Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Tuhaf Gök Adalar Atlası

Kısaca: Tuhaf Gök Adalar Atlası, Halton Arp tarafından üretilen ve tuhaf gökadaların bulunduğu gök bilimsel bir katalogdur. Atlas içerisinde toplam 338 gökada gösterilmektedir ve orjinali 1966 yılında Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü tarafından yayımlanmıştır. ...devamı ☟

Tuhaf Gök Adalar Atlası, Halton Arp tarafından üretilen ve tuhaf gökadaların bulunduğu gök bilimsel bir katalogdur. Atlas içerisinde toplam 338 gökada gösterilmektedir ve orjinali 1966 yılında Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü tarafından yayımlanmıştır. Kataloğun hazırlanmasındaki birincil hedef yakında bulunan ve tuhaf yapılar sergileyen farklı türlerde gökadaların fotoğraflarını sunmaktır. Bu katalog, sıradışı ve etkileşen gökadalar hakkındaki pek çok detaylı araştırmanın başlangıç noktası olmuştur. Atlas içerisinde yer alan gökadalar görünümlerine göre sıralanmıştır. 1 ile 101 arasındaki gökadalar, görünüşte küçük arkadaşları olan bireysel tuhaf sarmal gökadaları veya diğer sarmal gökadaları göstermektedir. 102 ile 145 arasındaki gökadalar, eliptik veya eliptik benzeri gökadalardır. 146 ile 268 arasındaki gökadalar, eliptik ve sarmal olmayan görünümleriyle bireysel veya grup halindeki gökadaları göstermektedir. 269 ile 327 arasındaki gökadalar, gökada çiftleridir. Son olarak 328 ile 338 arasında ise yukarıdaki kategorilerden herhangi birine uymayan gökadalar gösterilmiştir. Çoğu gökada farklı tanımlamalarla bilinmektedir fakat birkaç gökada sadece kendi Arp numaralarıyla tanımlanırlar (örneğin Arp 220). Dikkat çeken Arp gökadaları
==Katalog içindeki gökadaların listesiSarmal gökadalar

Düşük yüzey parlaklığına sahip gökadalar

Bunlar çoğunlukla düşük yüzey parlaklığına sahip cüce gökadalar veya kötü tanımlanmış sarmal gökadalardan (Sm olarak belirtilir) oluşurlar.

Düşük yüzey parlaklığına sahip gökadalar

aslında oldukça yaygındır. Sc türü bir sarmal gökada olan NGC 2857 (Arp 1) istisnadır.

Tek kolu yoğun olan sarmal gökadalar

Bu gökadalardaki sarmal kollar asimetrik bir görünüşe sahiptir ve bir sarmal kol, diğerinden çok parlak görünebilir.

Eşlikçileri düşük yüzey parlaklığına sahip sarmal gökadalar

Bu sarmal gökadaların çoğu görüş alanı içindeki düşük yüzey parlaklığına sahip gökadalarla etkileşim halindedir. Bazı durumlarda eşlik eden gökadanın fiziksel olarak yakında olduğunu tespit etmek zordur.

Eşlikçileri küçük ama yüksek yüzey parlaklığına sahip sarmal gökadalar

Bu sarmal gökadalar da çok büyük bir ihtimalle eşlik eden gökadalarla etkileşim halindedirler. Buna rağmen tespit edilen bazı arkadaş gökadalar, ön planda veya arka planda yer alıyor olabilmektedir.

Eşlikçileri büyük ve yüksek yüzey parlaklığına sahip sarmal gökadalar

Bu kategorideki gökadalar, hemen hemen her zaman net olarak farkedilen bir etkileşim halindedirler. Bu nesnelerin en ünlüsü olan Girdap Gök Adası , sarmal gökada NGC 5194 ve etkileşim halinde olduğu küçük eliptik gökada NGC 5195'den oluşur. Etkileşim sonucu gökadaların yapısı bozulmuş, yıldızlar ve gazdan oluşan bir köprüyle aralarında bağlantı kurulmuştur. Bu kategorideki diğer gökadaların pek çoğu da bir köprü ile birbirlerine bağlıdırlar.

