Türkiye’nin yüzölçümü yaklaşık olarak 814.578 km2dir. Bunun 9243 km2lik bölümünü göller teşkil eder. Engebeler gözönüne alınmadan hesaplanan izdüşüm alanı 779.452 km2 olup, bunun 755.688 km2sini Anadolu toprakları ve 23.764 km2sini ise Trakya toprakları meydana getirir. Deniz kıyılarının uzunluğu 6000 km civarındayken kara sınırlarının uzunluğu yaklaşık 2753 km’dir. En uzun kara sınırını 877 km ile Suriye sınırı teşkil eder. Bundan sonra sırasıyla 610 km’lik Ermenistan, Gürcistan, 331 km’lik Irak, 269 km’lik Bulgaristan ve 212 km’lik Yunanistan sınır uzunlukları gelir.
Türkiye’nin kara sınırları: Sınırlarımız devletler hukuku kaidelerine uygun olan yazılı antlaşmalarla tespit edilmiştir.
Avrupa Türkiyesi’nin sınırları: Bulgaristan ve Yunanistan’la olan sınırlarımız 24 Temmuz 1923 Lozan Antlaşmasının 2. maddesiyle tespit edilmiştir.
Ermenistan ve Gürcistan’la olan sınırlarımız: 16 Mart 1921 tarihli Moskova ve 13 Ekim 1921 tarihli Kars Antlaşmalarıyla tespit olunmuştur. SSCB’nin dağılması üzerine bu sınır Gürcistan ve Ermenistan ile aynı şekilde devam etmektedir.
İran ile sınırlarımız: Bu sınır, Osmanlı Devleti zamanındaki 7 Mayıs 1639 tarihli Kasr-ı Şirin Antlaşmasından sonra hemen hemen hiç değişmemiş, yalnız 23 Ocak 1932 ve 27 Mayıs 1937 tarihli Tahran İtilafnameleriyle düzenlenmiştir.
Irak ile sınırlarımız: İngiltere’yle 5 Haziran 1926’da imzalanan “Hudut MünasebetiHasene-i Hemcivari Muahedenamesi” ile belirlenmiştir.
Suriye ile sınırlarımız: Lozan Antlaşmasının üçüncü maddesi, Suriye ile aramızdaki sınırın, 20 Ekim 1921 tarihli Ankara İtilafnamesinin sekizinci maddesinde tespit edilmiş sınır olduğunu belirtmektedir.
Sınırımız Hatay ile ilgili bölümün son biçimi: 23 Haziran 1939’da Ankara’da imzalanmış olan “Türkiye ile Suriye arasında arazi mesailinin kat’i surette hallini mutazammın” antlaşmanın birinci maddesiyle düzenlenmiştir.
Türkiye’nin denizleri ve kıyıları: Türkiye kuzeydenKaradeniz, güneyden Akdeniz ve batıdan Ege Deniziyle çevrilmiştir. Bir de iç deniz durumunda Marmara Denizi vardır. Bu denizler, yerkabuğunun yakın bir jeolojik geçmişte uğradığı alçalma ve çökme olayları neticesinde bugünkü biçimini almışlardır. Derinlikleri genel olarak pek fazladır. Kıta sahanlıkları ise oldukça dardır.
Yüzölçümü yaklaşık olarak 460.000 km2 olan Karadeniz oldukça derindir. Büyük bir kısmını, tabanı 2000 m dolayında olan bir çukurluk meydana getirir. Kıyılardan itibaren hemen derinleşir. Tuzluluk oranı % 0.18 dolayındadır. Yaklaşık 200 m’den sonraki derinliklerdeki suları oksijensiz olup, kükürtlü hidrojen gazı ile zehirlenmiştir. Bu yüzden balık türü azdır. Karadeniz sürekli bir su buharı ve ısı kaynağıdır ve suları fazla donmaz. Karadeniz kıyılarının uzunluğu 1600 km civarındadır. Dağlar kıyıya paralel uzadığından fazla girintili çıkıntılı değildir.
Güneyde yer alan Akdeniz de oldukça derindir. Tuzluluğu Karadeniz’dekinin iki katı olup % 0.39 civarındadır. Akdeniz kıyıları yaklaşık 2800 km’dir.
