçti.
çaldıran Zaferi (1514) ile birlikte Osmanlı topraklarına katıldı. iran Safevilerinin sınır tecavüzleri sonucunda 1578`te tekrar geri alındı. 1585 tarihli Osmanlı Mufassal Tapu defterinde gösterilen şelve Sancağının dört nahiyesinden biri Kumluca`dır. Taşlıçay, 1828-1829, 1854-1856, 1877-1878 Osmanlı Rus savaşlarında Rus işgaline uğradı. 1885`te asayiş karakolu kuruldu. 1892`de bucak merkezi oldu. Birinci Dünya Harbinde yeniden Rus işgaline uğrayan ilçe, 1917`de Rusların geri çekilmesiyle Ermeni zulmüne maruz kaldı. önceleri Diyadin`e bağlı Aşağı Taşlıçay adıyla bir bucak olarak yönetilirken 4.3.1954 tarih ve 6324 sayılı kanunla ilçe yapıldı.
}
