Türkçe Bilgi: Yüksek Arktik Tehciri

Yüksek Arktik Tehciri (Doğu Kanada İnuitçesi ᖁᑦᑎᒃᑐᒥᐅᑦᑕ ᓅᑕᐅᓂᖏᑦ Quttiktumiutta nuutauningit, İngilizce The High Arctic Relocation, Canadian High Arctic Relocation, Inuit High Arctic Relocation, 1953-55 Relocation, Fransızca La délocalisation du Haut-Arctique), 1950 lerdeki Soğuk Savaş döneminde Kanada Hükumeti tarafından Nunavik İnuitçesi konuşan 87 İnuitin Québec'ten alınıp Nunavut'un verimsiz toprakları olan Yüksek Arktik'e zorla tehcir (forced migration) ettirilmesidir. 1953 yılında on aile, 1955 yılında ise sekizden fazla aile tehcir edilmiştir. Tehcir tartışma kaynağı olmuştur: hükumet kanadı yerlilerin kaldıkları açlık tehlikesine karşı koruyucu önlem olarak geçimlerini sürdürmeleri için insani jest yapıldığını iddia ederken, İnuit Eskimoları ve insan hakları savunucuları bu zorunlu göçün hem Soğuk Savaş döneminde hem de Kanada Arktik Takımadaları'nın tartışmalı toprak iddialarının sürdüğü dönemde "insan bayrak direkleri" (human flagpoles) olarak kullanıp Uzak Kuzey (Far North) egemenliğini savunmak için federal hükumet tarafından kışkırtıldığını söylerler. Her iki taraf da, Inukjuak'tan Resolute Bay'a yapılan zorunlu tehcirden sonraki ilk yıl aç kalmamaları için İnuitlere yeterli gıda takviyesi yapılmadığında hemfikirdir. Bu tehcir Kanada'da insan hakları içinde etnik ihlallerden biri olarak görülmektedir. Tehcir edilenlere verilmek üzere 1996 yılında 10 milyon dolarlık tröst fonu oluşturulmuştur. Tehcirden tam 57 yıl sonra, Kanada hükumeti 18 Ağustos 2010 tarihinde insanlık dışı muamele ve acılar için İnuitlerin geride kalanlarından resmi olarak özür dilemiştir. Tehcirde acı çeken İnuitler için Grise Fiord ile Resolute Bay'da dikilen iki anıt (Arktik Sürgün Anıtı Arctic Exile Monument) 2008 yılında alınan kararla planlanmış, 2009 yılında oyulup 2010 yılında da açılışı yapılmıştır. Taşınma Ağustos 1953'te yedi İnuit ailesi günümüzde Nunavik olarak bilinen kuzey Quebec'te o zamanlar Port Harrison olarak anılan Inukjuak'tan (ᐃᓄᒃᔪᐊᒃ) oldukça uzak kuzeyde yer alan Ellesmere Adası'nın güney ucundaki Grise Fiord ile Cornwallis Adası'ndaki Resolute Bay'a zorla hükümet güçleri tarafından taşındılar. Ailelere Yüksek Arktik'te oluşturulacak yeni toplulukta daha iyi bir yaşam ve av olanakları vaat edilmiş ve harcırah alacakları söylenmişti. Bu yedi aileye Port Harrison İnuit becerilerini gösterip Kuzey Arktik'te hayatta kalma mücadelesini öğretmek üzere o zamanlar Kuzeybatı Toprakları'a ait olan günümüzde ise Nunavut'a dahil olan Pond Inlet'in (Mittimatalik) çok kuzeyinde üç aile daha katılmıştır. 1953 yılında tehcir edilen bu on aileye 1955 yılında sekizden fazla aile de göç ettirilmiştir. İşe alım yöntemleri ve tehcirin sebepleri tartışmalıdır. Hükumet, Kuzey Quebec'teki nüfus artışı rastlanan yerlerde bu artışı ve yoğunluğu azaltmak ve yoksul avcılığın refahını yükseltmek üzere tehcir edilen ailelerin göçü gönüllü kabul ettiklerini belirtmektedir. Kanada hükumetinin bu iddialarına karşılık, İnuitler göçün gönüllü değil zorla ve zorlamayla olduğunu bildirmiş ve Arktik Takımadaları'nda Kanada egemenliğini pekiştirmek arzusuyla yapıldığını söylemişlerdir. Kanada Sahil Güvenlik'a bağlı C.D. Howe adlı Doğu Arktik Devriye gemisine alınan İnuit aileleri ikiye bölünerek her ikisi de duşman kutup küzeyindeki çorak verimsiz adalar olan Cornwallis ile Ellesmere Adalarına (Resolute ve Grise Fiord) indirilmişlerdir. Tehcir edilen İnuitler arasında Robert J. Flaherty'nin 1922 yılında çektiği Kuzeyli Nanook belgesel filminde de yeralan ve Flaherty'nin onaylanmamış gayrimeşru oğlu da bulunmaktadır. Fakat, Flaherty tehcirden önce 1951 yılında ölmüştür. Sonunda, göçmen İnuitler 18,000 km2 lik bir alandaki yerel beyaz balina göç rotalarını öğrenmiş ve hayatta kalmayı başarmışlardır. Kamuoyu ve medya baskısının ardından, federal hükumet tarafından İnuitleri güneye geri döndürmek için yardımcı proğram hazırlamıştır ve 1989 yılında 40 İnuit eski topraklarına geri dönmüş, fakat gençler genelde büyüyüp alıştıkları Yüksek Arktik'de kalmayı tercih etmiştir. Buna karşılık, Aralık 1991'de teslim edilen Kanada İnsan Hakları Komisyonu raporu hükumetin Arktik egemenliği kaygılarının olduğunu ve bunun yeni yerleşimlerle sağlanacağı konusunda açık kanıtlar ortaya koymaktadır. Bu rapora göre hükumet tehcir edilen İnuitlerin iki yıl sonra isterlerse eski topraklarına geri dönebilecekleri sözünü vermiş, fakat sözünü yerine getirmemiştir. Komisyon tehcir edilenlerin kurtulup hayatta kalanlarına hükumetçe bir özür ve tazminat ödenmesini tavsiye ettiği gibi, tehcirin Kanada varlığının kanıtı için düzenlendiğini de onaylamıştır. Federal hükumet özür dilemeyi reddetmiş, fakat Mart 1996'da "Uzlaşma Sözleşmesi" (Reconciliation Agreement) yapılarak tehcir edilen aile ve bireyler için 10 milyon dolarlık CAD tröst fonu oluşturulmuştur. Tehcirin ilk yıllarında İnuitlerin sıkıntı, acı ve kayıp yaşadıklarını (hardship, suffering and loss in the initial years of these relocations) itiraf etmiştir İki kuşak üzerinde "Tehcir" (The Relocated) terimi duygusal kalmıştır. Kültür farkı Göçün başladığı yer Nunavik İnuitçesi konuşulan ᐃᓄᑦᔪᐊᖅ (Inujjuaq/Inukjuak), göçün bittiği yerler ise Kuzey Qikiqtaaluk İnuitçesi konuşulan ᖃᐅᓱᑦᑐᖅ (Qausuittuq/Resolute) ile ᐊᐅᔪᐃᑦᑐᖅ (Aujuittuq/Grise Fiord) yerleşimleridir. Günümüzde, Resolute ile Grise Fiord'da hem Nunavik İnuitçesi hem de Kuzey Qikiqtaaluk İnuitçesi konuşulmaktadır. Her ikisi de Doğu Kanada İnuitçesinin lehçesi olsa da, Nunavik İnuitçesi Kuzey değil Güney Qikiqtaaluk İnuitçesine benzer. Anıtlar Tehcirde acı çeken İnuitler için Grise Fiord ile Resolute Bay'da iki anıt (Arktik Sürgün Anıtı Arctic Exile Monument) dikilmiştir. Nunavut Tunngavik Incorporated (ᓄᓇᕗᑦ ᑐᙵᕕᒃ) tarafından Nisan 2008 tarihinde iki anıt projesi için komisyon kurulmuş, uzun bir planlamadan sonra 8 ve 10 Eylül 2010 tarihlerinde dikilmiştir.

Anıtlar

ın oyulması görevi 2009 yılında Nunavut'un lider oymacıları olan Simeonie Amagoalik ile Looty Pijamini tarafından yerine getirilmiştir. Tehcirde ailelerin nasıl koparıldığını gösterebilmek için, yerel taş kullanarak Amagoalik bir adam, Pijamini ise bir kadın ve çocuk tasvir etmiştir. *Resolute Bay Arktik Sürgün Anıtı (Arctic Exile Monument in Resolute Bay), 20 yaşındayken Inukjuak'tan sürgün edilen Simeonie Amagoalik tarafından yapılmıştır. Tehcirde ailelerin koparılışını sembolize etmek için tek başına adam tasvir edilmiştir. Yapımına 2009 yılında başlanan heykelin açılışı 8 Eylül 2010 tarihinde yapılmıştır. *Grise Fiord Arktik Sürgün Anıtı (Arctic Exile Monument in Grise Fiord), Looty Pijimani tarafından yapılmıştır. Tehcir mutlu bir olay olmadığı için heykelde melankoli hakimdir. Yanında bir çocuk ve haski köpeği olan bir kadın ayrı düştüğü aile bireylerinin yolunu gözlercesine okyanusa doğru bakarken tasvir edilmiştir. Yapımına 2009 yılında başlanan heykelin açılışı 10 Eylül 2010 tarihinde yapılmıştır. Medyada Yüksek Arktik Tehciri, Zacharias Kunuk'un Exile («Sürgün») adlı filmine konu olmuştur. Film, Kanadanın ilk İnuit yapım şirketi olan ve Doğu Kanada İnuitçesiyle seslendirilen ilk uzun metrajlı Atanarjuat filmini de çeken Isuma (ᐃᓱᒪ) şirketi tarafından yapılmıştır. Yüksek Arktik Tehciri, Marquise Lepage'ın Martha of the North (Martha qui vient du froid) adlı belgesel filmine (NFB, 2008) de konu olmuştur. Bu film, 5 yaşındayken Inukjuak'tan Ellesmere Adasındaki Grise Fiord'a ailesiyle birlikte tehcir edilen ve Robert J. Flaherty'nin büyük kızı olan Martha Flaherty'nin hikayesini anlatır. Ayrıca bakınız *1953 Eskimo Tehciri (Grönland) Dış bağlantılar * Usiimmaluguq = Broken promises : the High Arctic relocation

Kaynaklar

Vikipedi

Yüksek Arktik Tehciri

Yüksek Arktik Tehciri Hakkında Detaylı Bilgi

Anıtlar

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar