Türkçe Bilgi: Trend (İstatistik)

ir zaman serisini oluşturan değerlerde uzun dönemde ortaya çıkan artma veya azalma, serinin trendi (ana eğilimi) olarak tanımlanmaktadır. Bu doğrultuda demografik, sosyolojik ya da iktisadi olayların trendinden söz edilebilir.

Trend yardımıyla serideki reel değişmelerin ortaya çıkarılması amaçlandığından, iktisadi zaman serilerinin önce fiyat değişmelerinin etkisinden arındırılması gerekmektedir. Bunun nedeni fiyat artışlarının serideki reel gelişmeleri gizleyebilmesidir. Trend yardımıyla ekonomik büyümenin, üretimin, ihracatın, ithalatın ya da belirli endüstri ve firmaların satışlarının ana eğilimi belirlenerek daha sağlıklı uzun dönemli planlar yapılabilmektedir.

Trendin ölçülmesinde başlıca üç amaç güdülmektedir. Bunlardan ilki geçmiş performansın incelenerek bir durum değerlendirmesi yapabilmektir. Böylece örneğin bir firmanın endüstrideki diğer firmalara kıyasla veya ekonominin genel faaliyet düzeyine (konjonktüre) kıyasla durumu saptanabilir.

Trendin belirlenmesindeki ikinci amaç seride trendden ileri gelen değişmelerin giderilerek diğer unsurların (konjonktür, mevsim gibi) etkisinin ortaya çıkarılmasıdır. Üçüncü ve en önemli amaç ise trend yardımıyla uzun dönemli projeksiyonların (tahminlerin) yapılabilmesidir. İncelenen dönem istikrarlı ise eğilimin ileride de devam edeceği varsayılarak, seride bulunmayan devrelerde değişkenin alması beklenen değerler hesaplanabilir. Ancak çok uzun dönemli projeksiyonlarda belirsizlik unsurunun artacağı unutulmamalıdır.

Zaman serisini yansıtan serpilme diyagramı üzerindeki noktaların ana eğiliminin (trendin) belirlenmesinde,

i) yarı-ortalamalar metodu, ii) hareketli ortalamalar metodu ve iii) en küçük kareler metodu olmak üzere başlıca üç metottan yararlanılmaktadır.

Ancak bu aşamadan önce, trendin sağlıklı olabilmesi için, zaman serisi ile en az 15 devrelik bir dönemin kapsamına, savaş vb. arızi olayları içeren dönemlerin trendi saptırabilmelerinden dolayı analiz dışı bırakılmasına ve serinin başlangıç ve bitiş devrelerinin konjonktürün aynı safhasına isabet ettirilmesine dikkat edilmesi gerekir.

i) Yarı-ortalamalar metodu Basit grafik usulü olarak da bilinen bu metodun uygulanmasında önce seri eşit sayıda gözlemden oluşan iki kısma ayrılarak bunların ortalama değerleri üzerinden bir doğru geçirilir ve bu doğrunun serinin ana eğilimini yansıttığı kabul edilir. Pratik olmasına karşın, bu metot uyumun ne derecede iyi olduğu hakkında bilgi verememektedir.

ii) Hareketli ortalamalar metodu Bir zaman serisindeki değerlerin gruplar halinde ortalamalarının hesaplanarak yeni bir serinin oluşturulması esasına dayanan bu metot ile yıllık serilerde konjonktür dalgalanmalarının, aylık ve çeyrek yıllık serilerde ise mevsim dalgalan lamalarının etkisi giderilerek serinin trendi ortaya çıkarılabilir.

iii) En küçük kareler metodu Trendin bu metotla belirlenmesinde seri değerlerinin matematiksel bir eğri ya da doğru denklemine indirgenmesi söz konusudur. Serpilme diyagramı üzerindeki noktaların konumu kullanılacak fonksiyon tipinin seçilmesinde araştırmacıya yardımcı olabilmektedir.

Değişkenin gösterdiği gelişmelerin eksponansiyel olması halinde, ilişki logaritmik anlatımla doğrusal hale dönüştürülerek doğrusal en küçük kareler analizini uygulamak mümkündür. Verilerin fonksiyona uyum derecesinin korelasyon katsayısı ve tahmin standart hatası yardımıyla ölçülebilmesi, ayrıca elde edilen fonksiyonun seriye dahil olmayan devrelere ilişkin projeksiyonlarda kullanılabilmesi, regresyon analizi kapsamına giren bu metodun diğerlerine kıyasla üstün yönleridir.

Trend (İstatistik)

Palu

Şavşat

Talep tahmini

Regresyon Analizi

Almanya

Bilim Tarihi

Azerbaycan

Dubai