Zen diğer Budist okulların arasından aydınlanma amacıyla yapılan meditasyona verdiği önemle ayırt edilir. Meditasyon anlamına gelen Çince zuochan (坐禪) ve Japonca zazen kelimeleri Ch'an/Zen kelimesinden türetilmiştir. Bu nedenle Batı'da yalnızca bir meditasyon pratiğinden ibaret olarak algılanan Zen aslında Budizm'in bir kolu, bir dindir. 20. yüzyılın ortalarından itibaren Batı'da bir felsefe, bir yaşam tarzı, bir sanat akımı vb. olarak yaygınlaşmıştır. Ancak bu batılı bakış açısı, Uzakdoğu'daki Zen Budistlerin çoğunluğu tarafından paylaşılmamaktadır.
Zen Okulunun Kökeni
Zen Okulunun en önemli savı Sakyamuni Buddha'nın öğretisinin sözle anlatılamayacağıdır. Söylenceye göre, Buda bir gün elinde bir çiçekle onun vaazını bekleyen öğrencilerinin önünde konuşmadan oturur. Öğrencileri arasından sadece Kasyapa Buda'nın mesajını anlar ve gülümser. Böylelikle Dhyana (Zen) Kasyapa'ya aktarılmıştır.
6. yüzyılda Kasyapa'nın 28. kuşaktan öğrencisi Bodhidharma Çin'e gelir ve Ch'an okulunu burada kurar.
Zen buddhistlerinin üzerinde özellikle durdukları ve çalıştıkları sutralar Lankavatara Sutra, Heart sutra,Shurangama Sutra,Diamond Sutra ve Platform Sutra'dır.
Zen Okulunun İlk Pirlerinin Listesi:
- Bodhidharma (skt. बोधिधर्म, Çince: Damo 達摩, Japonca: Daruma だるま) yaklaşık d.440 - yaklaşık ö. 528
- Hui-ke (慧可, Japonca: Daiso Eka d.487) - ö.593
- Seng-can (僧燦, Japonca: Konchi Sosan) d. ? - ö.606
- Dao-xin (道信, Japonca: Dai'i Doshin) d.580 - ö.651
- Hung Ren (弘忍, Japonca: Dai'man Konin) d.601 - ö.674
- Hui Neng (慧能, Japonca: Daikan Eno) d.638 - ö.713
Altıncı Pir Hui Neng'dan sonra Ch'an Budizm Tang Dönemi Çin'inde hızla yayıldı; aynı zamanda bir çok kola da bölündü. Bunların arasından Rinzai (Çince:臨済宗; Pinyin: Linji-zong) ansızın aydınlanma okulu ve Soto (Çince:曹洞宗; Pinyin: Caodong-zong) aşamalı aydınlanma okulu Japonya'da yayılarak burada günümüze kadar ulaşmıştır.
1191 yılında Zen Ustası Eisai tarafından Japonya'da kurulan Rinzai okulu Samuray sınıfı arasında yayılmıştır. Eisai'nin öğrencisi Dogen tarafından Japonya'ya 13. yy'da tanıtılan Soto okulu ise günümüzde 14.700 tapınağı ve yaklaşık 7 milyon takipçisiyle Japonya'nın en büyük Zen tarikatıdır.