Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Tâhir'ül Mevlevî

Kısaca: Tâhir'ül Mevlevî (d. 13 Eylül 1877 - ö. 20 Haziran 1951), şair, yazar, Mevlevî Dedesi, mutasavvıf, gazeteci, müderris, mesnevî-hân ve edebiyat tarihçisi gibi çok yönlü kişiliği ile tanınır. ...devamı ☟

Tahir'ül Mevlevi (d. 13 Eylül 1877 - ö. 20 Haziran 1951), şair, yazar, Mevlevi Dedesi, mutasavvıf, gazeteci, müderris, mesnevi-han ve edebiyat tarihçisi gibi çok yönlü kişiliği ile tanınır.

Hayatı

Babası Hacı Mustafa Saffet Bey İstanbulludur. Annesi Emine Emsal Hanım Kafkasyalıdır. Asıl adı Mehmed Tahir'dir. Divançe-i Tahir, Amuzgari Farisi, Dest-Âviz-i Farisi-Hanan isimli kitapları ve ilk şiirlerinde Mehmed Tahir ismini kullanmış, daha sonra Mevlevi tarikatına intisab etmesi ile birlikte yazı ve şiirlerinde Tahir'ül Mevlevi ismini kullanmaya başlamış ve bundan sonra adı bu şekilde anılmıştır. İlköğrenimini Hekimbaşı Ömer Efendi Mekteb-i ibtidaisi’nde yapar. Gülhane Askeri Rüştiyesi ve Menşe-i Küttab-ı Askeriye'de okur. 1892 yılının Haziran ayında henüz on beş yaşında iken Bab-ı Seraskeri Piyade Dairesi’ne (savunma bakanlığı) tayin edilir. Bütün hayatı ilimle geçen Tahir'ül Mevlevi almış olduğu tahsili yeterli bulmaz ve kendisini daha iyi yetiştirebilmek için birçok alimden özel dersler alır. Fatih Camii baş imamı Filibeli Mehmed Rasim Efendi ve Galata Mevlevihanesi Şeyhi Mehmed Es'ad Dede'nin derslerine devam eder ve Es’ad Dede'den Mesnevi icazetnamesi alır. Mevlana'ya ve Mevleviliğe büyük alaka duyması sonucunda Şeyh Mehmed Celaleddin Efendi'den sikke giyer ve 1894 tarihinde Mevlevi tarikatı salikleri arasında yerini alır. Şurada burada zamanın tahrip ve imhasına maruz kalmış Mevlevilikle ilgili eserleri gün ışığına çıkarmak gibi bir gayeyle Bayezid’de “Tahir Dede Kütüphanesi” adında bir sahaf dükkanı açar. Aynı tarihlerde haftalık bir gazete çıkarmaya karar verir. Karabet Efendi'nin "Resimli Gazete"sini kiralayarak ilk nüshasını çıkarır. Fakat bu ilk sayının kapağına Mecmua-i Medayih-i Hazret-i Mevlana’nın ilanıyla beraber bir Mevlevi sikkesi resmi basıldığından, o vakit veliaht bulunan ve Mevlevi muhibbi olan V. Mehmed namına propaganda yapıldığı gerekçesiyle gazete kapatılır. Tahir Olgun sorguya çekilir, fakat suç oluşturacak bir hareketi görülmediğinden serbest bırakılır. Maruz kaldığı tavır ve baskılar karşısında, büyük bir masraf yaparak giriştiği kitapçılıktan altı ay sonra pişmanlıkla ayrılır. 4 yıl gibi bir süre Nasyonel Sosyalistme Sultan’ın yalısında vekilharçlık vazifesinde bulunur. Mizacına uygun görmediği için buradan da ayrılır. 1 Şubat 1904’te Orman ve Maadin Nezaret’inde açılan bir imtihanı kazanarak defter-i kebir kalemine katip tayin edilir. Yine aynı yıl Burhan-ı Terakki ve Rehnüma-yı Füyuzat adlı özel okullarda Farsça ve İslam Tarihi okutmaya başlar. Meşrutiyetin ilanından sonra Rehber-i Vatan gazetesinin kurucuları arasında yer alır. Nekregu dergisinde “Tahir Safvet” imzasıyla mizahi yazılar yazar. Derginin kapanmasından sonra çıkan Nekregu ile Pişekar’da yazmaya devam eder. Bir ara İttihat ve Terakki’ye girmişse de daha sonra istifa eder. Beyanü’l-Hak, Sırat-ı Müstakim ve Sebilü’r-reşad’ta sürekli yazar. 