Eşlikçileri eliptik olan sarmal gökadalar

Eşlikçileri yüksek yüzey parlaklığına sahip sarmal gökadalar gibi bu sarmal gökadalar da açıkça etkileşim halindedirler. Pek çok fotoğrafta gelgit kuyrukları ve köprüler görülebilir.

Eliptik ve eliptik benzeri gökadalar

Sarmal gökadalar

la bağlantılı eliptik gökadalar Bu nesneler eşlikçileri eliptik olan sarmal gökadalara oldukça benzerdir. Gök adaların tümü kütleçekim etkisiyle oluşmuş olan gelgit kuyruklarına ve köprülere sahiptirler.

Sarmal kollarla itilen eliptik gökadalar

Bu nesnelerin açıklamasına dayanarak eliptik gökadaların eşlik eden gökadanın sarmal kollarıyla itilerek uzaklaştırıldığı düşünülebir. Bununla birlikte aslında sarmal kollar etkileşim sonucu bozulmuş gibi görünmektedir. Simülasyonlar göstermiştir ki kütleçekimsel etkileşimin itici bir güce ihtiyacı bulunmamaktadır.

Yakınında rahatsız edici sarmal gökadalar olan eliptik gökadalar

Bu kategoride gökadaların çoğu etkileşim halindedir. Kategori adında da belirtildiği gibi sarmal gökadalar rahatsız edici görünümdedirler.

Biçimsiz gökadalar

Bu kategorideki gökadalar Arp tarafından eliptik veya sarmal şekilli olmayan gökadalar olarak gösterilir. O zamanlar Arp bu galaksileri "biçimsiz" olarak belirtmese de, bu terim bu kategorideki gökadalar için iyi bir açıklamadır. Bu gökadaların çoğu ya etkileşim halindeki gökadalardır ya da, birleşmiş olan iki küçük gökadanın kalıntısıdır.

Halkalarla bağlı gökadalar

Bu gökadalar, eşlik eden gökadanın, bir halka gökada içinden geçerken oluşmuş olabilir. Etkileşim, evvela merkezine doğru maddeyi çekecek ve daha sonra halka gibi dışa yayılmasına neden olan bir dalga etkisi yaratacaktır.

Dar karşı kuyruklara sahip gökadalar

Bu, kütleçekimsel etkileşimlerle oluşan gelgit kuyruklarına sahip gökadaları içeren diğer bir kategoridir. Bu gelgit kuyrukları dardır ve 167 ile 172 arasındaki nesnelerde daha iyi tanımlanır.

Dar iplikçiklere sahip gökadalar

Bu kategori, farklı türlerdeki nesnelerin bir karışımını içermektedir. Dağınık iplikçiklere veya karşı kuyruklara sahip gökadalar gibi bu kategorideki bazı gökadalar da etkileşim halindedirler ve bu etkileşim sonucu oluşan gelgit özelliklerine sahiptirler. Arp tarafından "iplikçikler" olarak tanımlanan bazı gökadalar ise, diğer kaynaklarda soluk sarmal kollara sahip bireysel sarmal gökadalar olarak tanımlanmaktadır.

Çekirdeğinden atılan materyale sahip gökadalar

Atılan materyal, kütleçekimsel etkileşim sonucu ortaya çıkan bir gelgit özelliği gibi görünmektedir. Bazı durumlarda bu "atılım" (Arp 199 içindeki NGC 5544 ve NGC 5545 gibi), yandan görünen bir sarmal gökada, diğer gökada çekirdeğiyle aynı hizada ise net bir şekilde görünür. Bu kategorideki neredeyse tüm nesneler, etkileşime uğramış veya etkileşim halindedir. Yalnızca düşük yüzey parlaklığına sahip bir sarmal gökada olan NGC 3712 (Arp 203) ise istisnadır.

Düzensizliklere, emilime ve çözülüme sahip gökadalar

Bu kategorideki gökadalar, düzensiz yapılara (düzensizlikler), dikkat çekici toz şeritlerine (emilim) veya pütürlü bir görünüme (çözülüm) sahiptirler. This Kategori, gelgit etkisiyle bozulmuş etkileşen gökadalar, düzensiz cüce gökadalar ve büyük miktarda alışılmadık gaza sahip sarmal gökadaların bir karışımıdır.

Bitişik düğümlere sahip gökadalar

Bu bitişik düğümler, gökadalar arasındaki etkileşim sonucu oluşan yapıların bir başka tezahürüdür. Bunlardan bazıları birleşim sürecini neredeyse tamamlamış gökadalardan oluşur ve "bitişik düğümler", bu etkileşimin kalıntılarıdır. Bu kategorideki gökadalar arasında bulunan Arp 220, üzerinde en iyi çalışılmış çok-parlak kızılötesi gökadadır.

Biçimsiz sarmal kollara sahip gökadalar

Bu gökadaların çoğunda birleşme kalıntıları vardır. "Biçimsiz sarmal kollar", çarpışmadan arta kalan gelgit artıklarıdır.

Füzyon görünümüne sahip gökadalar

Kategorinin başlığı, bu kategorideki nesnelerin ayrıldığını ima etse de, bu gökadaların çoğu birleşmektedir. Nesnelerin çoğu etkileşimin bir sonucu olarak ortaya çıkan ve oldukça belirgin gelgit kuyruklarına ve köprülere sahiptirler. Çoğu nesne birleşme sürecinin erken aşamasındadır ve hala ayrı çekirdeklere ve bozulmuş olsada ayrı disklere sahip görünmektedir. Bu kategorideki en önemli gökadalar arasında, Anten Gök Adaları (NGC 4038 ve NGC 4039, Arp 244) ile Fareler Gök Adaları (NGC 4676, Arp 242) sayılabilir. Ancak, bu nesnelerin tamamı etkileşim halinde değildir ve bazı gökadalar, düzensiz yapılarıyla sadece bir cüce gökadadır.

Düzensiz yığınlara sahip gökadalar

Bu nesneler, tutarsız bir yapı ile düzensiz yığınlar gibi görünen nesnelerdir. Bu nesnelerin pek çoğu basit cüce gökadalardır. Bu nesnelerin bazıları etkileşim halindeyken diğerleri küçük gökada gruplarıır. Her iki durumda da bileşen gökadaların çoğu düzensiz gökadalardır.

Çift ve çoklu gökadalar

Arp bu gökadaları "çift gökadalar" olarak belirtmiştir, ama pek çok nesne ikiden fazla gökadadan oluşmaktadır. Nesnelerin bazıları etkileşen gökadalardan oluşurken, diğer nesneler ise gerçekte gökada gruplarıır. Etkileşen gökadaların farkı bozuk olmalarıdır.

Gök ada grupları

ise kütleçekimsel olarak birbirlerine bağlı olsalar da, büyük yapısal değişimlere uğrayacak kadar birbirlerine yakın değildirler.

Kollarla bağlı olan gökadalar

Bu gökadaların hepsi etkileşen gökada çiftleridir ama belki de etkileşen bir gökada üçlüsü olan NGC 5679 (Arp 274) istisnadır. Burada belirtilen bağlı kollar, etkileşen gökadaların bir formu olan gelgit köprüsü özelliğidir. Bu köprüler gökada etkileşiminin erken evrelerinde meydana gelirler.

İlgi çekici gökadalar

Bu kategori nesnelerin tuhaf bir karışımını içerir. Nesnelerin ikisi yakınlarındaki eşlik eden küçük gökadayla yandan görünen gökadalardır. Nesnelerden iki tanesi gelgit köprüsüyle birbirlerine bağlıdır. Kalan iki nesne ise, sadece uzak mesafelerden birbirleriyle etkileşim halindedir.

