Türkçe Bilgi: Tomáš Garrigue Masaryk

Tomáš Garrigue Masaryk (d. 7 Mart 1850 - ö. 14 Eylül 1937), eski Çekoslovakya'nın kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı (1918-1935). Babası Slovak bir arabacı, annesi ise Almanlaşmış Moravyalı bir aileden gelen bir hizmetçiydi.Öğretmen okulunu bitirdiyse de kısa süre bir çilinigirin yanında çıraklık yaptı.Daha sonra, 1865'te Brno'da Alman Yüksekokulu'na girdi.Öğrenimini Viyana Üniversitesi'nde sürdürerek 1876'da doktora çalışmasını tamamladı.Leipzig'de bir yıl süren araştırmaları sırasında karşılaştığı ABD'li müzik öğrencisi Charlotte Garrigue ile evlendi (1878).1879'da Viyana'da felsefe dersleri vermeye başladı.1882'de Prag'daki Çek üniversitesinde felsefe profesörü oldu. Masaryk, Yeni-Kantçılığı benimsemekle birlikte İngiliz püriten ahlak anlayışından ve Husçuların sofu öğretisinden de önemli ölçüde etkilenmişti.Aynı zamanda kapitalizmin yol açtığı toplumsal sorunları eleştirelk bir yaklaşımla inceliyordu.Çek reform hareketi ile 19. yüzyılın başındaki kültürel canlanma konularındaki ilk çalışmalarında Çekoslovak tarihsel mirasının dinsel anlamı üzerinde durdu.Avusturya devleti içinde Slavlara eit hakların sağlanmasını savunan tarihçi František Palacký'nin yapıtlarını konu alan çalışması Çek-Avusturya çekişmesinin kapsamlı bir incelemsiydi.Bu arada iki dergi çıkardı.Bunlardan birinde sert bir tartışmanınn ardından, ortçağın başlarında yazıldığı ve Alman Nibelungenlied 'inin (y. 1200) Slav kültüründeki karşılığı olduğu sanılan iki şiirin, gerçekte 19. yüzyılın başlarında bir Çek şairinin yurtseverce duygularla yaptığı bir sahtekarlık olduğunu kanıtladı. Masaryk 1889'da siyasetle iligilenmeye başladı.1890'ların başında dikkatini Kuzey Macaristan'da yaşayan Slovaklara yöneltti.Bir yandan Macar egemenliğinin feodal niteliğini eleştirirken bir yandan da Slovak politikacıların Panslav eğilimlerine karşı çıkarak 1918-1919'da Çek-Slovak birliğinin sağlanmasında belirleyici rol oynayacak olan genç Slovak ilericilerinin hayranlığını kazandı.1899'da bir dinsel ayin sırasında cinayet işlemekle suçlanan Yahudilerin suçsuz olduğunu kanıtlayarak, ahlaki dürüstlüğünü bir kez daha gösterdi.Siyasal etkinliklerinin yanı sıra 1914'ten önce iki önemli yapıt yayımladı.Marksizm üzerine kitabında (1898) kapitalizm ve sosyalizmin iç çelişkilerini ele aldı.Rusya ve Avrupa'yı konu aldığı yapıtındaysa (1913) Ortodoks Kilisesi'yle gerici düşüncelerin Rusya'da yol açtığı deinsel, düşünsel ve toplumsal bunalımların eleştirel bir incelemesini yaptı. Siyasetçi olarak önceleri, 1848'de öngörülmüş olan Avusturya-Slav federal birliğinden yanaydı.Ama zamanla Ulusal Parti'nin tutucu kanadını oluşturan Yaşlı Çekler'den uzaklaşarak liberal eğilimli Genç Çekler'e katıldı.1891'de Avusturya Devlet Konseyi'ne (Reichsrat) seçildi, ama Genç Çekler'le milliyetçilik anlayışı konusunda anlaşmazlığa düşerek 1893'te görevinden istifa etti.Mart 1900'de Gerçekçi Parti'yi kurdu.Bu arada daha demokratik bir nitelik kazanmış olan konseye yeniden seçildi ve Slav muhalefetin sol kanadının önderlerinden biri durumuna geldi.Hem konseyde, hem de Avusturya ve Macaristan parlamentolarının sürekli komitesinde Avusturya-Macaristan'ın Almanya'yla ittifakını ve Balkanlar'da izlediği emperyalist politikalrı eleştirdi.Avusturya'nın Bosna-Hersek'i ilhakı sırasında Sırp ve Hırvatların haklarını savundu. Masaryk, I. Dünya Savaşı'nın başlamasından sonra 1915 başlarında Batı Avrupa'ya gitti ve yeraltı Çek kurtuluş hareketinin önderi olarak Avusturya-Macaristan ve Almanya'ya karşı etkili bir kampanya yürüttü.İngiliz ve Fransız dostlarının aracılığıyla Müttefik önderlerle ilişkiler kurdu.1917'de mutlakiyetçi çarlık rejiminin devrilmesinden sonra Rusya'ya giderek Çek savaş tutsaklarından oluşan Çekoslovak Lejyonu'nu örgütledi ve yeni hükümetle ilişkiler geliştirdi.Sovyet Devrimi'nden sonra ABD'ye giderek Başkan Woodrow Wilson ve Dışişleri Bakanı Robert Lansing ile Çekoslovakya'nın bağımsızlığı konusunu görüştü.Mayıs 1918 tarihli Lansing Bildirisi'nde ABD'nin Çek özgürlük hareketini desteklediği ifade edildi.Wilson'ın I. Dünya Savaşı sonrası barış görüşmelerinin temeli olarak öngördüğü On Dört Madde, bağımsız bir Çekoslovak devleti'nin kurulmasını da içeriyordu.Masaryk ayrıca Slovak önderlerle Slovaklara geniş özerklik tanıyan Pittsburgh Sözleşmesi'ni imzaladı.Bu sözleşmenin torumlanışı sonradan birinci Çek Cumhuriyeti döneminde Slovak muhalefet ile Çek hükümeti arasında anlaşmazlıklara yol açtı. 3 Haziran 1918'de Çekoslovakya İtilaf devletleri'nden biri olarak tanındı ve sınırları Masaryk'ın öngördüğü biçimde belirlendi.Masaryk çokuluslu yeni devletin kalabalık Alman ve Macar etnik gruplarının azınlık haklarına saygı göstereceğine söz verdi.14 Kasım 1918'de Çekoslovakya cumhurbaşkanı oldu.Aynı göreve 1920, 1927 ve 1934'te yeniden seçildi.Ülkenin kurucusu ve babası olarak , Çek ve Slovak gruplar arasındaki anlaşmazlıklardan ve Slovakya'nın azınlık statüsünden kaynaklanan bunalımlaro çözmeye uğraştı.Uzak görüşlü bir siyasetçi ve demokrat olarak, Nasyonel Sosyalistlerin 1933'te Almanya'da iktidara gelmelerinden sonra Orta Avrupa'nın geleceğiyle ilgili kaygılarını ilk dile getirenlerdendir.Aralık 1935'te görevinden istifa etti ve yaklaşık iki yıl sonra öldü.

Kaynaklar

Vikipedi

Tomáš Garrigue Masaryk

Tomáš Garrigue Masaryk Hakkında Detaylı Bilgi

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar