Yel İyesi

Kısaca: Yel İyesi - Türk, Tatar ve Altay mitolojisinde Rüzgar Ruhu. Çel (Cel, Şil) İyesi olarak da bilinir. Moğollar Salhın (Halhın) Ezen derler. ...devamı ☟

Yel İyesi - Türk, Tatar ve Altay mitolojisinde Rüzgar Ruhu. Çel (Cel, Şil) İyesi olarak da bilinir. Moğollar Salhın (Halhın) Ezen derler.

Özellikleri

Rüzgarın koruyucu ruhudur. Her rüzgar için farklı bir İye vardır. Rüzgarla bağlantılı olarak şu iyeler de yer almaktadır. Türklerde rüzgar hızı ve doğaüstü güçleri anımsattığı için daima ilgi çekici bir konu olmuştur. Hakas halk kültüründe de "Şil Ezi" adında bir rüzgar iyesine rastlanır. Rüzgar iyesinin adı Azeri halk inancında "Haydar" olarak da anılır.

Haydar

Haydar, Yel İyesi'ne Azeri kültüründe verilen addır. Halk arasındaki bir rivayete göre; yedi renkte yumak dolayıp dizinin altına koyduktan sonra, esen rüzgar nedeniyle yumak yuvarlanıp gittiği için Haydar'a sinirlenen Fatma Kadın, belindeki ok ve yayı çıkarıp onu vurmak istemiştir. Yayı düzgün tutamamasından yararlanan Haydar ise gülerek kaçıp, Fatma Kadının yünlerini göğün yedinci katına sarmıştır. Böylece Gökkuşağı oluşmuştur. Azeriler harman savrulduğunda rüzgarı çağırmak için şöyle bağırırlar; :Haydar, Haydar, es de gel,
:Yedi harman basta da gel!
:Haydar, Haydar, ekmek ver, kişilere yürek ver,
:Harmanları yığmaya serin serin rüzgar ver. Daha sonra da "Hayder baba, gel payını götür!" diye kendisine seslenirler. Kazaklar da harman savurdukları zaman rüzgar olmazsa, "Rüzgar Sahibi" olarak bilinen "Mir Hayder" dedikleri ruhu "Mir Hayder, Mir Hayder, gel Mir Hayder!" diye çağırırlar.

Rüzgarlara göre İyeler

Türk halk kültüründe belli başlı rüzgar adları şu şekildedir ve herbirinin iyesi vardır. #Akyel (Akçayel): Doğudan eser. #Bozyel (Bozcayel): Doğudan eser. #Gökyel (Gökçeyel): Batıdan eser. #Kıryel (Kırcayel): Batıdan eser. #Kızılyel: Güneyden eser. #Alyel: Güneyden eser. #Karayel: Kuzeyden eser. #Kuzyel: Kuzeyden eser. #Günyeli (Künyeli): Güneyden / Gündüz eser. #Tünyeli (Dünyeli): Kuzeyden /Gece eser. #Alakyel: Kuzeydoğudan eser. #Azakyel: Kuzeydoğudan eser. #Korumyel: Güneydoğudan eser. #Çakmakyel: Güneydoğudan eser. #Tersyel: Sıcak eser. #Çölyeli: Samyeli. Çöllerden eser. #Uluyel: Fırtına demektir. #Ilıyel: Denizden eser. #Isıyel: Denizden eser. #Tanyeli: Sabah eser. #Yağaryel: Yağmur rüzgarıdır. #Kanyel: Kasırga demektir.

Etimoloji

(Yel/Yil/İl) kökünden türemiştir. Esinti anlamı vardır. Havanın yer değiştirmesi nedeniyle meydana gelen akım. Ruh, can, gizem gibi anlamlarla aynı kökten kaynaklanır. Rüzgar, esinti demektir. Ayrıca, can, ruh, cin gibi anlamları kök içinde taşır. Yel girmesi kavramı bu anlayışın en belirgin göstergesidir. Örneğin şamanın, trans halindeki ruhuna “Yelgen” adı verilir. Yeleğen ise yel gibi hızlı, süratli anlamına gelir. * Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt PDF Dış bağlantılar * Terekeme Türkleri

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.