Zeka Geriliği
Kısaca: Zeka Geriliği Bir insanın toplumsal yaşamını etkileyecek derecede normalin altında zeka seviyesine sahip olması durumuna verilen isim. Zeka geriliğine sahip insanlar sırasıyla idiyot, embesil ve moron şeklinde sınıflandırılırlar. ...devamı ☟
Zeka geriliğinin sebepleri:
1. İrsi (soyaçekim) zeka gerilikleri: Hafif derecedeki zeka geriliklerinin büyük bir kısmını bu grup meydana getirir. Anne ve babanın geri zekalı olması halinde çocuk da geri zekalı olabilecektir. Alkolizm, toksikomani, aşırı yaşlılık buna etken olabilir.
2. Gebelik sırasında annenin ve bebeğin karşılaştığı tehlikeler, önemli birer sebep sayılabilir: Çocuğu düşürme denemeleri, özellikle hamileliğin ilk üç ayında annenin kızamıkçık, çiçek, toksopalsmosis, kabakulak, kızamık, çocuk felci, su çiçeği, mikrobik sarılık, grip, boğmaca, tifüs, kızıl, sıtma geçirmesi gibi. Bu hastalıklardan birine yakalanan kadının, doğacak çocuğunun muhakkak geri zekalı olması söz konusu değildir. Gebelikte röntgen çektirme, sigara ve alkol kullanma yine zeka geriliğine sebep olabilir.
3. Doğum sırasında çocuğun beyninin zedelenmesi, beynin oksijensiz kalması yine önemli sebeplerdendir.
4. Dört-beş yaşına kadar beyin ve sinir sistemi hızlı bir olgunlaşma (tekamül) halindedir. Bu olgunlaşmayı engelleyen sebepler (enfeksiyonlar, kafa travmaları ve zehirlenmeler), zeka gelişiminin duraklamasına veya aksamasına yol açabilirler. Beynin, daha çok virüs adı verilen mikroplarla ortaya çıkan, ansefalit dediğimiz iltihabi hastalığında hayati tehlikeleri olabilir. Hastalığı atlatanların bir çoğunda zeka geriliği görülür. Küçük yaşlardaki boğmaca diğer bir sebeptir. Menenjit, ciddi kafa darbeleri, ağır orta kulak iltihapları, beyni etkileyen zehirlenmeler zeka geriliğine yol açabilirler.
5. Beynin gelişmesini doğuştan veya erken çocukluk çağında engelleyen mühim sebeplerden biri de kafatasının yapı anormallikleridir. Mikrosefali (küçük beyin) bunun tipik örneğidir. Kafa içi sıvılarının basınç artması sonucu başın büyümesi ve gelişmekte olan beynin sıkışması şeklinde meydana gelen, hidrosefali denen hastalıkta zeka geriliği oldukça sıktır. Bütün bunların dışında, kromozom anormallikleri yine irsi (soyaçekim) bir başka zeka geriliği sebebidir. Mongolismus denen, Moğol ırkını andıran çocuklar, geri zekalıların önemli bir kısmını meydana getirirler. Zekaları hafif veya orta derecede geridir. Normalde 46 olan kromozom sayısı 1 artarak 47 olmuştur. Daha çok ileri yaşlarda doğum yapan annelerin çocukları arasında da rastlanır.
Zeka geriliğinin sıralanması: Zeka gerilikleri, zeka bölümlerine göre şu şekilde sıralanır:
IQ’su 0-25 olanlar ağır geridir (idio): Bütün zeka faaliyetleri hemen hemen yok gibidir. Buna ilaveten birtakım bedeni gelişme kusurları da vardır. Kurumlarca korunması gerekir. Bazı basit alışkanlıkları bile kazandırmak mümkün değildir. Bazıları birkaç cümleyle konuşma öğrenebilir. Büyük kısmı konuşmaz. Çoğu tuvalet, beslenme alışkanlıkları kazanamaz. Büyük bir kısmında yürüme bile gelişemez. Çoğu erken yaşta ölür.
IQ’su 26-50 arası olanlar orta geridir (embesil): Normal bir çocuğun kabiliyetinin yaklaşık en fazla yarısı kadar kabiliyeti gelişeceğinden, konuşmaları ve sosyal intibakları daha sınırlı ve geç olacaktır. Çok az bir kısmı 10-12 yaşından sonra basit okuma yazma öğrenebilir. Kelime hazineleri kıttır. Günlük yaşantıları için gerekli olan basit uyum ve alışkanlıkları kazanabilirler. Fazla sorumluluk taşımayan basit el zanaatlerinde veya tarla-bahçe işlerinde 13-14 yaşından itibaren çırak niteliğinde çalıştırılırlarsa, işe uyum sağlayabilirler. Esasen en doğru yol da budur. Çevrelerince geri oldukları kolayca fark edildiklerinden, alay konusu edilmemeleri, bilakis korunmaları, desteklenmeleri gerekir.