Akdeniz’in bir uzantısı olan Ege Denizinin kıyılarıysa oldukça girintili çıkıntılıdır. Kuş uçumu olarak en kısa kıyı durumundaki Ege kıyıları, dağların denize dik inmesi yüzünden meydana gelmiş girinti ve çıkıntılar da dahil edilecek olursa yaklaşık 2800 km ile en uzun kıyı ünvanını alır. Buradaki ve diğer yerlerdeki adaların kıyı uzunluğu 1000 km civarındadır.
İstanbul ve Çanakkale boğazlarıyla dışarıya açılan kapalı deniz Marmara’nın yüzölçümü yaklaşık olarak 11.000 km2 ve kıyılarının uzunluğu boğazlarla birlikte 1200 km civarındadır.
Türkiye, yüzey şekilleri (yer şekilleri) bakımından Alp-Himalaya dağ silsilesi üzerinde yer alır. Coğrafi yapı itibariyle ülkenin meydana gelmesi jeologlara göre üçüncü zaman sonlarına doğru başlayıp, dördüncü zaman içerisinde tamamlanmıştır.
Ortalama yükseklik yaklaşık 1130 m’ye ulaşır. Sıradağlar ülkenin kuzeyi boyunca Kuzey Anadolu dağları ve güneyi boyunca Toroslar adıyla, doğu-batı doğrultusunda, geniş dairevi yaylar çizerek uzanır. Bu sıradağlar, kıyı bölgelerine çok engebeli bir görünüm kazandırırlar. Böylece bu bölgeler, iç kısımlardan bu sıradağlar sayesinde ayrılır. İç kısımlar, hemen her yandan sıradağlarla kuşatılmış olup, orta kısımlarında yayla ve ovalardan, geniş yüksek düzlüklerden meydana gelmektedir. Kuzey ve güney kenarlarda uzanan bu sıradağlar, doğuda birbirlerine yaklaşır. Ayrıca başka bazı dağ sıralarının da ortaya çıkmasıyla doğu bölgesinde bu dağlar sıklaşır, karışır ve sanki bir düğüm meydana getirirler. Bu sebeple ülkenin doğu bölgesi daha yüksek ve dağlık bir hal alır. Güneydoğu Torosların güney etekleri orta yükseklikte geniş yaylalarla kaplıdır. Ülkenin batısında dağlar yine sıkışırlarsa da fazla yükseklik göstermezler. Bu bölgelerde denize dik uzanan orta yükseklikteki dağ sıralarının arasında geniş ve uzun ovalar yer alır. Kuzeybatıda, Marmara Denizi kıyıları ve çevresi Türkiye’nin en az engebeli kısmını teşkil eder. Burada tepelik bölgeler ve orta yükseklikteki dağlar, ovalar ve havzalar mevcuttur.
Türkiyenin coğrafi bölgeleri
Türkiye coğrafi yapı itibariyle yedi bölgeye ve bunlar da kendi içlerinde bazı alt bölümlere ayrılır:1. Karadeniz Bölgesi
En büyük bölgelerimizden biri olan Karadeniz bölgesi, ülkenin yaklaşık altıda birini ihitva eder. Doğuda Ermenistan ve Gürcistan sınırı, batıda Adapazarı Ovası ve Bilecik dolayları, kuzeyde Karadeniz ve güneyde Çoruh ve Kelkit vadilerini güneyden çeviren dağlarla çevrilidir. Batı, Orta ve Doğu Karadeniz alt bölümlerinden meydana gelir. Bu bölgede dağlar, doğuya doğru gittikçe yükselir ve kıyıya paralel birkaç sıra halinde uzanır. Kıyı bölgesinde Kızılırmak ve Yeşilırmak deltalarının meydana getirdiği geniş ovalar ve bunların hemen gerisinde 3500 m’yi aşan yüksekliğe sahip Rize Dağları bulunur. Bu dağların en yüksek noktası Kaçkar Tepesi 3932 m yüksekliktedir. Bu dağlar Kop ve Zigana geçitleriyle aşılır. Doğu Karadeniz bölümünün diğer iki dağı Akdağ ve Mescit Dağıdır. Orta Karadeniz bölümündeyse Giresun Dağlarının batısında yer alan Canik Dağları bulunur. Küre ve Köroğlu dağlarının yer aldığı batı bölümünde iyice alçalan sıradağlar Kızılırmak Vadisinden sonra tekrar yükselir ve Ilgaz Dağında bu yükseklik yaklaşık 2550 m’yi bulur.Bölgenin önemli dağları:
Kaçkar Dağı (Rize)3932 m
Üçdonuk Dağı (Rize)3709 m
Bulut Dağı (Rize)3562 m
Mescit Dağı (İspir)3239 m
Karagöl Dağı (Giresun)3107 m
Çakırgöl Dağı (Trabzon)3082 m
Kılıçlar Dağı (Giresun)3039 m
Kop Dağı (Aşkale)2918 m
Bölgenin önemli akarsuları:
Yeşilırmak: Sivas yakınlarındaki Köse Dağından doğar; Çekerek, Çorum, Kelkit suları ile Terkasan Çayını alır. Cıva Burnunda Karadeniz’e dökülür. Uzunluğu 519 kilometredir.
Çoruh: Keşiş Dağından çıkıp BDT topraklarından Karadeniz’e dökülür. Türkiye sınırları içindeki uzunluğu 466 kilometredir.
Kızılırmak: Türkiye’nin en uzun nehridir. Sivas Kızıldağdan doğar. Sivas, Kayseri, Nevşehir, Kırşehir, Ankara, Çankırı, Çorum ve Samsun topraklarından aktıktan sonra Bafra Burnunda Karadeniz’e dökülür. Uzunluğu 1182 kilometredir.
Sakarya: Emirdağ eteklerinde doğar. En büyük kolu olan Porsuk ile birleşir. Bilecik’te Marmara bölgesine geçer ve Karadeniz’e dökülür. Uzunluğu 824 kilometredir.
Bölgenin başlıca gölleri:
Gölün AdıYüzölçümü (km2)
Balık Lagünü12
Semenlik Lagünü19
Tortum Gölü8
Melen Gölü5
2. Marmara Bölgesi
Marmara bölgesi Trakya topraklarıyla Anadolu topraklarının kuzeybatı kısmını ihtiva eder. Bölgenin doğusunda yüksek Anadolu Yaylası ve güneyinde de Kazdağı ve çevresi bulunur.Ülkenin en küçük bölgesi olup, toplam yüzölçümün % 8’ine sahiptir. Marmara bölgesi Istranca(Yıldız) dağları, Ergene, Güney Marmara ve Çatalca-Kocaeli olmak üzere dört alt bölümden meydana gelir. Bölgenin başlıca dağlarından Samanlı (1600 m), Biga Dağları, Mudanya Tepeleri, Uludağ ve Kazdağı Anadolu toprakları üzerindedir.
Yıldız, Koru, Mayadağ ve Tekirdağ’ın bulunduğu Trakya topraklarının ortası çukur ve kenarları yüksektir. Bu kesimdeki Mayadağının yüksekliği yaklaşık 1030 m’yi bulur. En önemli havza ve ovalar ise; Ergene Havzası, Adapazarı, Pamukova ve İnegöl ovalarıdır.
Bölgenin önemli dağları:
Uludağ (Bursa)2543 m
Domaniç Dağı (Bursa)1845 m
Kaz Dağı (Biga)1774 m
Mahya Dağı(Istranca)1031 m
Ganos Dağı (Tekirdağ)945 m
Kesetepe Dağı (Kapıdağı)782 m
Işıklar Dağı (Edirne)924 m
Çene Dağı (Kocaeli)645 m
Aydos Dağı (İstanbul)537 m
Bölgenin önemli akarsuları:
Meriç Nehri: Bulgaristan’ın Radop Dağlarından doğar. Ege Denizine dökülür. Türkiye topraklarındaki uzunluğu 185 km’dir.
Sakarya: Emirdağ eteklerinde doğan nehir, Bilecik’te bölge topraklarına girer. Adapazarı sınırları içinde aktıktan sonra Karadeniz’e dökülür.
Susurluk: Simav yakınlarında doğar. Marmara Denizine dökülür. Susurluk, Balıkesir, Karacabey ovalarını sular. Uzunluğu 321 km’dir. Bunlardan başka bölgede ayrıca; Nilüfer, Kirmasti, Biga ve Gönen çayları da vardır.
Bölgenin başlıca gölleri:
Gölün Adı:Yüzölçümü (km2)
İznik Gölü298
Manyas Gölü166
Ulubat Gölü134
Sapanca Gölü47
Terkos Gölü25
Küçükçekmece Gölü16
Büyükçekmece Gölü11
3. Ege Bölgesi
Ege bölgesi tabanı girintili çıkıntılı olan Ege Denizi kıyılarına dayalı bir üçgen şeklindedir. Üçgenin tepe noktası Afyon şehrinin doğusudur. Bölge kuzeyden Marmara bölgesi ve güneyden Sultandağları-Marmaris hattıyla çevrilidir. Ülkenin yaklaşık olarak onda bir yüzölçümüne sahiptir. Ege Bölgesi, Asıl Ege ve İç Batı Anadolu alt bölümlerinden meydana gelir. Bu bölgenin genellikle denize doğru dik inen dağları arasında, doğu-batı doğrultusunda oluk şeklinde ovalar bulunur. Bunların içerisinde en önemlileri Küçük Menderes, Büyük Menderes, Gediz ve Bakırçay ovalarıdır. Asıl Ege bölümünde yer alan bu geniş çöküntü ovalarının etrafını doğu-batı doğrultusunda uzanan orta yükseklikteki Kazdağı, Kozak, Bozdağlar ve Aydın dağları çevirir. İç Batı Anadolu bölümünün ortalama yüksekliği 1000 m dolayındadır. Bu yaylaların üzerlerinde Murad Dağı, Eğrigöz Dağı ve Emir Dağı gibi 2000 m’yi aşan engebeler bulunur.Bölgenin önemli dağları:
Honaz Dağı (Denizli)2528 m
Akdağ (Çivril)2446 m
Murad Dağı (Uşak)2309 m
Baba Dağı (Denizli)2308 m
Sandıras Dağı (Menteşe)2295 m
Bozdağ (Menteşe)2159 m
Şaphane Dağı (Gediz)2120 m
Akdağ (Alaçam)2089 m
Eğrigöz Dağı (Kütahya)1931 m
Simav Dağı (Simav)1801 m
Bölgenin önemli akarsuları:
Büyük Menderes: Bölgenin en büyük nehridir. Üzerinde Kemer Barajı kurulmuştur. Murad Dağlarından doğar. Ege Denizine dökülür. Çine, Banaz, Çürüksu kollarını alır. Uzunluğu 584 km’dir.
Gediz: Murad Dağından çıkar. Baştan başa suladığı ovaya kendi adını verir. İzmir yakınlarında Ege Denizine dökülür. Üzerinde Demirköprü Barajı kurulmuştur. Uzunluğu 401 km’dir.
Küçük Menderes: Bozdağ’dan doğar. Ödemiş, Torbalı ovalarını suladıktan sonra Selçuk yakınlarında Ege Denizine dökülür.
