Haber kipleri
Haber kipleri için, oluşun veya hareketin zaman ve şahsa bağlı olarak meydana geldiğini bildiren kiplerdir. Bunlara bildirme kipleri de denir.Belirli (-di`li) Geçmiş Zaman Kipi
Eylemin sözün söylendiği andan, önceden yapıldığını, söyleyenin kesin inancıyla tam anlatrır:Fiillerde bulunan "-di, -du, -dü, -tu" ekleri -di`li geçmiş zamanı belirtirler.
→ Öğretmenimiz sınıfa geldi.
Belirsiz (-miş`li) Geçmiş Zaman Kipi
Eylemlerin sözden önce yapıldığını bildirir ancak, kesinlik olmayabilir. Söyleyen kendisi tanık olmamış, başkasından işitmiştir. Bu kip masallara yakışır.Fiillerde bulunan "-muş, -mış, -miş, -müş, ekleri -miş`li geçmiş zamanı belirtirler.
→ Okul bahçesinde üç tur koşmuş.
Şimdiki Zaman Kipi
Eylem ile anlatımın birlikte olduğunu bildiren zamandırDers çalışıyorum. Alış veriş yapıyorum.
Şimdiki zaman kipinin eki "-yor" fiillere hiç değişikliğe uğramadan eklenir.
Ayrıca şimdiki zamanın başka bir ekide `-makta,-mekte`dir.
Bu ekler fiilkök ya da gövdesine gelir. Zaman anlamı vardır.
Gelecek Zaman Kipi
Eylem ile anlatımdan sonra yapılacağını bildiren zamandırSeyhan maça gidecek. Gelecek zaman kipinin ses uyumuna göre "-acak, -ecek" tır
Geniş Zaman Kipi
Eylemin her zaman yapılabileceğini bildiren zamandır.Akşamları trene binerim.
Geniş zaman kipinin ekleri "-ar, -er, -ır, -ir, ur, -ür, -r" dir.
Dilek Kipleri
Bir eylemin yapılması ya da bir oluşun meydana gelmesini dilek anlamı vererek anlatan kiplerdir. Dörde ayrılır:Gereklilik Kipi
Bir iş, oluş veya hareketin gerekliliğini anlatır. Ekleri ses uyumuna göre "-meli, -malı" dır.Haftada bir kitap okumalıyım
oku_malı_y_ım
İstek Kipi
Bir iş, oluş veya hareketin yapılmasının, olmasının istendiğini belirten kiptir. Ekleri ses uyumuna göre "-e, -a" dır.birinci çoğul çekiminde diğerlerinden farklı olarak `-lım,-lim`ekide vardır.Şimdi affını yazAyım
şu konuyu öğrenEyim
burdaki e harfi istek kipidir.
OLUMLU
öğre-ne-yim
öğre-ne-sin
öğre-ne
öğre-ne-lim
öğre-ne-siniz
öğren-e-ler
OLUMSUZ uyu-ma-yım uyu-ma-ya-sın uyu-ma-ya uyu-ma-ya-lım uyu-ma-ya-sın uyu-ma-ya-lar
Dilek Şart Kipi
Bir dilek ve şartın anlamı bulunmaktadır. İş veya oluşun, hareketin meydan gelmesi bir şarta bağlıdır. Ekleri ses uyumuna göre "-se, -sa" dır.Bir düşünün,zenciler misillemeye karar verirseler..
Eylemin yapılması dileğini bildirir:
Fırından iki ekmek alsanız da gelseniz.
Şart olan kiplerdir:
Bu konuyu öğrensem başarılı olurum.
Emir Kipi
söylemek
1.kişi=---- ---- ----- ------------
2.kişi=söyle söyleyin söyleme söylemeyin
3.kişi=söylesin söylesin söylesin söylemesizler
yukarıda 1. kişinin cümlesini vermedik çünkü kendimize emir veremeyeceğimize göre o bölüm boştur.
