Yüzeye Tutunma
Kısaca: Katı maddelerin, elektriksel ve kimyâsal özelliklerine göre gazları veya çözünmüş maddeleri yüzeylerine çekerek birkaç molekül kalınlığındaki tabakalar hâlinde tutması olayı. “Adsorbsiyon” veya “yüze tutma” olarak da bilinir. ...devamı ☟
Bir maddenin adsorbsiyon kabiliyeti yüzeyinin büyüklüğü ile doğru orantılıdır. Çok ince toz haline getirilmiş maddelerin yüzeyleri, aynı miktardaki maddenin kristal durumundaki yüzeyinden milyonlarca defa daha büyüktür. Toz halindeki bir gram kömürün yüzeyi 200 cm2dir.
Birçok maddenin boyar maddelerle boyanması adsorbsiyon olayına dayanır. Boyar maddelerin çoğu gevşetilmiş elektronlara sahip olduklarından katı yüzeylere kolayca tutunurlar. Renk gidermede de adsorbsiyon olayından faydalanılır. Şeker ve alkaloid fabrikasyonlarında meydana gelen sarı ve kahverengi ekstrelerin, renklerinin giderilmesi için aktif kömür, ağartıcı toprak, mikroskobik diatome kabukları (kieselgur) kullanılır. Bu maddelerin yüzeyleri fevkalade büyük olduğu gibi suda da çözünmezler. Renginin giderilmesi istenen bir çözelti, aktif kömür tozu ile çalkalanır veya ısıtıldıktan sonra aktif kömür üzerinden süzülürse elde edilen çözelti renksiz olur. Organik maddelerin havasız bir yerde ısıtılmasıyla sanayide kullanılan amorf ve geniş yüzeyli kömür miligram madde başına iki metrekareye kadar olan yüzeylerinde, çeşitli aktif maddeler, boyalar, kokulu maddeler, sis ve zehirli gazlar adsorbe edilerek tutulur.
Kan kömürü, kemik kömürü ve odun kömürü bu maksatlarla kimya sanayiinde fazla miktarda kullanılır. Ayrıca gaz maskelerinin süzgeçlerinde ve barsaklardaki bakteri ve zehirlerin tutulması için “adsorbsiyon kömürü” adıyla ilaç olarak da kullanılır. Aktif kömür, odunların havasız bir yerde 500°C’ye kadar ısıtılması sonucu elde edilir. Su arıtma cihazlarında da, sudaki bulanıklığı, bilumum koku ve gazları (özellikle kloru), organik maddeleri ve bakterileri tutar.
Bir maddeyi adsorbe etmiş olan bir adsorbsiyon maddesi üzerine, saf çözücü ilave edilmek suretiyle adsorbe edilmiş maddeyi çözmek mümkündür. Buna “elüe etmek” denir. Yüze tutucu maddeler tarafından adsorbe edilmiş olan boyar maddeler, yoğun çözücülerle elüe edilerek ayrı ayrı alınabilir. Çözücünün uçurulmasıyla da saflaştırılmış olur.
Bu konuda henüz görüş yok.
