Kısaca: Tomarlı (Vanaza), Kars ilinin Arpaçay ilçesine bağlı bir köydür. ...devamı ☟
Tomarlı (Vanaza), Kars ilinin Arpaçay ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
Tomarlı (Vanaza) en eski yerleşim yerlerinden biridir.Köyün yerli ahalisi AzerbaycanTürkleri’nin bir kolu olan Karapapak (Terekeme) boyuna mensuptur. Kısaca Tomarlı köyü tarihini incelediğimizde; Tomarlı köyü Azerbaycan Türklerinin Avşar koluna mensup olan Nadir şah’ın Osmanlılar üzerine yürümesi sırasında tarihe şahitlik etmiştir. 1734 tarihinde Kafkasya seferine çıkan NadirŞah Gence’yi kuşattı. Muvaffak olamayıp, Kars’a geldi. Osmanlıların Doğu Seferindeki başkumandanı Köprülüzade Abdullah Paşaya yenildiyse de, 1735’te Arpaçay Savaşında Türk ordusunu yenerek Gence, Tiflis ve Revan kalelerini ele geçirdi. 1739 tarihinde tekrar Kafkasya ya bir sefer yaptı. Dağıstan’a kadar ilerledi. 1743 tarihinde Osmanlı devletine karşı düzenlediği son savaşta Kars’ı kuşattı. 1744’te şehri alamadan geri çekildi. Gence-Tiflis üzerine yürüdü. Tiflis üzerine yürürken Tomarlı köyünde bulunan Sarıgalaça ve Mağara adı verilen yerleri Nadir Şah Avşar mekan tutmuştur. Nadir Şah’ın ordusunun merkezi Arpaçay düzlükleridir. Kuvvetlerinin bir kısmını o zamanlar Hıristiyan (Ermeni) olan Sarıgalaça adı verilen Kaleye bir kısmını Sarıgalaça’nın arkasına Karakale köyü istikametine diğer bir kuvvetinide Polatköyü istikametinde olan mağara adı verilen Kalenin arkasına yerleştirdi. Bu gün ilgaroğlu şamil ve şahnalı’nın evlerinin arkasında yukarıya doğru çıkıldığında kale komutanları’nın hanımları için yapılan yazılık saraylar vardı. Yapılan savaşlar sonucunda bu Kaleler ve çevresindeki köyler yakılıp, yıkılıp, darmadağın edilmiş harabe hale gelmiştir. Daha sonrasında kaleler onarılamamıştır. Kalelerin yamacında yapılan arkeolojik kazılar sonucu çıkan insan ve hayvan kemikleri yerleşim yerine ait belgeleri sunmaktadır. Vanazadaki kalelerin ve eteğindeki köylerin tamamen yıkılıp tahrip olmasından sonra uzun bir müddet bölge harabe olarak kaldı Hıristiyan olan bu kalelerin yıkılışından sonra tamamen Osmanlı hakimiyeti altına giren bu topraklara. Ata yurtları Ruslar tarafından işgal edilen Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan’da yaşayan Rus hakimiyetini kabul etmeyen Karapapak Türkleri yerleşmeye başladı. Tomarlı köyüne ilk yerleşen aile halen Tomarlı köyünde yaşayan Bektaş ailesi olmuştur.sonrasında ise Gülerliler,Kazaklılar, Haşimliler, Oruçlular, İlgarlılar,gibi ailelerin göçleri ile Tomarlı köyü tekrar yerleşim yeri olmuştur.
Aileler (Soylar)
İLGARLI:Gürcistan'ın Borçalı Bölgesine bağlı olan Karayazı Qarayazı Rayonu'nun Kosalı köyünden (Demirçi Hasan Mahalı)Çıldır Suhara (Aşık şenlik kasabası) oradanda Tomarlı köyüne yerleşen Karapapak Türklerindendir.İlgarlı soyu Karapapak Türklerin 12 oymağından 6 sının bağlı olduğu Kazak ( Kıpçak Türkleri )Koluna bağlıdır.Oruçlularla akraba oldukları tahmin edilmektedir. ORUÇLU: Gürcistan'ın Borçalı Bölgesine bağlı olan Kepenekçi ve Kosalı Kasabası'dan Çıldır Suhara (Aşık şenlik kasabası) oradanda Tomarlı köyüne yerleşen Karapapak Türklerindendir. GÜLER : Gürcistan'ın Borçalı Bölgesine bağlı Fahralı ( Faxralı) köyünden Tomarlı köyüne yerleşen Karapapak Türklerindendir.Güler (Kolagil)nesline Borçalıda birçok köyde ratlamak mümkündür. KAZAKLI:Kazaklılara Köy içerisinde Veligil denilmektedir.Köye yerleşmeden önce nesil adları Kazak ise Gürcistan'ın Başgeçit ilçesine bağlı Geyliyan köyünden Tomarlıya yerleşen Karapapak Türklerindendirler. BEKTAŞLI:Azerbayca'nın Nahçivan Bölgesinden Tomarlı Köyüne Yerleşen Azerbaycan Türklerindendir.Köyün Kurucu ailesidir. HEŞİMLİ (Koçsal):Gürcistan'ın Borçalı Bölgesine bağlı olan Karacalar köyünden Tomarlı köyüne yerleşen Karapapak Türklerindendir.Göç ettikten sonra Türkiye'nin çeşitli bölgelerine dağılmışlardır.Bunlar Muş Bulanık ilçesi,Kars Arpaçay Tomarlı köyü, Erzurum Çimenli Ve Mollamelik köyleri ,Sivas Gemerek ve Dendil Köyleri,Samsun Vezirköprü Çarşamba Demirarslan ve Burhaniye,Adana Kozan,Kayseri Merkez dir. KIZILKAYA : Coğrafya Tomarlı, Kars iline 48km, Arpaçay ilçesine ise 7km uzaklıktadır. Rakımı 1720 m dir.
Kültür
KARAPAPAK/TEREKEME TÜRKLERİ kültür gelenek ve görenekleri yaşanmaktadır. Köy içerisinde Kafkas kültürü hakimdir. Düğünler Nağara, garmon, saz, gara zurna, Davul gibi enstrumanlar eşliğinde yapılmaktadır. Düğünlerde başta Teremeke, Şeyh şamil, Yanık kerem, Kaçak nebi, Beş açılan, göy memmet,At üstü, Ruhani, Lezgin gibi oyunlar oynanır. Ayrıca kara saz eşliğinde Aşıklık (ozan) geleneğide sürdürülmektedir. Köyde at biniciliği oldukça yaygındır hatta köyün düz bozkırlarında Orta Asya Türklerini aratmayan at binicileri görmek mümkündür. Başlıca köy yemekleri ise; Karapapakların ünü Kafkas yemeyi Hangel başta olmak üzere, Hasta, guymak, Kesme aşı, otlar ile yapılan aşlar, feselli, fetir, gagala, kaz eti, toy piloyu ... gibi yemeklerdir. İklim Köyün iklimi, bozkır iklimi etki alanı içerisindedir. Kışları soğuk, yazları ise nemsiz ve rüzgarlıdır. Verimli toprakların olmasına rağmen, iklim elverişsiz olduğundan pek verim elde edilememektedir. Ekonomi Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Altyapı bilgileri Köyde, ilk öğretimokulu var. Köyün içme suyu şebekesi var kanalizasyon şebekesi yoktur. PTT şubesi ve PTT acentesi yoktur. Sağlık ocağı ve sağlık evi vardır. Köye ayrıca ulaşımı sağlayan yol stabilize olup köyde elektrik ve sabit telefon vardır.
Kaynaklar
Vikipedi
Kürşat İlgar - 3 yıl önce
İsmi geçen kişinin adı Şahnalı değil Şah Ali dir.İlgarlı bugün Hanak'ta Çavdarlı,Koyunyurdu,İncesu ;Arpaçay 'da Carcıoğlu,Küçükçatma;Kars merkezde Ataköy , Mağaracık ve Kağızman'da Kötek köylerindede bulunmaktadır
Kürşat İlgar - 3 yıl önce