Rüzgar etkisine sahip gökadalar

Kategoriye gökada çiftleri dahil edilse de kategorideki nesnelerin pek çoğu bireysel gökadalardır. "Rüzgar etkisi", M82'de olduğu gibi yüksek-hızlı gazın tespiti değil sadece görünümü belirtmektedir. Bazı durumlarda bu görünüm bir etkileşimin sonucu olabilir. Özellikle NGC 3981 (Arp 289) gibi diğer durumlarda ise, soluk ve genişletilmiş yayılım, diğer nesnelerle etkileşim sonucu değil de gökadanın kendi içsel doğasının bir sonucu olarak oluşmuş olabilir. |- |288 |NGC 5221, NGC 5222 |Gök ada üçlüsü |- |289 |NGC 3981 |Tuhaf sarmal gökada |- |290 |IC 195, IC 196 |Etkileşen gökada çifti |- |291 |UGC 5832 |Düzensiz gökada |- |292 |IC 575 |Tuhaf sarmal gökada |- |293 |NGC 6285, NGC 6286 |Etkileşen gökada çifti |- |}

Uzun iplikçiklere sahip çift veya çoklu gökadalar

Bu sistemlerdeki iplikçikler muhtemelen gökadalar arasındaki kütleçekim etkisi sonucu oluşan, gelgit kuyrukları veya köprülerdir.

Sınıflandırılmamış nesneler

Arp, atlasındaki 298 ile 310 arasında yer alan nesnelere bir altsınıf belirtmemiştir. Bu nesneler çoğunlukla etkileşen gökada çiftleridir.

Gök ada grupları

Gök ada zincirleri

Çeşitli gökadalar

==Amatör gök bilimciler için parlak Arp gökadaları== Amatör bir gök bilimci ve yazar olan Maynard Pittendreigh, amatör gök bilimciler için kolaylıkla gözlemlenebilecek parlak Arp gök adalarının bir listesini hazırlamıştır. Listedeki nesneler, özel bir görüntüleme ekipmanı gerektirmeden görsel olarak gözlemlenebilen gökadalardan oluşmuştur. ==Ayrıca bakınız== *Dizin Kataloğu (IC) *Messier nesneleri (M) *Yeni Genel Katalog (NGC) *Uppsala Genel Kataloğu (UGC) ==Ayrıca okuyunuz* J. Kanipe, D. Webb The Arp Atlas of Peculiar Galaxies, A Chronicle and Observer's Guide, Willmann-Bell Inc. (2006) ISBN 978-0-943396-76-7Kaynakça== * Atlas of Peculiar Galaxies courtesy of the NASA/IPAC Extragalactic Database. Erişim tarihleri 2006-07-03, 2006-07-12, 2006-07-14, 2006-07-16, 2006-07-17, 2006-07-18, 2006-07-19, 2006-07-20, 2006-07-24, 2006-07-25, 2006-07-26, 2006-07-27, 2006-07-31, 2006-08-02, 2006-08-08, 2006-08-10, 2006-08-13. * NASA/IPAC Extragalactic Database General information retrieval on individual Arp objects. Erişim tarihleri 2006-07-03, 2006-07-12, 2006-07-14, 2006-07-16, 2006-07-17, 2006-07-18, 2006-07-19, 2006-07-20, 2006-07-24, 2006-07-25, 2006-07-26, 2006-07-27, 2006-07-31, 2006-08-02, 2006-08-08, 2006-08-10, 2006-08-13. ==Notlar==

Dış bağlantılar

* Amateur observations of the galaxies * Earthlings - Astronomy web site Paul and Liz Downing * Grasslands Observatory Arp Galaxies * Dick Miller's images of all 338 Arps * Information for observing Arp Peculiar Galaxies * Hubble Images Peculiar Galaxy Pair Arp 87 * NASA/IPAC Extragalactic Database Electronic Copy of the 'Atlas of Peculiar Galaxies

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.