Bölgenin önemli gölleri:
Gölün Adı:Yüzölçümü (km2)
Bafa Gölü60
Işıklı Gölü49
Marmara Gölü34
4. Akdeniz Bölgesi
Akdeniz bölgesi, Akdeniz kıyılarını ve bu kıyıların gerisinde birdenbire yükselen Batı ve Orta Toros Dağları ile Amonos Dağlarını içine alır. Batısında Ege bölgesi, kuzeyinde İç Anadolu düzlükleri ve doğusunda Güneydoğu Anadolu yaylaları ile Doğu Anadolu dağları yer alır. Yüzölçümü, toplam yüzölçümün % 15’ini meydana getirir. Akdeniz bölgesi, Adana ve Antalya alt bölümlerinden meydana gelir. Bu bölge Türkiye’nin çok engebeli alanlarından biri olup, büyük bir kısmı dağlar ve yüksek yaylalarla kaplıdır. Antalya Körfezinin her iki yanında yükseklikleri yaklaşık 2500 m’yi bulan Batı Toroslar bulunur. Bunlardan en önemlileri, batı Teke yöresindeki; Beydağları, Akdağ, Göller Bölgesindeki ve doğudaki; Sultan, Dedegül ve Geyik dağlarıdır. Ortada bulunan Taşeli bölgesindeki geniş yaylaların yükseklikleri 2000 m’ye kadar ulaşır. Bölgenin doğusunda yer alan Doğu Torosların yükseklikleriyse yaklaşık 3500 m civarındadır. Bunlardan en önemlileri Bolkardağı ve Aladağlar olup, en yüksek noktası 3756 m’lik Demirkazık Tepesidir. Bu bölümde dağ etekleriyle kıyı arasında geniş Adana ve Ceyhan ovaları yer alır. Adana Ovasının diğer bir adı Çukurova’dır. İskenderun Körfezinin doğusunda Amonos Dağlarıyla onların doğu eteklerinde uzanan Amik Ovası bulunur.Bölgenin önemli dağları:
Torasan Dağı(Aladağ)3374 m
Demirkazık Tepesi (Aladağ)3756 m
Medetsiz Dağı (Bolkar)3524 m
Akdağ (Bey Dağları)3069 m
Bey Dağı (Antalya)3075 m
Berit Dağı (Kahramanmaraş)3027 m
Akdağ (Elmalı)3014 m
Dedegül Dağı (Göller bölgesi)2992 m
Geyik Dağı (Taşeli)2890 m
Işık Dağı (Göksun)2935 m
Davras Dağı (Göller Bölgesi)2635 m
Sultan Dağı (Topraktepe)2581 m
Ahir Dağı (Kahramanmaraş)2342 m
Bölgenin önemli akarsuları:
Seyhan: Bölgenin en büyük nehridir. Zamantı, Göksu, Çakıt Suyu, Görgün Suyu kollarının birleşmesiyle meydana gelir. Üzerinde Seyhan Barajı kurulmuştur. Uzunluğu 560 km’dir.
Ceyhan: Elbistan civarındaki kolların birleşmesiyle meydana gelir. Güneye doğru akıp, Kandilli yakınlarında Adana Ovasına girer. İskenderun Körfezinin batısında Akdeniz’e dökülür. Uzunluğu 509 km’dir.
Göksu: Batı Torosların İç Anadolu’ya bakan yamaçlarından doğar. Silifke yakınlarında Akdeniz’e dökülür. Uzunluğu 308 kilometredir.
Asi: Lübnan topraklarından doğar. Suriye’deki Humus, Hama şehirlerini geçtikten sonra Ansariye dağlarının doğusundaki ovayı geçtikten sonra Türkiye topraklarına girer. Samandağı yakınlarında Akdeniz’e dökülür. Uzunluğu 380 kilometredir.
Aksu: Fazla uzun değildir. Isparta topraklarından doğar. Antalya Körfezinde Akdenize dökülür. Uzunluğu 162 kilometredir.
Bölgenin önemli gölleri:
Gölün Adı:Yüzölçümü (km2)
Beyşehir Gölü656
Eğirdir Gölü468
Burdur Gölü200
Acı Göl153
Suğla Gölü125
Amik Gölü60
Köyceğiz Gölü52
Söğüt Gölü43
Akyatan Lagünü35
Salda Gölü45
Kurbağa Gölü37
Avlan Gölü8
5. İç Anadolu Bölgesi
İç Anadolu bölgesinin diğer bir adı da Orta Anadolu’dur. Bölge kuzey ve güneyde yüksek kenar dağlarla çevrilmiştir. Batıda, Sultan Dağlarından Uludağa kadar olan hat, bölgeyi Ege bölgesinden ayırır. Bölge doğudan, yüksek bir dağ demetini andıran Doğu Anadolu bölgesiyle sınırlanmıştır. Yüzölçümü, Türkiye yüzölçümünün yaklaşık beşte biri kadardır. Bölge dört alt bölümden meydana gelmiştir; Konya, Yukarı Sakarya, Orta Kızılırmak ve Yukarı Kızılırmak bölümleri.Kuzey Anadolu dağlarıyla Toroslar arasında yer alan ve ülkenin en geniş ovalarına sahip bulunan İç Anadolu bölgesinin ortalama yüksekliği 1000 m kadardır. Doğu kısımlarında bu yükseklik 1200 m’yi bulur. Kuzeyindeki Kösedağ ve Yıldız Dağları, Kuzey Anadolu dağlarına ve güneydeki Tahtalı, Tecer ve Hınzır dağları ise Toros Dağlarına parelel uzanır. Arada Çamlıbel Dağı ve Akdağ bulunur. Bu dağlar, Kızılırmak Nehrinin Anadolu ortasında çizdiği büyük büklüm içine doğru ilerler ve gittikçe alçalırlar. Bozok Yaylası buradaki en geniş düzlüktür. Konya bölümü yüksek yaylalarla birbirinden ayrılmış ovalardan meydana gelir. Bunların başlıcaları Cihanbeyli, Haymana ve Obruk yaylalarıdır. 200 km genişliğindeki Konya-Ereğli Ovası, Tuz Gölü havzası çukurda olup AkşehirGölünün bulunduğu çevrenin yüksekliği yaklaşık 1000 m’yi bulur.
