Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Çıyan

Kısaca: Çıyan (Scolopendra cingulata); Alm. Gürtelskdopender, Fr. Scolopendre, İng. Scolopendra. Familyası: Çıyangiller (Scolopendridae). Yaşadığı yerler: Nemli sahalarda, çürümüş kütük, yaprak ve taşlar altında. Özellikleri: Çok ayaklı, zehir çengelli, gececi, etçil eklem bacaklılar. Ömrü: 6 yıl kadar. Çeşitleri: Ev, Brezilya ve Bermuda çıyanları Ünlülarıdır. Eklembacaklıların, çokbacaklılar (Myriopoda) sınıfının bir türü. Geniş ve yassıca vücutludur. Genel ...devamı ☟

çıyan
çıyan

Çıyan (Scolopendra cingulata); Alm. Gürtelskdopender, Fr. Scolopendre, İng. Scolopendra. Familyası: Çıyangiller (Scolopendridae). Yaşadığı yerler: Nemli sahalarda, çürümüş kütük, yaprak ve taşlar altında. Özellikleri: Çok ayaklı, zehir çengelli, gececi, etçil eklem bacaklılar. Ömrü: 6 yıl kadar. Çeşitleri: Ev, Brezilya ve Bermuda çıyanları Ünlülarıdır.

Eklembacaklıların, çokbacaklılar (Myriopoda) sınıfının bir türü. Geniş ve yassıca vücutludur. Genel uzunluğu 5-10 cm, genişliği ise, 5-9 milimetre kadardır. Avrupa’daki bireylerin boyu 9 cm’yi aşmaz. Tropik bölgelerde ise 17 cm kadar olanlarına rastlanabilir. Hızlı ve hareketlidir. Taşların altında barınır. Böcek ve örümcek avlar. Çıyangiller ailesinin tipik örneğidir.

Çıyanlarda vücut, belirgin bir baş ve çok sayıda benzer halkalardan (segment) meydana gelmiştir. Başlarında bir çift anten, üç çift ısırıcı çiğneyici ağız parçası bulunur. Ev çıyanında iki adet bileşik göz, tipik çıyanlarda iki küme (her iki yanda dörder) basit (osel) göz vardır. Bazı türlerde ise göz bulunmaz. Her halkadan (son iki halka hariç) bir çift yürüme bacağı çıkar. Ayak uçlarında pençeye benzer bir tırnak bulunur. En son uzun bacaklarını kıskaç gibi kullanabilir. Birinci segmentin bacakları bir çift zehir çengeli (keliser) şeklindedir. Keliserlerin içi kanallı olup, bir çift zehir bezine açılır.

Çıyanlar sıcak ve ılıman bölgelerde yaşayan kara hayvanlarıdır. Scolopendridae, Scutigeridae, Lithobidae gibi familyaları mevcuttur. Renkleri genellikle sarı, kahverengi, yeşil vs.’dir. Boyları 2-3 santimetreden 26,5 santimetreye kadar değişen türleri vardır. Hepsi etçil ve gececi hayvanlardır. Gündüzleri taşlar, çürümüş kütükler, yapraklar ve bodrum gibi nemli yerlerde gizlenir, gece avlanmaya çıkarlar. Koklama duyuları çok hassastır. Antenleri dokunma ve hassas koklama tüyleriyle bezenmiştir. Gece avlarını kokularından tesbit ederler. Çok sayıdaki ayaklarıyla hızlı hareket eden tırmanıcı eklem bacaklılardır. Ev çıyanı (Scutigera coleoptrata) 2 cm uzunluk ve 3,5 mm genişlikte olmasına rağmen, çok uzun olan bacakları sayesinde saniyede 50 cm yol alır. Türlerde bacak sayısı 15 çiftten 173 çifte kadar değişir. Bu hayvanlarda her zaman tek sayıda bacak çifti olur. Çoğunda 35 çifttir. Ev çıyanında ve Brezilya çıyanında (Dev çıyan= Scolopendra gigantea) 21, Geophildis’te 173 çift bacak vardır.

Böcekler gibi dallanmış borucuklar sistemi (trakea) ile solunum yaparlar. Her halkada bir çift nefes deliği vardır. Yumurta ile ürerler. Dişi yumurtalarını topraktaki oyuklara bırakır. Bazıları yumurtaları korur ve yavrulara bir süre bakar. Doğan yavrular erginlere benzerse de halka sayıları daha azdır. Her deri değiştirmede halka sayıları artarak büyürler. Ormanlık bögelerde, seralarda, bahçelerde, çürük yaprak ve saksılar altında bol rastlanan 2-3 cm boyundaki “Lithobius” cinsinin yumurtadan çıkan yavrularında 7 segment (halka) bulunur.

