Transkripsiyon (Dilbilim)

Kısaca: Çevriyazı, çeviri yazı veya transkripsiyon, bir konuşmayı yazılı veya basılı hale dönüştürme işlemidir, örneğin bir mahkeme oturumunun tutanaklarının yazılması gibi. Fiil hali "çevriyazmak"tır ...devamı ☟

'Çevriyazı', 'çeviri yazı' veya 'transkripsiyon', bir konuşmayı yazılı veya basılı hale dönüştürme işlemidir, örneğin bir mahkeme oturumunun tutanaklarının yazılması gibi. Fiil hali "'çevriyazmak'"tır.

Daha genelleşmiş anlamıyla transkripsiyon, "Bir ortamdan bir başkasına aktarırken, veriyi, yeni ortamın gerektirebileceği biçime çevirmek"TDK Bilişim Terimleri Sözlüğünde "çevriyazmak" anlamına gelir. Bu anlamıyla terim, yazılı bir kaynağın başka bir ortama dönüştürülmesi için de kullanılabilir, örneğin bir kitabın sayfalarının görüntülerinin tarayıcı ile elde edilip ondan elektronik bir metin üretilmesi, veya bir elyazısının matbu hale dönüştürülmesi gibi. Keza, biyolojideki anlamıyla transkripsiyon, bir DNA zincirindeki bilginin, onu tümleyici bir RNA zinciri olarak kopyalanması işlemi demektir. Müzikte transkripsiyon, veya aranjman, bir parçanın orijinal olarak yazılmış olduğu enstrümandan farklı bir enstrüman için değiştirilmesidir.

Dilbilimde kullanıldığı anlamıyla çevriyazı ('fonetik yazı', 'fonetik transkripsiyon' veya 'sesçil yazı') konuşmadaki sesleri, onları sonradan tekrar üretebilmek için, özel yazılı sembollerle kaydetmektir. Dilbilimciler fonetik çevriyazı için Uluslararası Fonetik Alfabesini kullanırlar. Bunun ASCII karşıtı SAMPAdır. Örneğin, bazı Anadolu ağızlarında "değil", "gelecek misin?", "gelemem" kelimelerinin söylenişlerine göre "da´l", "del"; "gelcemin?", "gelecaññi?" şekillerinde yazılması gibi.TDK Gramer Terimleri Sözlüğünde "çevriyazım" "çevriyazım"

Transkripsiyon ve transliterasyonun farkı

Çevriyazıdan farklı olarak harf çevirisi (transliterasyon) bir yazı sistemine göre yazılmış bir metnin o yazıdaki harflerin değerlerini koruyacak şekilde başka bir yazı sistemine aktarılmasıdır. Transliterasyonda her harf ayrı ayrı çevrilir, Transkripsiyonda ise her ses (fonemler) hedef dilde kendisine en yakın harfe (veya harf grubuna) çevrilir.

Transliterasyonda kaynak metinde kullanılmış harfler, onları kaydetmek için kullanılan alfabedede mevcut olmadığı için, onlara ile mevcut olan harfler arasında bir eşlendirme (gönderme) yapılır. Bu eşlendirme kuralına dayanarak kaynak metindeki metnin tam olarak nasıl yazıldığını çıkarmak mümkündür.

Örneğin modern Yunancada, <η> <ι> <υ> harfleri ve <ει> <υι> harf birleşimlerinin hepsi Türkçedeki "i" sesi ile teffuz edilir. Bunların transkripsiyonunda "i" kullanılabilir. Bunlar arasındaki farklılığı muhafaza etmek gerekirse bunların latin harfleri ile transliterasyonu, <ē>, , , , ve şeklinde olabilir.

Transkripsiyon ve transliterasyonun örnekleri



Türkçede adı Boris Yeltsin olarak yazılan eski Rusya devlet başkanının adının, IPA ile fonetik çevriyazısı aşağıdaki tabloda görülebilir. Bu tabloda bazı başka dillerde bu ismin kabul görmüş yazım biçimleri de vardır. Boris, kelimenin tam anlamıyla bir çevri yazı değil, bir harf çevirisidir, çünkü ona bakarak Rus alfabesinde nasıl yazılmış olduğunu hatasız bilmek mümkündür. Yeltsin için aynı şey söylenemez, ama Türkçe okunuşu Rusça okunuşuna çok yakındır.

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.