Bölgenin en önemli yükseltileri Elmadağ, Sivrihisar ve Sundiken dağlarıdır. İç Anadolu düzlüklerinin güneydoğusu Karadağ, Karacadağ ve Hasan Dağı gibi birçok eski volkanlarla kaplıdır. Bunlardan en önemlisi olan Erciyes Dağının yüksekliği yaklaşık 3917 m’dir.
Bölgenin önemli dağları:
Erciyes Dağı (Kayseri)3917 m
Hasan Dağı (Aksaray)3268 m
Kızıldağ (İmranlı)3015 m
Melendiz Dağı(Niğde) 2858 m
Kösedağ (Suşehri) 2812 m
Tekeli Dağ (Sivas) 2643 m
Hınzır Dağı (Sivas) 2641 m
Yıldız Dağı (Sivas) 2552 m
Karabada Dağı (Akdağ) 2345 m
Emir Dağı (Afyon) 2307 m
Aladağ (Konya) 2339 m
Karadağ (Karaman) 2271 m
Tecer Dağı (Sivas) 2262 m
Bölgenin önemli akarsuları:
Sakarya: Emirdağ eteklerinde Eskişehir’in Çifteler ilçesinin yakınından doğar. En büyük kolu olan Porsuk ile birleşir. Bilecik’te Marmara bölgesine geçer ve Karadeniz’e dökülür. Uzunluğu 824 km’dir.
Ayrıca Türkiye’nin en büyük nehirlerinden olan Kızılırmak ve Yeşilırmak bu bölgeyi sulayarak geçer.
Bölgenin önemli gölleri:
Gölün Adı:Yüzölçümü (km2)
Tuz Gölü1500
Akşehir Gölü353
EberGölü126
Seyfe Gölü15
Tuzla Gölü23
6. Doğu Anadolu Bölgesi
Kuzey Anadolu dağlarıyla Güneydoğu Torosların çevrelediği Doğu Anadolu bölgesi, Türkiye’nin en yüksek bölgesi olup, batıya doğru gidildikçe daralarak tepesi batıda, tabanı doğuda olan bir kaba üçgen meydana getirir. Türkiye yüzölçümünün % 21’e yakın büyük bir bölümü bu bölgededir. Başlıca Yukarı Fırat, Erzurum-Kars, Yukarı Murad-Van ve Hakkari olmak üzere dört alt bölüme yarılır.Doğu Anadolu bölgesi, sınır üzerinde yükselen dağlarla İran topraklarından ayrılır ve batıya gidildikçe alçalarak Orta Anadolu’ya bağlanır. Bölge yüksek yaylalar, ovalar ve tek ve sıra dağlarla kaplıdır. Doğu-batı doğrultusunda uzanan üç dağ sırası bölgeyi baştan başa takip eder. En kuzeyde lavlarla kaplı Erzurum-Kars Yaylası üzerinde yükseklikleri 3000 m’yi aşan Dumlu, Allahüekber, Köse, Kop ve Keşiş dağları bulunur. Bunların hemen güneyinde Karasu-Aras dağ sırası vardır. Yüksekliği 3500 m civarında olan Munzur Dağı ile başlayan bu ikinci dağ sırası Palandöken, Karasu ve Aras dağlarını takiben Ağrı Dağında son bulur. Türkiye’nin en yüksek dağı olan Ağrı Dağının yüksekliği yaklaşık 5137 m ve hemen yanındaki Küçük Ağrı dağının ise 3896 m’dir. En güneydeki üçüncü sırada Güney Doğu Toroslar bulunur. Güney Doğu Torosların en yüksek yerini, 4168 m’lik yüksekliğiyle Cilo Dağındaki Reşko Tepesi meydana getirir. Van Gölü havzasının doğusunda ise sönmüş birer volkan olan yaklaşık 3542 m’lik Tendürek, 4434 m’lik Süphan, Nemrut ve Hakan dağları bulunur. Süphan Dağı, Türkiye’nin ikinci yüksek dağıdır.