Çıyanlar, gece faaliyete geçerek; hamam böceği, yaprak biti, kitap böceği, sümüklü böcek, toprak solucanı ve hatta küçük kertenkele ve fareleri zehir çengelleriyle ısırarak felce uğratır ve yerler. Tropik bölgelere gidildikçe boy ve zehirleri artar. 15 cm boyundaki “Bermuda çıyanı” ısırdığı insanı birkaç gün ateşler içinde bırakır. Güney Amerika ve Hindistan’da bol rastlanan 26,5 santimetrelik dev çıyanın zehiri insanı öldürebilir. Mutfakta, lavabo yakınlarında, duvar ve bodrumlarda bol rastladığımız kıl gibi ince antenli ve uzun bacaklı ev çıyanı; hamam böceği, örümcek ve böcekleri avladığından insanlar için faydalıdır. Zehiri insanlar için önemsiz olup, yanma yapar.

Çıyanlar gece ayakkabı, çadır, çaydanlık ve su testilerine girerler. Testiden su içildiği takdirde insanın boğazını ısırıp ölümüne sebeb olabileceğinden sakınmak lazımdır. Çay pişirmeden önce, çaydanlıkların içini dikkatle kontrol etmeli, ayakkabıları giymeden önce ters çevirmelidir.

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

çıyan


1 . Bir şeyin ön, arka, alt ve üst dışında kalan bölümü:
"Yolcuların girdiği iskele yanından kendini denize attı."- M. ޞ. Esendal.
2 . Sağ ve solun ortak adı, yön, taraf, cihet:
"Yaşlı garson yanımıza geldi."- Y. K. Karaosmanoğlu.
3 . Yer.
4 . Ãœst.
5 . Birlikte, beraberinde olma:
"Bir ara acıkıp yanlarında getirdikleri ekmek peyniri yediler."- N. Cumalı.
6 . Bedenin bir bölümü:
"Sağ yanına inme inmiş."- .
7 . sıfat Ãœstte, altta, arkada veya önde olmayan.
8 . sıfat İkinci derece olan:
"İlacın yan etkileri."- .
9 . sıfat Tali:
"Siyasi partiler kadın kolu, gençlik kolu ve benzeri şekilde ayrıcalık yaratan yan kuruluşlar meydana getiremezler."- Anayasa.
10 . zarf Bir tarafa yönelerek.
11 . mecaz İstekleri karşıt olan iki kişiden veya topluluktan biri.
12 . askerlik Savaş düzenindeki ordunun iki kanadından her biri.
13 . matematik Bir denklemde "=" işaretiyle ayrılmış olan iki anlatımdan her biri.
14 . spor Futbol veya hentbolda, topun, alanın yan çizgileri dışına çıkması, taç (II).

çıyan

Türkçe çıyan kelimesinin İngilizce karşılığı.
centipede

çıyan

çokayaklılardan, sarımtırak renkte, zehirli böcek (scolopendra). hain.

çıyan

Türkçe çıyan kelimesinin Almanca karşılığı.
der Skolopender

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Çıyanlar
6 yıl önce

Çıyanlar (Chilopoda), çok hızlı hareket eden, uzun vücuda sahip, eklembacaklılar şubesine ait bir Çok bacaklılar sınıfı. İri türleri zehirlidir, birçoğu...
Çok bacaklılar
2 yıl önce

gözleri vardır. Çok bacaklılar. Çıyan ile kırkayak en bilinenleridir. Kırkayakta her boğumda iki çift bacak varken, çıyan'da bir bacak bulunması ve kırkayağın...
Kurşun Bilal
6 yıl önce

gün aniden Çıyan lakaplı birinden ölüm tehditleri almaya başlar. Çıyan ve Bilal arasındaki geçmişe dayalı kapanmamış bu hesaplaşma Çıyan'ın Bilal'i başından...
Küçük Japon köstebeği
6 yıl önce

aşağı taraflarında endemiktir. Besin kaynakları arasında solucan, sülük, örümcek, kırkayak ve çıyan ile bitki tohumları bulunur. En fazla 3,5 yıl yaşar....
Adımlayıcı yarım kanatlılar
2 yıl önce

özelleşmişlerdir. Holoptilinae türleri karıncalarla, Ectrichodiinae türleri ise çıyan ve kırkayak gibi çok bacaklılara saldırırlar. Evlerdeki hamam böceği ile...

Adımlayıcı yarım kanatlılar, Animalia, Arthropoda, Bilimsel sınıflandırma, Böcek, Duyarga, Göz, Insecta, Kan, Taslak, İnsan
Kara akrep
6 yıl önce

karanlığından sonra ortaya çıkarak, başta böceklerler olmak üzere, örümcekler ve çıyan gibi canlıları avlarlar. Çok zehirli olup ölümcüldür. Türkiye'nin Sarı akrep'ten...
Sefa Zengin
6 yıl önce

Münasebet 2014 - Kızılelma 2012 - Bana Bir Soygun Yaz 2011 - Kurşun Bilal - Çıyan 2010 - Ömre Bedel 2009 - Dabbe 2 2007 - Semum 2006 - Meçhule Gidenler -...
Peygamberdevesi
2 yıl önce

tam karşılayamazlar ise büyük sürüngen veya iri haşerelerle (kertenkele, çıyan, akrep, örümcek, yılan, fare, vs.) ve bunun yanında küçük kuş türleriyle...