Türkçe Bilgi: Tunceli tarihi

Doğu Anadolu’nun batısında çok sarp ve dağlık bir bölgede bulunan Tunceli’nin tarihi çok eski çağlara dayanır. Tunceli’nin ilk sakinleri Orta Asya’dan gelen Türk kavimleridir. Tunceli’nin tarihi Orta Asya asıllı Türk kavimleriyle başlar. Daha sonra da Anadolu’da ilk siyasi birliği kuran Hitit Türkleri bu bölgeyi kendi sınırları içine dahil ettiler. Hititler iktidar ve iç savaşlarla zayıflayınca sırasıyla Hurriler, Babiller ve Asurlar bu toprakları hakimiyetleri altına aldılar. M.Ö. 6 ve 4. asırda Medler ve onların yerine geçen Persler bu bölgeyi ele geçirdiler. M.Ö. 4. asırdaMakedonya Kralı İskender, Anadolu’nun büyük kısmı gibi bu bölgeyi de imparatorluğuna kattı. İskender’in ölümü üzerine bu bölge zaman zaman İran asıllı Ermeni derebeylerinin işgaline uğradı. Bilahare Roma İmparatorluğu Anadolu’nun büyük kısmını ve bu bölgeyi Romaİmparatorluğuna bağladı. Tunceli, Partlar ile Romalılar arasında zaman zaman el değiştirdi.

M.S. 395 senesinde Roma İmparatorluğu ikiye bölününce Anadolu gibi bu bölge de Doğu Roma (Bizans)nın payına düştü. Bizanslılar, doğudan gelecek akınlara karşı çok sarp dağlık ve tabii bir kale durumu arz eden Tunceli bölgesine büyük önem verdi. Bizans İmparatorlarından Leon Çimişkes, bu bölgede doğdu ve gençliğini burada geçirdi. Bizans İmparatoru olunca doğduğu köyü imar edip büyük bir şehir haline getirerek, “Çimişkesopolis” ismini verdi. Bugün bu şehir “Çemişgezek” ismiyle anılır. Sasaniler birkaç defa bölgeyi ele geçirdilerse de Bizans bu bölgeyi Sasanilerden geri aldı. İslam orduları, 7. asır ortalarında bölgeyi fethettiler ve Çemişgezek’i imar ettiler. İslam devletlerindeki iç karışıklıkları fırsat bilen Bizanslılar bölgeyi yeniden ele geçirdiler. 26 Ağustos 1071 Malazgirt Zaferinden sonra Alparslan’ın komutanlarından Saltık bin Ali Kasım tarafından fethedilerek merkezi Erzurum’da bulunan Saltıkoğulları Türk Beyliğine katıldı.

1201’de Saltıkoğulları Türk Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti tarafından kaldırılınca Tunceli, 1252 yılına kadar merkezi Erzincan’da bulunan Türkmen Mengücükoğulları Türk Beyliğine ve bir ara Artukoğulları Türk Beyliğine dahil oldu. Mengücükoğulları Türk Beyliğine son verilince bu bölge Türkiye Selçuklu Devletine ve başşehir Konya’ya bağlandı.

Moğol istilasında tahrip ve yıkımdan, arazinin sarplığı sebebiyle kurtulunca bazı Türk boyları bu emniyetli bölgeye göç ettiler. Esasen Dersim halkının aslı Horasan’dan gelen Türk boylarıydı. Buradaki Türk boyları Çemişgezek Beylerinin sesini duyurmaya başladılar. Celaleddin Harezmşah bu bölgede bir şaki tarafından öldürüldü.

On üçüncü asır sonlarında İlhanlılar, sonra da Celayirliler, Timurlular, Karakoyunlular ve Akkoyunlular bu bölgeye hakim oldular.

İran Safevi Şahı İsmail, bölgeyi ele geçirmek için bu havalide yoğun bir Şii propagandası başlattı ve bu bölgeyi Hacı Rüstem Bey, Şah İsmail’in temsilcisi, Nur Ali’ye teslim etti. İsmail’in Anadolu’yu ele geçirme planını daha Trabzon Valiliği esnasında müşahade eden Yavuz Sultan Selim Han, Şah İsmail’e karşı sefere çıktı ve Çaldıran Zaferini kazanarak bu bölgeyi 1514’te Osmanlı Devletine dahil etti. Hacı Rüstem Bey idam edildi ve oğlu Pir Hüseyin Beyin cesaret ve dinine bağlılığını takdir ederek kendisine Çemişgezek Beyliği verildi. Pir Hüseyin Bey derhal Nur Ali ile mücadele ederek Nur Ali’yi ve kuvvetlerini yendi. Pir HüseyinBeyin ölümünden sonra Çemişgezek 4 sancak ve 14 zeamete ayrılarak oğulları arasında Kanuni Sultan Süleyman Han tarafından taksim edildi. Bu dört sancak Çemişgezek, Pertek, Sağman ve Mazgirt’tir.

Çemişgezek ile Pertek, Diyarbakır Beylerbeyliğine bağlı iki sancaktı. Tanzimatta Çemişgezek ve Pertek sancakları birleştirilerek Dersim Sancağı ismini aldı ve Elazığ’a bağlandı. Merkez Hozat’a nakledildi. Birinci Dünya Harbine kadar bu şekilde idare edildi. Birinci DünyaHarbinde Ruslar, Pülümür’e kadar ilerlemişlerse de Türklerin kahramanca direnişi karşısında çok zayiat verdiler. Bu çarpışmalarda Rus ölüleriyle dolan dereye “Leş Deresi” denir. Rus birlikleri Tunceli halkının kahramanca mücadele ve direnişi karşısında geri çekilmek zorunda kaldılar.

Cumhuriyet devrinde bu bölge önce “Dersim” sonra da “Tunceli” ismiyle il oldu. Tunceli ili 30 Aralık 1946’da kurulmuştur.

Tunceli Tarihi

misafir - 8 yıl önce

Tunceli

Tunceli (il)

Doludizgin, Tunceli

Cılga, Tunceli

Kocalar, Tunceli

Altınyüzük, Tunceli

Dilek, Tunceli

Kanoğlu, Tunceli