Karasu-Aras sırasıyla Güneydoğu Toroslar arasına Murad bölgesi denir. Bu bölgenin en yüksek yerini yaklaşık 3250 metrelik Bingöl Dağı teşkil eder. Doğu Anadolu bölgesinde ortalama yüksekliği 1800-2000 m olan Erzurum-Kars Yaylasından başka başlıca havza, ova ve yaylalar şunlardır: Van Gölü Havzası, Erzurum Ovası, Pasinler Ovası, Iğdır Ovası, Malazgirt, Muş, Çapakçur, Uluova ve Malatya ovaları.
Bölgenin önemli dağları:
BüyükAğrı Dağı (Ağrı) 5137 m
Cilo Dağı (Hakkari) 4116 m
Süphan Dağı (Van) 4058 m
KüçükAğrı Dağı (Ağrı) 3896 m
Sat Dağı(Hakkari) 3811 m
Karadağ (Hakkari) 3752 m
Başet Dağı (Van) 3684 m
Mengene Dağı (Van) 3412 m
İspiriz Dağı (Van) 3668 m
Tendürek Dağı (Doğu Beyazıt) 3360 m
Kesiş Dağı (Erzincan) 3549 m
Murad Dağı(Van) 3510 m
Nemrut Dağı (Van) 2828 m
Cudi Dağı (Şırnak) 2114 m
Bölgenin önemli akarsuları:
Fırat ve Dicle bu bölgede doğarlar. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde akarak sınırlarımızdan çıkarlar.
Aras: Bingöl Dağlarından doğar. İran topraklarında Hazar Denizine dökülür. Türkiye’deki uzunluğu 548 kilometredir.
Bölgenin önemli gölleri:
Gölün Adı:Yüzölçümü (km2)
Van Gölü3713
Çıldır Gölü115
Erçek Gölü98
Hazar Gölü86
Nasyonel Sosyalistk Gölü48
Balık Gölü34
Hazapin Gölü14
Arın Gölü13
Nemrut Gölü12
7. Güneydoğu Anadolu Bölgesi
Güneydoğu Toroslarla Suriye sınırı arasında yer alan Güneydoğu bölgesi, ülkenin ancak % 8’ine yakın bir kısmını ihtiva eder. Dicle ve Orta Fırat alt bölümlerinden meydana gelir. Yeryüzü şekilleri oldukça sade bir bölgedir. Yaylaları oldukça boldur. Batı kesiminde, kuzeydeki dağlardan, Suriye sınırına doğru alçalan yaklaşık 500-800 m, yükseklikteki Gaziantep-Şanlıurfa yaylaları bulunur. Doğu kesimindeyse Toros etekleri ve Mardin eşiğiyle çevrili Diyarbakır havzası yer alır. Güneydoğu Anadolu bölgesinin en yüksek yeri olan Karacadağ sönmüş bir volkanik dağdır. Yüksekliği yaklaşık 1900 m’dir.Bölgenin önemli dağları:
Karacadağ (Diyarbakır) 1938 m
Mazı Dağı (Mardin) 1252 m
Raman Dağı (Beşir) 1260 m
Tektek Dağı (Urfa) 749 m
Bölgenin önemli akarsuları:
Fırat: Karasu ve Murad suları birleşerek Güney Doğu Anadolu Bölgesine geçer. Güneye doğru akarak Adıyaman-Urfa, Gaziantep-Urfa illeri arasında sınır şeklinde aktıktan sonra yurdumuzdan ayrılır. Basra Körfezinden denize dökülür. Toplam uzunluğu 2800 kilometredir.Dicle: Doğu Anadolu bölgesindeki Hazar Gölünden çıkar. Suriye-Irak-Türkiye sınırlarının birleştiği yerde Irak topraklarına geçer. Fırat ile birleşerek Basra Körfezine dökülür. Toplam uzunluğu 1900 kilometredir.
