Vadeli Borsa İşlemleri
Kısaca: Vadeli Borsa İşlemleri Borsalar, soyut pazarlardır. Satıcılar bedelini tahsil etmeden ve hatta ellerinde bulunmadığı halde, bir mal veya senedi arz edebilirler. Alıcılar da malı görmeden, bedelini ödemeden alım yapabilirler. Alım ve satım, borsa komisyoncuları aracılığıyla gerçekleştirilir. Vadeli satış yapanlar, fiyatın düşmesini bekleyenlerdir. Sahibi durumunda olmadıkları senetleri veya malı bugün pahalıya satıp, ileride ucuza alarak teslim edeceklerini hesaplayanlardır. Vadeli ...devamı ☟
Vadeli satış yapanlar, fiyatın düşmesini bekleyenlerdir. Sahibi durumunda olmadıkları senetleri veya malı bugün pahalıya satıp, ileride ucuza alarak teslim edeceklerini hesaplayanlardır. Vadeli alım yapanlar ise, fiyatın yükseleceğini tahmin edenlerdir. Bunların çoğunluğu, vadesi gelmeden yahut gelince aldıklarından pahalıya, karla devredebileceklerini düşünenlerdir.
Örneğin bir kimse, X şirketi hisse senetlerinin üç aya kadar yükseleceğini tahmin etmektedir. Stockbroker firmalardan birine 1 milyar liralık üç ay vadeli alım yapmasını emreder. Komisyoncu firmasıyla yapacağı anlaşmaya göre, sipariş bedelinin belirli bir yüzdesini, normal zamanlarda %10�unu mevduat olarak yatırır. Stockbroker da emri yerine getirir. Ancak alıcının vade tarihinde ödeyeceği 1 milyarı olmayabilir. Satmış olan kimsenin elinde de 1 milyarlık hisse senedi bulunmayabilir.
Senet kurunun satış anında 100,000 lira olduğunu varsayalım. Satıcının kar etmesi, hisse senedi kurunun 100,000 liranın altına düşmesine bağlıdır. Tahmini gerçekleşirse, vade tarihinde spot market den ucuza alıp teslim etmeyi tasarlayabilir veya vade gelmeden fiyatın düştüğü anda alması için kendi komisyoncusuna emir verebilir.
Alıcının kar etmesi, hisse senedi kurunun 100,000 liranın üstüne çıkmasına bağlıdır. Vade tarihini bekleyerek spot market te karla devretmeyi düşünebilir veya vade henüz gelmeden kur belirli bir düzeye erişince hemen satması için stockbroker a talimat verebilir.
Borsada kote edilmiş olan bütün senetler, vadeli piyasada alınıp satılamaz. Vadeli borsa işlemlerinin özel kuralları vardır. Borsa yönetimi, vadeli işlem konusu olabilecek senetler için ayrı bir liste tertipler. Alınıp satılabilecek miktarlara da bir taban yahut alt sınır koyar.
Satıcı ve alıcı, spekülasyon zararlarını sınırlı tutmak için bazı önlemler alabilirler. Ağır zarara uğramak ihtimalini önleyici formüllerden biri, primli piyasa işlemidir. Primli piyasada işlem yapanlar, uğrayabilecekleri zararı sınırlı tutmak için, götürü bir miktar ödeyerek gerektiğinde iptal etmek üzere anlaşmaya bir kayıt koydururlar.
Satıcı ve alıcı, stockbroker�a sipariş verirken stop loss order ve stop order gibi limited order çerçevesinde formüllerle işlemin olumsuz ihtimallerin zararını önceden kararlaştıracakları bir azami miktarla sınırlayabilirler.
Borsa alım-satımlarında zarar etmiş veya bekledikleri karı elde edememiş kişiler, ileride durumun uygun bir gelişme göstereceğini umarak zaman kazanmayı tercih edebilirler. Bu takdirde, vade uzatılır. Tamamlanmış olan bir vadenin uzatılmasına, report denir.
Bear market de, yani kurların düşmesini öngören spekülasyonlarda, bazen satılmış değerleri temin ederek teslim olanağı bulunmayabilir. Değeri düşen senetleri, sahiplerinin satmak istemedikleri görülebilir. Böyle durumlarda, tahmini doğru çıksa bile, spekülatör, taahhüdünü yerine getirememek tehlikesiyle karşılaşır. Aranılan tahvil veya hisse senedi borsada satışa arzedilmiyorsa, satıcı bunları ödünç alarak ve haliyle oldukça ağır bir bedel ödeyerek teslim edebilir. Bu işlem deport terimiyle ifade edilir.
Kaynak: Rehber Ansiklopedisi
Bu konuda henüz görüş yok.