14 Aralık 1909’da Darü’ş-Şafakati’l–İslamiyye’nin edebiyat ve kompozisyon öğretmenliğine tayin edilir. Burada 35 yıl öğretmenlik yapar.1920’de Mahfil dergisini çıkarır.20 Ağustos 1923-7 Aralık 1025 tarihleri arasında Fatih Camii’nde Mesnevi dersleri verir. 1924’te İmam Hatip Mektebi’ne öğretmen olur. 1929’da Maltepe Askeri Lisesi edebiyat öğretmenliğine ve bu vazifede gösterdiği liyakat dolayısıyla bir sene sonra, Ağustos 1931’de terfien Kuleli Askeri Lisesine naklolunur ve 10 yıl kadar orada görev yapar. Son memuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı Kütüphaneler Müdürlüğü Tasnif-i Kütüb Komisyonu azalığıdır. Burada, yazma divanları toplayan bir katalog hazırlar. (İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yazma Divanlar Katoloğu, İstanbul,1947). Beşiktaş’taki Musiki Mektebi’nde Türkçe derslerine girer.1948’den sonra İslam Yolu adlı bir dergi çıkarır. Ömrünün son seneleri rahatsızlıkla geçmiştir. 1951 yılında İstanbul’da vefat eder. Fars ve Türk edebiyatları, tarih, Mevlana, Mevlevilik vs. konularda pek çok eser yazmış, tercümeler yapmıştır. 1940’lı yılları telifat ve edebi faaliyetler açısından yoğun geçmiş, dostlarını kaybettiğinden bu yıllarda yakındığı yalnızlığını sürekli yazarak unutmaya çalışmıştır. 1950 senesinin sonlarına doğru rahatsızlığı artmış, 20 Haziran 1951’de vefat etmiş, Merkez Efendi Kabristanlığı’nda toprağa verilmiştir. Edebi hayatı Şiir yazmaya, 16 yaşındayken Hafız’ın gazellerinden bazılarını manzum olarak tercüme etmekle başlamış; geride aruz ve hece vezinleriyle muhtelif mevzularda yazılmış birçok manzume bırakmıştır. Kendisi aruz vezniyle yazılmış yüzlerce manzumeden oluşan mürettep bir divana sahip olduğundan Divan Edebiyatı'nın Osmanlı'nın son dönemi ile Cumhuriyet döneminde yaşamış son ve en önemli temsilcilerindendir. Fakat maalesef hakkında fazla araştırma yapılmamıştır ve yazma eserleri tanınmadığı için de Edebiyat Tarihi'nde hakkında fazla bir ma’lumat bulunmamaktadır. Tarih düşürme konusunda çok başarılı olan Tahir'ül Mevlevi, değişik olay ve kişilerle ilgili çok sayıda tarih kıt'ası ve tarih manzumeleri nazmetmiştir. Yazılarını sade ve akıcı bir üslupla yazar. Şiir ve yazılarının en belirgin özelliği samimiliktir. İnandığına sonuna kadar bağlı kalan oldukça hassas bir şairdir. Tahir'ül Mevlevi’nin Türk ve İslam tarihi, siyer, Türk Edebiyatı, Fars Dili ve Edebiyatı, Mevlana ve Mevlevilik, edebi bilgiler, şiir şerhi, çeviri, biyografi, basın hayatı gibi değişik konularda yazılmış olan önemli eserleri vardır. Onun Edebiyat Lügati bugün için dahi önemli bir kaynaktır. Mesnevi Şerhi ise kuşkusuz en önemli eseridir ve bugün de ilgiyle okunmaktadır. Tahir'ül Mevlevi, Osmanlı ve Cumhuriyet nesilleri arasında adeta bir kültür köprüsü teşkil eden abide şahsiyetlerimizdendir. Kendisi, hayatını bedenen ve fikren, madden ve ma’nen iki asli vazifeye adamıştır. Birincisi Mevlana ve Mevleviliğe hizmet etmek, diğeri de makaleleriyle, eserleriyle bilgilerini, birikimini ve eski kültürü, eski edebi zevki zamanının gençlerine anlatmaktır.

Eserleri

Basılmış Eserleri: #Mirat-ı Hz. Mevlana #Divançe-i Tahir #Nazım ve Eşkali Nazım #Edebiyat Lügati #Teşebbüs-i Şahsi #Şeyh Celaleddin Efendi Merhum #Cengiz ve Hülagu Mezalimi #Şeyh Şamilin Gazevatı #İslam Medreseleri Talebelerine Tarih Hülasaları #Şeyh Sa'di'nin Bir Sergüzeşti #Âmuzgari Farisi #Destaviz Farisi Hanan #Efgan Emiri Abdurrahman Han #Hindin Moğol Hükümdarları #Hind İhtilali #Şükufe-i Baharistan #Hazret-i Peygamber ve Zamanı #Hind Masalları #Fuzuliye Dair #Nev'i ve Suriye Kasidesi #Bakiye Dair #Müslümanlıkda İbadet Tarihi #İslam Askerine #Manzum Bir Muhtıra #Mesnevi'nin Eski ve Yeni Mu'terizleri #Mesnevi'nin En Son Mu'terizine #XII - XVI. Asır Şairlerinin Divanları Kataloğu #Aylık (Mahfil) Mecmuası #Tarih-i İslam Sahifelerinden Basılmamış Eserleri: #Tefsir-i Hüseyni Tercümesi (Natemam) #Siyer-i Peygamberi (Bedr Gazasına kadar yazılmıştır.) #Tarih-i Enbiya #Asr-i Saadetde Müslümanlığın Medeniyyete Hizmetleri #Şair Giritli Ali İffet Merhum #Kameri Aylara Dair Malumat #Büyüklerimizden Bazı Zevat #Tercümelerim #Manzum Bir Muhtıranın Zeyli #Matbuat Âlemindeki Hayatım #Nedimin Köşk Kasidesi ve Şerhi #Sünbüllüzade Vehbinin (Tanane) Kasidesi ve Şerhi #Ibni Kemalin Yavuz Mersiyesi ve Şerhi #Bursalı Gazali #İki Mektup ve Süruri ile Gubari #Bakinin Kaanuni Mersiyesi ve Şerhi #Bakinin Sünbül Kasidesi ve Şerhi #Yahya Bey'in Şehzade Mustafa Mersiyesi ve Şerhi #Nefi’nin (Hotin) Kasidesi ve Şerhi #Şerif Sabrinin Ebu Said Kasidesi ve Şerhi #Fuzulinin Bağdad Kasidesi ve Şerhi #Fuzulinin Şikayetnamesi ve Şerhi #Kudemay-i Mevleviyye #Veliyüddin Oğlu Ahmet Paşa Divanının Nesre Çevrilişi #Divan-ı Tahirülmevlevi (İkinci Divan) #Divançe-i Farisi Tahir *Aşkın Sultanları Son Dönem İstanbul Mevlevileri Sempozyum Kitabı; İ.B.B. *Tahir’ül Mevlevi, Hayatı ve Eserleri, Dr. Atilla ŞENTÜRK, Nehir yay.

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.