Türkiye’nin gölleri ve akarsuları:
Türkiye’nin en büyük gölü 3713 km2lik yüzeyi ile Van Gölüdür. İkinci büyük göl durumundaki Tuz Gölü 1500 km2 civarındadır. Bundan sonra sırasıyla Beyşehir (656 km2), Eğirdir (468 km2), İznik (298 km2), Burdur (200 km2), Manyas(166 km2), Acıgöl (153 km2) ve Ulubat (134 km2) gölleri gelir.Beyşehir ve Eğirdir gölleri, göller bölgesinde yer alan tatlı su gölleridir. Burdur ve Acıgöl’ün suları ise acıdır. Sapanca, İznik, Ulubat ve Manyas gölleri de aynı zamanda tatlı su gölleridir. Van Gölü doğusundaki Erçek, Kars kuzeyindeki Çıldır, Hatay’daki Amik, Güneydoğu Toroslardaki Gölcük (Hazar Gölü), İç Anadolu’daki Akşehir ve Trakya kıyılarındaki Terkos, Küçükçekmece ve Büyükçekmece gölleri diğer irili ufaklı göller arasında yer alır. Ayrıca Hirfanlı, Demir Köprü, Keban, Altınkaya, Karakaya, Atatürk ve Sarıyar gibi büyük baraj gölleri de mevcuttur.
Türkiye’deki akarsuların büyük bir bölümü civarındaki denizlere dökülür. Bir kısmıysa Türkiye sınırları dışına çıkar. Mesela Doğu Anadolu bölgesindeki Dicle ve Fırat nehirleri böyledir. Şattülarap adıyla birleşerek Basra Körfezine dökülürler. Bazı bölgelerse kapalı havza durumunda olup, suları denizlere kadar ulaşmaz. Orta ve Güney İç Anadolu bölgeleri ve Van Gölü çevresi Türkiye’nin en geniş havzalarını teşkil ederler. Türkiye’deki akarsuların ortak özelliklerinden biri rejimlerinin düzensiz olması ve debilerinin mevsimlere göre çok değişmesidir. Doğu Anadolu’dan doğan diğer akarsular, Aras, Çoruh, Kura ve Fırat’ın bir kolu olan Murad’dır. Güneydoğu Toroslardan Dicle Irmağı, Orta Anadolu’dan ise Yeşilırmak, Kızılırmak ve Sakarya doğar ve bunlar Karadeniz’e dökülür. Ayrıca Harşit, Melet, Bartın ve Filyos gibi diğer küçük nehirler de Karadenize dökülürler. Batı bölgesinde Susurluk, Biga ve Gönen çayları Marmara Denizine; Gediz, Küçükmenderes ve Meriç ırmakları Ege Denizine dökülürler. Seyhan, Göksu, Asi ırmakları, Dalaman ve Eşen çayları da Akdeniz’e dökülürler. (bkz. Akarsular)
Türkiye coğrafyası
Türkiye Fiziki Coğrafyası Türkiye Beşeri Coğrafyası Türkiye Ekonomik Coğrafyası Türkiye Bölgeler Coğrafyası Türkiyenin İlleri Türkiye Korunan Alanlarıİlgili başlıklar
*Türkiyedeki adalar
*Türkiyenin coğrafi bölgeleri
*Türkiyenin dağları
*Türkiyenin gölleri
*Türkiyenin nehirleri
*Türkiye plajları
*Türkiyenin Mağaraları
*Türkiyedeki şehirler
*Türkiyedeki şelaleler