IQ’su 51-75 arası olanlar hafif geridir (debil): Zorlukla da olsa ilkokul öğretimine başlayabilirler, bir kısmı okulu bitirebilir, bir kısmı ise okula hiç devam edemez. Bu seviyedeki gerilerin kendine mahsus, hafif ve yavaş ilerleyen eğitim programı çerçevesinde, özel alt sınıflarda eğitim görmeleri gereklidir. Büyük şehirlerimizin bazı ilkokullarında böyle sınıflar vardır. Bu çocuklarda dikkat, muhakeme, hafıza, irade zayıf gelişir. Fikir üretimi kıttır. Heyecanları değişken olup, telkine kolayca yatkın olduklarından gençlik ve yetişkinlik yaşlarında kolayca suça yönelebilirler, şaka kaldırmazlar. Geri oldukları kolayca fark edilemez, uyumsuzlukları terbiyesizlik sayılabilir. Yetişkin çağa vardıklarında 11-12 yaşındaki bir çocuğun zekasına sahip olabilirler.
IQ’su 76-90 arası olanlar sınır zekalıdırlar: Normalle geri arasındaki kişilerdir.
Zeka geriliğinin oranları: Bu bölümlenmeye göre, zeka bölümü (IQ) 75’ten aşağı olan çocuklar geri zekalı sayılır. Bunların çocuk kesimindeki oranı % 3 dolayındadır. Sınır zekalılar ise % 10-15 arasındadır. Zeka bölümü 90’ın üstünde olanlar normal zekalılardır. Bütün geri zekalıların yaklaşık % 75’i hafif, % 20’si orta, % 5’i ağır gerilerdir.
Zeka geriliğinde tedavi: Şayet bir çocukta zeka geriliği ortaya çıkmışsa, bunun giderilerek tedavisi mümkün değildir. Burada esas tedavi, mevcut zeka kabiliyeti ile en yüksek verimde, çocuğun aktivitesini ve topluma uyumunu sağlayabilmek, mümkün olan seviyede öğretimini sürdürebilmektir. Yani eğitimini yapmaktır. Psikomotor eğitim (yürüme, denge, koşma hareketleri, ince el becerileri) önceleri önemlidir. Konuşma eğitimi özel bir yer tutar. Ayrıca günlük hayatta gerekli olan bilgiler ve alışkanlıkların (beslenme, tuvalet, tehlikelerden sakınma gibi) kazandırılması gerekir. Bu uygulamalarda müsbet davranış ve fiilleri teşvik, tasdik etme ve mükafatlandırma, daha sonra da tekrarlayarak pekiştirme başlıca prensiptir. Menfi davranışlar engellenmeli ve doğrusu öğretilmelidir. Âile ile de işbirliği yapılarak, evdeki yaşayışın da tedavinin paralelinde tesirini sağlamak gereklidir.
Zeka testleri: Zeka testlerinden sık kullanılanlardan bazıları şunlardır:
Cattell Zeka Testi: Kültürden arınmış bir testtir. Bütün toplumlara uygulanabilir. Üç çeşidi vardır: Birincisi 4-8 yaş arasındaki çocuklar ve debiller (hafif zeka gerisi olanlar) için; ikincisi 8-12 yaş arası çocuklar ve bütün yetişkinler için; üçüncüsü yüksek seviyedeki genç ve yetişkinler için hazırlanmıştır. Sorulan soruların belli bir zaman içinde cevaplanması istenir.
Alexander Pratik Zeka Testi: Bu testle ilkokulu bitiren çocukların teknik kabiliyetlerini ölçmek ve onları daha ileri sınıflara (özellikle sanat okullarına) yöneltmek maksadıyla hazırlanmıştır. Test aynı zamanda özel sınıflarda okutulması icab eden çocukların tespitinde çok işe yaramaktadır. Testte tahta kutulardan, boyalı küplerden çeşitli problemler çözülmesi istenir.
Porteus Labiret Testi: Zeka fonksiyonunun özel bir şeklini ölçer. Mesela, bazı vaziyetlerde temkinli davranmak, ileriyi görmek, çeşitli engellerden kendini korumak gibi. Bu test bilhassa bir insanın bugünkü hayatındaki davranışlarda gösterdiği kabiliyeti tespit eder.
Bu konuda henüz görüş yok.
